Pytania Pawełek :
1. (2, 3, 4) Poziomy profilaktyki i stopnie zagrożenia.
Stopień ryzyka związanego z nieprawidłowymi zachowaniami zależy od tego jak bardzo zaburzone jest zachowanie, w jakim stopniu chroniczny jest jego charakter, jakie są czynniki towarzyszące.
Są 3 stopnie zagrożenia :
· grupa niskiego ryzyka: osoby, które nie podejmują zachowań ryzykownych (przed inicjacją)
· grupa podwyższonego ryzyka: osoby, które podjęły choć jedno zachowanie ryzykowne (po inicjacji – eksperymantatorzy)
· grupa wysokiego ryzyka: osoby, u których zachowania ryzykowne są głęboko utrwalone i które odczuwają negatywne konsekwencje zdrowotne i społeczne swoich zachowań (np. alkoholicy, narkomani, prostytutki,przestępy)
3 poziomy profilaktyki :
· Pierwszorzędowa
adresaci : grupa niskiego ryzyka,
główny teren działania : szkoła,
cele : promocja zdrowego stylu życia, opóźnienie wieku inicjacji ( zmniejszanie ryzyka w całej populacji)
- np. programy dla dzieci w wieku szkolnym mające zniechęcić do sięgania po papierosy,alkohol, narkotyki
· Drugorzędowa
adresaci : grupa podwyższonego, zwiększonego ryzyka
cel : ograniczenie głębokości i i czasu trwania dysfunkcji, umożliwienie wycofania się z zachowań ryzykownych
- np. : programy profilaktyczne zmniejszające zagrożenie AIDS w populacji o podwyższonym ryzyku
· Trzeciorzędowa
adresaci : grupa wysokiego ryzyka
cel : przeciwdziałanie pogłębieniu się procesu chorobowego i degradacji społecznej oraz umożliwienie powrotu do normalnego życia w społeczeństwie
- leczenie, rehabilitacja, resocjalizacja
- np. działania kierowane do trzeźwiejących alkoholików.
Nowa klasyfikacja pozwalająca uniknąć nieostrego podziału między profilaktyką a leczeniem :
Profilaktyka uniwersalna :
· jej adresatami są wszyscy uczniowie w określonym wieku, bez względu na stopień ryzyka wystąpienia zachowań problemowych lub zaburzeń psychicznych, dotyczy znanych, w znacznym stopniu rozpowszechnionych zagrożeń, np. przemocy czy używania substancji psychoaktywnych.
· Wykorzystywana jest ogólna wiedza na temat zachowań ryzykownych, czynników ryzyka i chroniących, danych epidemiologicznych (są to głównie wyniki badań naukowych dotyczące m.in. palenia papierosów, picia alkoholu, informacji o wieku inicjacji)
· cel : opóźniania inicjacji, przeciwdziałania pierwszym próbom podejmowania działań ryzykownych
- tworzenie przyjemnego, sprzyjającego klimatu szkoły, który pozytywnie wpływa na zdrowie psychiczne i poczucie wartości, motywację do osiągnięć uczniów i nauczycieli
· czynny udział rodziców w życiu szkoły
Profilaktyka selektywna :
· ukierunkowana na grupy zwiększonego ryzyka
· wymaga dobrego rozpoznania społeczności szkolnej, grup uczniów zachowujących się ryzykownie lub znajdujących się w specyficznej sytuacji rodzinnej i społecznej
· informacje o uczniach szkoła gromadzi w toku codziennego procesu edukacji, szczególnie dotyczy to uczniów z deficytami poznawczymi, z rodzin dysfunkcyjnych itp.
