brdm - 2.doc

Samochód opancerzony BRDM-2

Samochód opancerzony BRDM-2 ( bronirowannaja razwiedywatielno-dozornaja maszina - pancerny samochód patrolowo-rozpoznawczy, model 2), stanowiący do dnia dzisiejszego podstawowy wóz rozpoznawczy i przeciwpancerny polskich Wojsk Lądowych, powstał w latach sześćdziesiątych XX w. w biurze konstrukcyjnym W.A. Diedkowa z Fabryki GAZ (ZSRR). Konstruktorem prowadzącym samochodu, oznaczanego BTR-40P-2 lub BTR-40PB (GAZ 41-08), był W.K. Rubcow.

BRDM-2 powstał jako rozwinięcie samochodu opancerzonego BRDM, który produkowany od 1957 r. w dużej liczbie i będący podstawowym pojazdem rozpoznawczym Armii Czerwonej, wykazywał szereg niedostatków natury technicznej. Pojazd miał szczelny kadłub w kształcie pontonu (napęd w wodzie zapewniał pędnik śrubowy) odkryty od góry, w późniejszych seriach BRDM zakryto przedział kadłub od góry płytą pancerną. Uzbrojeniem był montowany na podstawie kolumnowej i obsługiwany z zewnątrz wozu 7,62 mm km SGBM, 12,7 mm wkm DSzK lub 14,5 mm wkm KPWT. Głównym zarzutem wojskowych był brak wieży z uzbrojeniem strzeleckim i specjalistycznego wyposażenia obserwacyjnego w wozie zwiadowczym, działającym, bądź co bądź, w styczności i kontakcie ogniowym z przeciwnikiem. Nowy samochód miał posiadać zmieniony kadłub o większej objętości wnętrza, mocniejszy silnik oraz wyposażenie rozpoznawcze i obserwacyjne zależne od wersji samochodu. Postulowano wprowadzenie zamkniętej wieży, która miała być uzbrojona w sprzężone: 14,5 mm wkm KPWT oraz 7,62 mm km PKT. W związku z tym w nowym wozie, oznaczanym BRDM-2, zastosowano obrotową, spawaną wieżę zaadaptowaną z transportera kołowego BRT-60BP. Warto wspomnieć, że na bazie BRDM opracowano na Węgrzech samochody rozpoznawcze FUG oraz PSzH-IV.

Pojazd BRDM-2 przyjęto do uzbrojenia Armii Czerwonej w 1962 r. i produkowano w dużych ilościach (łącznie powstało wg różnych szacunków ponad 7200 sztuk BRDM-2, większość na eksport) aż do 1989 r., mimo wprowadzenia nowych typów bojowych wozów rozpoznawczych, np. gąsienicowego BMR-1K. Okazało się bowiem, że bogato wyposażone a zarazem drogie i skomplikowane wozy rozpoznawcze nie są atrakcyjne dla państw dysponujących skromniejszymi środkami na uzbrojenie. Po wprowadzeniu BRDM-2 do linii, zmieniono dotychczasowe oznaczenie jego poprzednika BRDM, dodając sufiks 1, na BRDM-1. Pierwsza publiczna prezentacja BRDM-2 miała miejsce w 1966 r.

Samochody BRDM-2 okazały się proste w obsłudze i trwałe. Większość z wyprodukowanych egzemplarzy znajduje się do dziś w arsenale kilkudziesięciu państw świata (najwięcej w Rosji, Ukrainie, Libii, Syrii, Polsce, Egipcie, Mongolii, Słowacji i innych). Mimo wad pojazdu: niskiego poziom ergonomii i bezpieczeństwa załogi, mało ekonomicznego silnika, na bazie BRDM-2 powstało wiele wersji specjalistycznych i regionalnych modernizacji wozu.

