System opieki zdrowotnej w Polsce

System opieki zdrowotnej w Polsce – zespół osób i instytucji mający za zadanie zapewnić opiekę zdrowotną ludności. Polski system opieki zdrowotnej oparty jest na modelu ubezpieczeniowym.

Zgodnie z artykułem 68 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, każdy ma prawo do ochrony zdrowia. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.

Obecnie system kształtowany jest przez dwie podstawowe ustawy:

·         ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,

·         ustawę o działalności leczniczej

Podstawy prawne

Działanie systemu opieki zdrowotnej w Polsce reguluje szereg ustaw. Poniżej przedstawiono wybrane ustawy o charakterze ogólnym dotyczące całej służby zdrowia lub najbardziej znaczących jej aspektów.

Struktura

Uczestników systemu (interesariuszy, ang. stakeholders) można podzielić na następujące kategorie:

·         świadczeniobiorców - czyli pacjentów,

·         instytucję ubezpieczenia zdrowotnego pełniącą funkcję płatnika - czyli Narodowy Fundusz Zdrowia,

·         świadczeniodawców:

o        podmioty lecznicze, które mogą prowadzić działalność jako przedsiębiorcy, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej (SPZOZ), jednostki budżetowe, instytuty badawcze, fundacje i stowarzyszenia oraz kościoły. Do podmiotów wykonujących działaność leczniczą zalicza się również praktyki lekarskie, lekarsko-dentystyczne, pielęgniarskie oraz położnych,

o        apteki,

o        innych świadczeniodawców,

·         organy kontroli i nadzoru:

o        Państwową Inspekcję Sanitarną ("Sanepid"),

o        Państwową Inspekcję Farmaceutyczną,

o        Rzecznika Praw Pacjenta,

o        wojewodów i działające przy nich wojewódzkie centra zdrowia publicznego oraz konsultantów wojewódzkich w poszczególnych specjalnościach medycznych,

·         Ministerstwo Zdrowia, które wytycza kierunki polityki zdrowotnej kraju oraz posiada uprawnienia kontrolne, a także działających przy nim konsultantów krajowych w poszczególnych specjalnościach medycznych.

Źródła finansowania

Ubezpieczenie zdrowotne w NFZ

Głównym źródłem finansowania systemu jest ubezpieczenie zdrowotne w NFZ. Obywatele obciążeni są obowiązkową składką ubezpieczeniową stanowiącą 9% dochodów osobistych (7,75% odliczane jest od podatku dochodowego, zaś 1,25% pokrywa ubezpieczony), która odprowadzana jest do instytucji ubezpieczenia zdrowotnego (NFZ).

Budżet państwa

Niektóre świadczenia wysokospecjalistyczne finansowane są bezpośrednio z budżetu Ministerstwa Zdrowia, a nie ze środków NFZ.

Od 1 stycznia 2007 r. z budżetu państwa finansowane jest również w całości przedszpitalne ratownictwo medyczne (pogotowie ratunkowe).

Ubezpieczenia indywidualne w komercyjnych instytucjach

Odpłatność za koszty leczenia pokrywa ubezpieczyciel. Kwoty refundacji ustalone są poprzez wartość dobrowolnego ubezpieczenia i mogą pokrywać 100% lub mniej rzeczywistych kosztów leczenia.

Kontraktowanie świadczeń zdrowotnych

Narodowy Fundusz Zdrowia cyklicznie organizuje konkurs ofert na udzielanie świadczeń zdrowotnych. Świadczeniodawcy, którzy zaoferowali w konkursie najkorzystniejsze warunki, zawierają z NFZ umowę o udzielanie świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych.

Poziomy systemu ochrony zdrowia:

Poziom ZEROWY: Samoopieka – ludzie sami działają na rzecz zdrowia, wzmacnianie swojego zdrowia, zapobieganie chorobom, wykrywanie chorób leczenie i pielęgnowanie

Poziom PIERWSZY: POZ – pierwszy kontakt jednostki , rodziny i społeczeństwa z systemem ochrony zdrowia, który swoim działaniem obejmuje środowisko zamieszkania i pośrednio pracy oraz nauki wychowania.

Poziom DRUGI: Opieka specjalistyczna ambulatoryjna, szpitalna i doraźna

A-   szczebla powiatowego

B-    szczebla wojewódzkiego

Poziom TRZECI: opieka specjalistyczna wyżej kwalifikowana- Instytuty Naukowa-Badawcze

Rola samorządów zawodów medycznych

Wpływ na system opieki zdrowotnej mają też powołane odpowiednimi ustawami samorządy zawodowe:

·         lekarzy i lekarzy dentystów (Naczelna Izba Lekarska),

·         pielęgniarek i położnych (Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych),

·         farmaceutów (Naczelna Izba Aptekarska),

·         diagnostów laboratoryjnych (Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych).