· dla dzieci i młodzieży znajdujących się w podwyższonej grupie ryzyka, np. z rodzin z problemem alkoholowym, organizowane są indywidualne lub grupowe działania profilaktyczne (terapia pedagogiczna, treningi umiejętności społecznych, socjoterapia)
Profilaktyka wskazująca :
· na rzecz jednostki wysokiego ryzyka
· działania polegające na interwencji, terapii dzieci i młodzieży przejawiających symptomy zaburzeń i wymagających specjalistycznego przygotowania do ich udzielania
· w profilaktyce częściej angażują się rożne instytucje zewnętrzne przygotowane do udzielenia pomocy psychologicznej/medycznej
5. Różnica między Lofquista a tradycyjnym podziałem profilaktyki :
Lofquist proponuje, aby umieścić prewencję we właściwym kontekście.
· Podział na III stopnie profilaktyki został zapożyczony z nauk o zdrowiu publicznym.
· Zdaniem Lofquista doprowadziło „do zagmatwania i rozproszenia wysiłków, których celem było odkrycie znaczenia pojęcia profilaktyka. [W takim ujęciu] wszystko od osób pomagających dzieciom w przechodzeniu przez jezdnię w pobliżu szkoły do leukotomii [tj. nacięcia płata płuca, mózgu] może zostać określone jako strategie prewencyjne (…) Doświadczenia pokazują, że w wielu dyskusjach „profilaktyka I stopnia” jest używana w znaczeniu „prawdziwej prewencji”, natomiast terminy „profilaktyka II i III stopnia” należy traktować jako remediation działanie zaradcze]”
· Lofquist dokonuje rozróżnienia pomiędzy prewencją (prevention), działaniem odstraszającym (deterrence) i zaradczym (remediation)
· Prewencja to „aktywny (...) proces kreowania kondycji i/lub osobistych cech, które promują pomyślność (well-being) ludzi
· Jest to odejście od negatywnych ujęć profilaktyki rozumianej jako „zatrzymanie czegoś, co ma się zdarzyć”, [którym powinno odpowiadać angielskie słowo deterrence (odstraszanie)], tj. próba powstrzymania lub zakazywania/ zabraniania pojawienia się pewnych aktywności lub zachowań. [Natomiast remediation (naprawianie) to] reaktywny, korekcyjny wysiłek naprawy lub wywołania zmiany wiążącej się z rozpoznanym problemem lub potrzebą”.
7. Zachowania ryzykowne + przykłady:
Zachowania ryzykowne
· Ryzyko jest nieodłączną częścią naszego życia. Podobnie jest z jego szacowaniem- to czynność, którą nieświadomie podejmujemy niemal każdego dnia: przechodząc przez ulicę, kupując samochód, zaczynając nową pracę, zakładając rodzinę itp.
· Jak ryzyko jest definiowane?
· Ryzyko (risk) przedsięwzięcie mogące prowadzić do różnych konsekwencji, których wystąpienia nie da się przewidzieć na pewno, ale tylko z określonym prawdopodobieństwem Źródło: Słownik Wybranych Terminów (Psychologia. Podręcznik akademicki, tom I, GWP, s. 572-573)
· Ryzyko (risk) działanie, które naraża na niebezpieczeństwo coś wartościowego. Ryzyko i rola, jaką odgrywa w zjawiskach psychologicznych jest szczegółowo badane
Źródło: Dictionary of Psychology (s. 649)
· Zachowania ryzykowne to różne działania, które pociągają za sobą ryzyko negatywnych konsekwencji zarówno dla zdrowia psychicznego, jak i fizycznego jednostki, jak i dla jej otoczenia społecznego
· Koncepcje szacowania (risk assessment) i minimalizowania (risk management) ryzyka
Do najpoważniejszych zachowań ryzykownych zalicza się:
· używanie alkoholu i innych środków psychoaktywnych, palenie papierosów
· wczesną aktywność seksualną,
· zachowania agresywne i przestępcze,
· porzucanie nauki szkolnej,
· ucieczki z domu.