Opis techniczny

Samochód opancerzony BDRM-2 w wersji podstawowej posiada całkowicie spawany, samonośny kadłub z blachy stalowej. Grubość płyt pancernych wynosi 6- 10 mm , zapewnia to odporność na pociski wystrzeliwane z broni małokalibrowej oraz na drobne odłamki. Odmiennie niż w BRDM-1, przedział napędowy znajduje się z tyłu kadłuba. W przedniej części kadłuba znajdują się przedział kierowania (miejsca kierowcy oraz dowódcy pojazdu, umieszczone obok siebie). Nad swoimi miejscami kierowca i dowódca posiadają okrągłe włazy wykrojone w dachu kadłuba, zamykane pokrywami. Obserwację w przód zapewniają im kuloodporne okna, w razie potrzeby zamykane pokrywami pancernymi, które blokowane w pozycji otwartej chronią przed oślepieniem słońcem lub opadami. W tym przypadku obserwacja otoczenia jest możliwa przez peryskopy obserwacyjne TNP-A (dowódca ma do dyspozycji 5 szt., kierowca 4 szt. Zamiast środkowego peryskopu kierowcy można założyć przyrząd noktowizyjny TWN-2B) umieszczone w stropie dookoła włazów. Dowódca dysponuje, oprócz tego przyrządem obserwacyjnym TPKU-2B (w nocy - TKN-1) oraz kolejnym przyrządem TNP-A w ścianie bocznej. Włazy dowódcy i kierowcy są jedynymi otworami, przez które można wchodzić lub opuszczać pojazd. W środkowej części kadłuba umieszczony jest przedział bojowy z zamontowaną na górnej płycie kadłuba jednoosobową, całkowicie zamknięta wieżą BPU-1, spawaną z blach stalowych. Na wspólnej kołysce w wieży zamontowano 14,5 mm wkm KPWT oraz 7,62 mm km PKT, naprowadzane przekładnią ręczną przez celowniczego, spust elektryczny. Przyrządem celowniczym jest teleskopowy, dzienny celownik optyczny PP-61A (powiększenie 2,6 x), z oddzielnymi siatkami celowniczymi dla wkm i km. W przedziale załogowym obok wieży wykrojono z obu stron kadłuba po jednym gnieździe umożliwiającym prowadzenie ognia z broni etatowej zwiadowców, który mają miejsca po bokach kosza wieży. Obserwację terenu z boków i tyłu pojazdu przez zwiadowców zapewniają po trzy peryskopy TNP-A, znajdujące się z tyłu za gniazdem. Istnieje możliwość zamontowania nocnych urządzeń noktowizyjnych.

W tylnej części kadłuba zamontowano - odgrodzony od załogi przegrodą pancerną - ośmiocylindrowy silnik benzynowy w układzie V o symbolu GAZ-41, wywodzący się z GAZa-40 zamontowanego w BRDM-1. Moc maksymalna jednostki napędowej BRDM-2 wynosi 102 kW ( 140 KM ) przy 3400 obr/min. Zapas paliwa 290 l w dwóch zbiornikach. Wloty powietrza do silnika i klapy obsługowe znajdują się w stropie kadłuba samochodu. Przekładnia napędowa posiada 4 biegi do przodu i jeden do tyłu, (tylko 3. i 4. bieg są zsynchronizowane) oraz przystawkę odbioru mocy na pędnik wodny. Sprzęgło mechaniczne, jednotarczowe, suche. Ze skrzyni biegów napęd przekazywany jest na dwubiegową przekładnię redukcyjną zblokowaną ze skrzynią rozdzielczą, która przekazuje moc na mechanizmy różnicowe przedniej i tylnej osi (oraz koła dodatkowe). W przypadku poślizgu blokują one poszczególne koła, umożliwiając wyjazd z trudnego terenu. Skrzynia rozdzielcza posiada przystawkę odbioru mocy na wyciągarkę. Mosty napędowe sztywne. Zwieszenie posiada resory piórowe i teleskopowe amortyzatory hydrauliczne, koła z oponami 13.00x18 mają układ centralnego pompowania. Koło zapasowe BRDM-2 montowane jest zwykle na dachu wieży. Układ kierowniczy nie wspomagany, z przekładnią ślimakową. Dodatkowym elementami zwiększającym możliwości terenowe pojazdu są: wciągarka z 30 m liną oraz zamontowane po obu stronach kadłuba pomiędzy kołami zasadniczymi, zawieszone na wahaczach, po dwa mniejsze koła terenowe, typu lotniczego. Opuszczane przez kierowcę mechanicznie, napędzane łańcuchami ze skrzyni rozdzielczej, w położeniu szosowym schowane są za bocznymi ścianami nadwozia. BRDM-2 posiada szczelny kadłub, umożliwiający pływanie. Napęd w wodzie zapewnia pędnik, ukryty pod hydraulicznie odsuwaną klapą w tyle kadłuba, napędzany przekładnią rozdzielczą od silnika. Sterowanie w wodzie umożliwiają dwa płaty-stery, uruchamiane przekładnią zblokowaną z przekładnią kierowniczą. Samochód posiada hydraulicznie podnoszony falochron. Szczelny kadłub jest istotny dla prawidłowej pracy automatycznego układu ochrony przed bronią masowego rażenia. Urządzenia łączności i rozpoznania to: układ inercyjnej nawigacji TNA-2, radiostacja R-123 oraz używane przez zwiadowcę na zewnątrz pojazdu rentgenometr DP-3B i przyrząd rozpoznania skażeń PChR.