Resortowe systemy ochrony zdrowia

Cztery instytucje posiadają swoje branżowe (tzw. mundurowe) placówki opieki zdrowotnej. Są to:

·         Ministerstwo Obrony Narodowej,

·         Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji,

·         Ministerstwo Sprawiedliwości,

·         Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Koordynacja w ramach Unii Europejskiej

Osoby objęte ubezpieczeniem zdrowotnym w NFZ mogą uzyskać przed wyjazdem niezarobkowym do innego kraju członkowskiego UE Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego. Uprawnia ona do uzyskania w nagłych wypadkach świadczeń zdrowotnych w zakresie i na zasadach, na jakich przysługują one obywatelom danego kraju członkowskiego. Karta ta nie uprawnia jednak do leczenia, jeśli celem wyjazdu jest uzyskanie świadczeń medycznych.

Osoby, które wyjechały do innego kraju UE w celach zarobkowych, z chwilą podjęcia tam pracy przestają być objęte ubezpieczeniem zdrowotnym w NFZ i muszą zostać objęte systemem ubezpieczeniowym danego kraju.

Podstawowa Opieka Zdrowotna

Zgodnie z trendem ogólnoświatowym zasadniczym ogniwem systemu organizacji ochrony zdrowia jest podstawowa opieka zdrowotna (p.o.z) świadcząca usługi obywatelom najczęściej      w miejscu zamieszkania.

             Podstawowa opieka zdrowotna jest elementem systemu opieki zdrowotnej, zapewniającym niezbędne świadczenia zdrowotne ludziom chorym i zdrowym poprzez udzielanie świadczeń ambulatoryjnych lub domowych.

Podstawowa opieka zdrowotna zaspakaja blisko 80% potrzeb zdrowotnych społeczeństwa.

Jest miejscem pierwszego kontaktu pacjenta  z lekarzem (pacjenta z pracownikami ochrony zdrowia), miejscem inicjowania indywidualnych działań prewencyjnych i leczniczych.

Taka rola p.o.z. w systemie ochrony zdrowia jest zbieżna ze współczesną strategią polityki zdrowotnej i ochrony zdrowia, reprezentowaną przez Światową Organizację Zdrowia w programie ,,Zdrowie dla Wszystkich”.

W skali lokalnej-zgodna z Narodowym Programem Zdrowia.

            Celem ogólnym p.o.z. jest poprawa i zachowanie stanu zdrowia jednostek i rodzin.

Celami cząstkowymi są m.in.:

§       rozpoznawanie potrzeb zdrowotnych społeczeństwa lokalnego,

§       wykrywanie czynników zagrożenia zdrowia,

§       edukacje zdrowotna i promocje zdrowia.

§       Profilaktyka chorób

§       Diagnostyka, leczenie, pielęgnowanie i usprawnianie

             Zadaniem podstawowej opieki zdrowotnej jest udzielanie indywidualnych świadczeń profilaktycznych, leczniczych, pielęgnacyjnych i rehabilitacyjnych w zakładach opieki zdrowotnej, w miejscu wypadku lub nagłego zachorowania, w tym również w domu pacjenta.

Do zadań p.o.z. należy także edukacja zdrowotna i aktywizacja pacjentów oraz całej społeczności lokalnej do działania na rzecz własnego zdrowia i zdrowia rodziny oraz ochrony środowiska.

Podstawowa Opieka Zdrowotna

Świadczenia w podstawowej opiece zdrowotnej obejmują:

- opiekę lekarską (ambulatoryjna i wizyty domowe),

- opiekę pielęgniarki środowiskowo-rodzinnej,

- opiekę położnej środowiskowej,

- opiekę lekarską w DPS,

- badania diagnostyczne,

- nocną i świąteczną ambulatoryjną opiekę pielęgniarską,

- nocną i świąteczną wyjazdową opiekę pielęgniarską,

- nocną i świąteczną ambulatoryjną opiekę lekarską,

- nocną i świąteczną wyjazdową opiekę pielęgniarską,

- opiekę pielęgniarską w środowisku nauczania i wychowania. - transport sanitarny w podstawowej opiece zdrowotnej.

Podstawowa opieka zdrowotna wpływa na poprawę zdrowia jednostki i rodziny poprze działania ukierunkowane na profilaktykę i promocję zdrowia, diagnostykę schorzeń, ale także na leczenie, zapobieganie i ograniczanie niepełnosprawności, podstawowa opieka zdrowotna ma decydujący wpływ na stan zdrowia pacjenta i jego rodziny.
Opieka w POZ sprawowana jest przez lekarza, pielęgniarkę i położną POZ oraz pielęgniarkę i higienistkę szkolną.
W ramach POZ prowadzone są między innymi:

·         profilaktyka chorób układu krążenia,

·         ...