· stosowanie różnych diet dla poprawienia swojej atrakcyjności fizycznej, co może prowadzić do zaburzeń klinicznych (bulimia, anoreksja)
8. Czynniki ryzyka i czynniki chroniące:
Profilaktyka pojawia się zanim zaburzenie w pełni się rozwinie, w centrum jej zainteresowania znajduje się systematyczne badanie potencjalnych zwiastunów zaburzenia- czynników ryzyka (risk factors) i potencjalnych zwiastunów zdrowia- czynników chroniących (protective factors).
· Sytuacja rodzinna
· Sytuacja szkolna
· Grupa rówieśnicza
· Czynniki osobowościowe
· Zaangażowanie religijne
Czynniki ryzyka i chroniące: kilka obserwacji
· Między czynnikami ryzyka a zaburzeniami klinicznymi zachodzą złożone związki (ryzyko dosięga człowieka na wiele różnych sposobów i w wielu różnych sytuacjach)
Różne czynniki ryzyka→ specyficzne formy dysfunkcji
Określony czynnik ryzyka→ różne dysfunkcje adaptacyjne
· Znaczenie poszczególnych czynników podlega wahaniom rozwojowym, tzn. niektóre czynniki ryzyka w pewnych okresach rozwojowych zwiększają niebezpieczeństwo dysfunkcji (np. grupa aspołeczna w przełomie dzieciństwo/ dorastanie), inne to stałe predykatory- zwiększają ryzyko dysfunkcji przez większość życia
· Efekty działania czynników ryzyka kumulują się (ich wpływ jest addytywny), tj. prawdopodobieństwo zaburzenia jest większe, im więcej jest czynników ryzyka, im bardziej są toksyczne, im bardziej długotrwałe jest ich oddziaływanie
· U podłoża rozmaitych zaburzeń leży wspólny zestaw podstawowych czynników ryzyka.
· Niezmiernie ważne jest wzmacnianie czynników chroniących przed dysfunkcją. Ich działanie polega na:
- bezpośrednim zmniejszaniu poziomu dysfunkcji
- wchodzeniu w interakcję z czynnikiem ryzyka i tym samym łagodzenie jego wpływów
- przerywaniu łańcucha czynników pośredniczących poprzez które działa czynnik ryzyka
Dwa typy czynników chroniących, ograniczających zakres zaburzeń u dzieci:
(1) niektóre cechy indywidualne, temperament, wrodzone predyspozycje
(2) cechy środowiska społecznego (wsparcie społeczne, ciepło rodzicielskie, odpowiednia dyscyplina, kontrola i nadzór ze strony dorosłych, więź z rodziną lub innymi wzorcami psychospołecznymi)
9. Kontinuum ryzyka minimalnego, przez wysokie do zaktualizowanego.
- Oparty jest na założeniu, że kompleksowe programy zapobiegania, wczesnej interwencji i
terapii mają podstawowe znaczenie dla złagodzenia problemów dzieci i młodzieży należących
do grup ryzyka.
- Są to działania obejmujące szereg zjawisk mających charakter kontinuum.
- Źródło odpowiednich składników interwencji ukierunkowanych na społeczeństwo i lokalną
społeczność, rodzinę oraz szkołę, jak i ogólnych, podstawowych programów profilaktyki
-Obejmuje też programy zapobiegania i terapii drugiego poziomy (czyli wczesna interwencja
i programy skierowane do konkretnych odbiorców) a także strategie interwencji
terapeutycznych stosowanych w dalszej kolejności, po niepowodzeniu wcześniejszych działań
(interwencje drugiej szansy).
Ryzyko minimalne -> ryzyko odległe -> ryzyko wysokie -> ryzyko bezpośrednie -> działania
typowe dla kategorii wysokiego ryzyka
- Najbardziej zewnętrzny obszar modelu.
- Problemy, wobec których stają młodzi ludzie, przedstawiane ś jako przebywanie pewnego
kontinuum, począwszy od ryzyka minimalnego aż do rzeczywistego podejmowania działań
typowych dla kategorii wysokiego ryzyka.
...
bopotrzebuje1