Uzbrojenie BRDM-2 stanowią: wkm 14,5 mm KPWT (z zapasem 500 naboi) oraz sprzężony z nim km 7,62 mm PKT (z zapasem 2000 naboi). Wieża posiada kąty podniesienia broni w elewacji: od - 4 do + 30 stopni (w późniejszych seriach do +60 stopni) oraz kąt obrotu w azymucie: 360 stopni.

Załogę BRDM-2 stanowi 4-5 ludzi: dowódca, kierowca, celowniczy (w czasie jazdy zajmuje miejsce poza wieżą) i 1-2 zwiadowców.

Wersje BRDM-2

Na bazie podstawowego BRDM-2 powstały w ZSRR wersje specjalistyczne, m.in.:

·         Wóz dowodzenia pododdziału BRDM-2U - bez wieży z uzbrojeniem, wyposażony w dodatkowe radiostacje z zewnętrznymi układami antenowymi i generator.

·         Wóz rozpoznania skażeń BRDM-2RChA z uzbrojeniem analogicznym jak podstawowa wersja BRDM-2 i wyposażeniem specjalistycznym.

·         Wóz rozpoznania skażeń BRDM-2RChB (w Wojsku Polskim oznaczany BRDM-2RS ). Uzbrojenie samochodu ograniczono do dwóch km PKT a wyposażenie rozpoznawcze samochodu wzbogacono o: gazosygnalizator GSA-12, przyrząd rozpoznania chemicznego WPCHR, rentgenometr DB-5B oraz zestaw wystrzeliwanych chorągiewek sygnalizacyjnych na wysięgniku na zewnątrz pojazdu. Załoga: dowódca, kierowca i celowniczy-zwiadowca.

·         Przeciwpancerny zestaw rakietowy 9K11 z sześcioprowadnicową wysuwaną z wnętrza wozu wyrzutnią 9P122 i pociskami 9M14 Malutka naprowadzanymi przewodowo, o zasięgu 500- 3000 m , prędkości 120 m/s i przebijalności 400 mm .

·         Przeciwpancerny zestaw rakietowy 2K8 z czteroprowadnicową wysuwaną wyrzutnią 9P124 Falanga. Pociski 9M17 są naprowadzane radiowo, mają zasięg 500- 3000 m , prędkość 150 m/s i przebijalność 500 mm .

·         Przeciwpancerny zestaw rakietowy 9K11P sześcioprowadnicową wysuwaną wyrzutnią 9P133 . Pociski 9M14P/P1 Malutka-P są naprowadzane półautomatycznie, przewodowo, mają zasięg 3000 m , prędkość 120 m/s i przebijalność 420 mm . Zapas wynosi 14 pocisków.

·         Przeciwpancerny zestaw rakietowy 2K32 z pięcioprowadnicową wysuwaną wyrzutnią 9P137 Flejta pocisków 9M17P Skorpion - rakiet 9M17 zmodernizowanych poprzez wprowadzenie radiowego półautomatycznego układu prowadzenia. Skorpiony mają zasięg 600- 4000 m , prędkość 170 m/s i przebijalność 500 mm .

·         Przeciwpancerny zestaw rakietowy 9K113 z pięciopojemnikową wyrzutnią 9P148 Konkurs. Stelaż z pięcioma kontenerami z rakietami 9M113 jest obrotowy. Pociski mają zasięg 75- 4000 m , prędkość 210 m/s i przebijalność do 650 mm .

·         Przeciwlotniczy zestaw rakietowy 9K31 z wyrzutnią 9P31 Strzała-1. Na BRDM-2 zamontowano wieżę z czterema kontenerami mieszczącymi pociski 9M31 (9M31M), samonaprowadzającymi się na podczerwień z głowicą odłamkową z zapalnikiem uderzeniowym. Rakiety mają zasięg 800-4200 (500-8000) m, pułap 30-3500 (10-6100) m i prędkość 500 m/s. Operator zestawu dysponuje pasywnym systemem wykrywania celów i optycznym przyrządem obserwacyjnym. Pojazd przewozi 8 rakiet.

Duże rozpowszechnienie BRDM-2 oraz ich trwałość i długowieczność spowodowały, że wielu użytkowników do zdecydowało się wprowadzić modyfikacje i modernizacje tych wozów, zamiast wdrażania nowej generacji lekkich kołowych wozów rozpoznawczych. Warianty modernizacje samochodu BRDM-2 opracowano, m.in. w następujących państwach:

·         Ukraina - opracowano wariant modernizacyjny BRDM-2 w skład którego wchodzi: wymiana silnika (na wysokoprężny SMD-21-08 o mocy 145 KM ) i układu przeniesienia napędu (zblokowanego w power-pack ) oraz nowe urządzenia łączności.

·         Czechy - wozy rozpoznawcze/dowodzenia BRDM-2VR/V posiadają zmienione uzbrojenie (wkm 12,7 mm i km 7,62 mm ), pancerną szybę zamiast dwóch okien kierowcy i dowódcy, nowe wyposażenie.

·         Rosja - nowy silnik wysokoprężny, wyposażenie łączności, uzbrojenie.

·         Słowacja - modernizacja obejmuje wymianę uzbrojenia, silnika, likwidację kół terenowych i wprowadzenie bocznych drzwi ewakuacyjnych.

Ze względu na dużą liczbę i trwałość BRDM-2 bardzo powoli wycofywane są z uzbrojenia. W niektórych krajach (Azja, Afryka, Ameryka Południowa) eksploatacja BRDM-2 przeciągnie się zapewne poza 2015 r.

BRDM-2 w Polsce

W Polsce pierwsze BRDM-2 weszły na wyposażenie jednostek w połowie lat sześćdziesiątych XX w. Łącznie zakupiono ponad 450 szt. samochodów rozpoznawczych, co najmniej drugie tyle w wersjach specjalistycznych (R-1A, R-5, 9P133, 9P148, 32 szt. RChB). W 2004 r. wykazywane było ponad 600 szt. BRDM-2 (najprawdopodobniej wszystkich wersji). Obecnie Wojsko Polskie eksploatuje do 400 samochodów opancerzonych BRDM-2 wersjach rozpoznawczych oraz bliżej nieokreśloną liczbę w wersjach specjalistycznych (co najmniej 130 zestawów przeciwpancernych, kilkanaście wozów rozpoznania przeciwchemicznego). Dodatkowo ponad 100 wozów zostało zmodernizowanych do wersji BRDM-2M96, M96i/iK, BRDM-2B Żbik-B , z tego 12 BRDM-2iK i 14 BRDM-2B posiada PKW Irak. Jeszcze przez kilka lat zmodernizowane BRDM-2 będą podstawowymi pojazdami pododdziałów rozpoznawczych Wojsk Lądowych. Natomiast wersje przeciwpancerne, szczególnie Malutka-P, stanowiąca podstawowy sprzęt pododdziałów przeciwpancernych polskich brygad zmechanizowanych, wobec całkowitego zużycia i bardzo niskiej wartości bojowej wymagają szybkiego zastąpienia przez nowe samobieżne wyrzutnie ppk - na lekkich wozach terenowych (typu HMMWV) lub cięższych nośnikach (np. kołowe transportery Ryś, Rosomak , itp.). W Polsce na bazie podstawowego BRDM-2 opracowano wersje:

·         BRDM-2 R-1A - wóz dowodzenia pododdziałami przeciwpancernymi. Wersja posiada nie zmienione uzbrojenie i wyposażenie standardowe oraz dodatkowe wyposażenie łączności i sztabowe.

·         BRDM-2 R-5 - wóz dowódczo - sztabowy pododdziałów rozpoznawczych. Dodatkowe wyposażenie pojazdu - przy nie zmienionym uzbrojeniu - to: radiostacja KF R-130, radiostacja UKF R-123M, odbiornik radiowy UKF R-323 do nasłuchu; odbiornik radiowy UKF lotniczy R-870M do nasłuchu w sieci radiowej lotnictwa rozpoznawczego. Wóz R-5 jest przystosowany do normalnej pracy bojowej na równi z wozami szeregowymi BRDM-2 oraz utrzymania łączności w ruchu i na postoju. Załoga składa się z czterech osób: dowódcy, operatora łączności, kierowcy, strzelca pokładowego.

W połowie lat 80 . wobec braku możliwości rychłego wprowadzenia nowego lekkiego, kołowego wzou rozpoznawczego rozpoczęto w WZMech w Siemianowicach Śląskich, remontujących polskie BDM-2, prace nad modernizacją samochodu. Założeniem było przeprowadzenie seryjnej modernizacji w czasie remontów generalnych BRDM-2. W wyniku tego opracowano wersje:

·         BRDM-2 M96 (model 1996). Postulat zwiększenia objętości wnętrza dla załogi i wyposażenia zrealizowano w wersji M96 poprzez usunięcie dodatkowych kół "terenowych", wprowadzono nowe dno i ściany boczne z małymi drzwiami dla zwiadowców. Wyposażenie poszerzono o: autonomiczny układ ogrzewania wnętrza, nowe siedziska załogi, pasywny noktowizor kierowcy PNK-72 (zamiennie z dziennym TNP-A), obrotowy dzienno-nocny przyrząd obserwacyjny dowódcy POD-72, montowany na stropie kadłuba przed włazem dowódcy, GPS, nowe urządzenia łączności (w tym system łączności wewnętrznej Sotas ), koło zapasowe na stelażu z tyłu kadłuba.

·         BRDM-2M96i - w wersji M96i (1997 r.) wprowadzono dodatkowo nowy silnik Iveco 8040, sześciocylindrowy, wysokoprężny, o mocy 121 kW ( 165 KM ).

·         BRDM-2M96iK Szakal - wersja M96 opracowana w 2003 r. dla Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Iraku. Posiada silnik Iveco Aifo 8040SRC, klimatyzację przedziału załogi, nowe akumulatory, uzbrojenie w postaci 12,7 mm wkm NSW (z zapasem 500 naboi) i 7,62 mm km PKT (2000 naboi) z celownikiem dzienno-nocnym CDN-1, przyrządy obserwacyjne kierowcy PNK-72 i dowódcy POD-72 zamiast dotychczasowych TWN-2B i TKN-1, system łączności wewnętrznej Fonet, radiostację pokładową RRC-9500 i przenośne R-3501.

·         BRDM-2M96iK Szakal Plus - wobec zwiększonego niebezpieczeństwa ataków bronią przeciwpancerną na polskie BRM-2 z PKW w Iraku WZMech. przygotowały w 2004 r. modernizację której wynikiem jest uodpornienie Szakala na ostrzał pociskami przeciwpancernymi do kal. 7,62 mm , starszymi pociskami granatników przeciwpancernych, m.in. RPG-7 i wybuchy min przeciwpiechotnych. Do kadłuba przymocowano zewnętrzne prętowe ekrany przeciwkumulacyjne, zastosowano dodatkowe płyty pancerne i wewnętrzne wykładziny przeciwodłamkowe - łącznie masa wozu zwiększyła się o 1000 kg , do ok. 8500 kg .

·         BRDM-2B (model 1997) Żbik-B "szeregowy" - głęboka modernizacja wozu oparta na bazie BRDM-2M96. Przebudowano kadłub pojazdu, wprowadzając wszystkie elementy z wersji M96 oraz modernizując: napęd - zastosowano sześciocylindrowy silnik wysokoprężny Iveco Aifo 8040 SRC-21.11 o mocy 165 KM (lub analogiczny) z zapasem paliwa 145 l (jeden zbiornik), nowe elementy przeniesienia napędu, wspomaganie układu kierowniczego, dwuobwodowe hamulce, zamontowano układ przeciwpożarowy i przeciwwybuchowy Deugra oraz dodatkowe źródło zasilania (agregat) ZPD 24/2, podgrzewacz Thermo 90DW , dmuchawę. Wyposażenie specjalistyczne uzupełniono o: układ nawigacji inercyjnej UNZ-50 z odbiornikiem GPS, przyrząd rozpoznania skażeń AAS-1 Taifos , system ochrony przed bronią masowego rażenia i filtrowentylacją. Opracowano spawaną wieżę z włazami w stropie i niszami bocznymi, wyposażoną w 12,7 mm wkm NSW i 7,62 mm km PKT z celownikiem dzienno-nocnym CDN-1, naprowadzaną ręcznie. Istnieje możliwość zamontowania na wieży, wysuwanej przez luk w stropie i blokowanej, wyrzutni ppk 9K111 (9P135) Fagot (nie wdrożony - wersja ta nosi oznaczenie BRDM-2BF ) z 4 pociskami 9M113. Poza tym pojazd może zabierać dodatkowo: 60 mm moździerz LM-60K (12 naboi), ręczny granatnik ppanc. RPG-7 (10 naboi), 7,62 mm km PKM (1400 naboi), 26 mm pistolet sygnałowy wz. 78, granaty ręczne (18 szt.), dalmierz laserowy LNS, stanowiące uzbrojenie 2-3 osobowej grupy rozpoznawczej. Wieża ma zamontowany układ ostrzegania o opromieniowaniu wiązką laserową SSC-1A Obra oraz sześć wyrzutni 81 mm granatów dymnych Cytryn . Przyrządy obserwacyjne to POD-72 i TNPT-1 dowódcy TNP-A/PNK-72 kierowcy, 15 TNP-A i 3 TNPO-150. Łączność zapewniają system Fonet oraz radiostacja RRC 9500. Od 1999 r. zmodernizowano co najmniej kilkanaście pojazdów do standardu BRDM-2B.

·         BRDM-2A (model 98) Żbik-A "dowódczy" - w tej wersji oprócz powyższych zmian, wprowadzonych w M97, na wieży zamontowano wysięgniki z optoelektroniczną głowicą obserwacyjną niemieckiej firmy STN Atlas-Elektronik i radarem obserwacji pola walki (np. AN/PPS- 5C ) oraz we wnętrzu wozu dodatkowe środki łączności i dowodzenia. Wyprodukowano tylko prototyp wozu, który przechodził próby w 2001 r., nie uruchomiono jego produkcji seryjnej.

Dane taktyczno-techniczne i uzbrojenie: