FINANSE  MIĘDZYNARODOWE

- materiały do wykładu

POJĘCIE  I   RODZAJE  KURSÓW  WALUTOWYCH

Kurs walutowy – relacja wymienna dwóch walut, cena jednej waluty wyrażona w innej  walucie.

Rodzaje kursów walutowych

I          Ze względu na zakres ograniczeń dewizowych:

Kurs waluty wymienialnej – ustalany na rynku walutowym.

Kurs waluty niewymienialnej:

ustalany administracyjnie,

kurs czarnorynkowy.

-            

II        Ze względu na możliwość wahań:

Sztywny (oficjalny).

Stały.

Zmienny (płynny) – czysty lub kierowany.

III       Według zakresu stosowania:

Jednolity.

Zróżnicowany.

      IV        Według warunków transakcji:

Kasowy (spot)

Terminowy (forward).

Ad.II

Kurs sztywny  - oficjalny, wyznaczany w sposób administracyjny. Funkcjonuje w kraju, w którym nie istnieje rynek walutowy, a waluta jest niewymienialna.

Kurs stały – funkcjonuje w kraju, w którym istnieje rynek walutowy. Zakłada dwoistość kursów – w systemie kursu stałego władze monetarne wyznaczają poziom kursu bazowego (kurs centralny), natomiast na rynku kształtuje się kurs bieżący, stosowany w transakcjach zawieranych przez banki komercyjne. Bieżący kurs rynkowy może wahać się wokół kursu bazowego tylko w ustalonych granicach wahań (w górę lub w dół). W razie niebezpieczeństwa ich przekroczenia bank centralny jest zobowiązany do interweniowania na rynku walutowym w celu obrony poziomu kursu. Wymaga od krajów słabszych dostosowania się do warunków narzucanych przez kraje silniejsze gospodarczo.

              Zalety:

-sprzyjanie dyscyplinie monetarnej w  wewnętrznej polityce gospodarczej (wskutek konieczności dostosowania polityki monetarnej do poziomu rezerw dewizowych),

-zmniejszenie ryzyka walutowego w transakcjach z odroczoną płatnością.

Wady:

-konieczność posiadania stosunkowo wysokich rezerw walutowych,

-łatwość przerzucania trudności wewnętrznych innych krajów na kraj stosujący kurs stały,

-konieczność wyboru między stabilizacją kursu walutowego a stabilizacją cen krajowych,

-kurs bazowy rzadko pokrywa się z kursem rzeczywistym (będącym wyrazem aktualnej sytuacji gospodarczej kraju) – ograniczona wartość informacyjna kursu.

Kurs zmienny (płynny) -  jest kursem równoważącym podaż i popyt na rynku walutowym. Kształtuje się swobodnie pod wpływem podaży i popytu, nie wymaga od banku centralnego przeprowadzania interwencji na rynku walutowym i interwencje te bądź nie są w ogóle podejmowane (kurs płynny czysty), bądź mogą występować (kurs płynny brudny – kierowany), ale moment ich przeprowadzenia i rozmiar zależą od decyzji banku centralnego.

Zalety

-pokrywa się z kursem rzeczywistym, jest neutralny w kształtowaniu się konkurencyjności wymiany, dobrze spełnia funkcję informacyjną, pozwala maksymalizować korzyści z wymiany,

-znaczne zmniejszenie rezerw walutowych ( w stosunku do tych, które są potrzebne prze kursie stałym),

-stosunkowo duża swoboda prowadzenia wewnętrznej polityki gospodarczej,

-lepsza ochrona gospodarki przed zaburzeniami koniunkturalnymi za granicą i lepsza jej adaptacyjność do zachodzących zmian.

Wady:

·          duże ryzyko związane ze zmianami kursu w przypadku transakcji z odroczoną płatnością,

·          większa podatność systemu kursu zmiennego na spekulacyjne ruchy walut.

Ad.III

Kurs jednolity – zalety:

·          jest dobrym parametrem rachunku ekonomicznego (pozwala na prowadzenie prawidłowego i jednolitego rachunku ekonomicznego, zarówno eksporterom jak i importerom, umożliwiając zarazem dokonywanie oceny ich działalności),

·          umożliwia optymalizację wymiany w przekroju geograficznym i towarowym, pozwalając na jej selektywny rozwój (handel najbardziej opłacalnymi towarami i usługami),

·          pozwala na pomiar i ocenę zdolności konkurencyjnej eksporterów na rynkach zagranicznych

·          umożliwia wprowadzenie pełnej wymienialności pieniądza krajowego.

System kursów zróżnicowanych – wady:

-zniekształcenie rachunku efektywności wymiany z zagranicą,

-konieczność szerokiego stosowania norm podziału i ochrony (cła, podatki importowe, subwencje eksportowe itp.,

-ma wyraźny charakter protekcjonistyczny i spotyka się z niechęcią partnerów handlowych,

-stosowanie go wymaga wysokich kwalifikacji aparatu sterującego i szerokiego dopływu informacji o warunkach gospodarowania w kraju i za granicą (w przeciwnym wypadku prowadzi do znacznych strat gospodarczych)

WYMIENIALNOŚĆ  WALUTY  -  POJĘCIE I  RODZAJE

Wymienialność waluty -  prawnie zagwarantowana posiadaczowi danej waluty (i faktycznie istniejąca) możliwość jej wymiany, według jego woli i na jego żądanie, na inną walutę.

RODZAJE  WYMIENIALNOŚCI

I  Pełna.

II Ograniczona:

1.        Według zakresu ograniczeń podmiotowych:

wewnętrzna – dla rezydentów.

zewnętrzna – dla nierezydentów.

2.        Według zakresu ograniczeń przedmiotowych:

wymienialność wg standardu MFW( art. VIII Statutu MFW)

Jej wprowadzenie wymaga spełnienia trzech warunków:

-wprowadzenia jednolitego kursu walutowego,

-zobowiązania się do niestosowania ograniczeń dewizowych w obrotach bieżących,

-zobowiązania się do równego traktowania wszystkich walut (niestosowania jakikolwiek form dyskryminacji walutowej)

MIĘDZYNARODOWE  PRZEPŁYWY  PIENIĄDZA  I  KAPITAŁU

Pojęcie

Międzynarodowy przepływ pieniądza i kapitału obejmuje te wszystkie transakcje kapitałowe dokonane między krajowymi i zagranicznymi podmiotami gospodarczymi, które powodują zmianę wysokości lub struktury salda należności i zobowiązań danej gospodarki narodowej wobec zagranicy, czyli jej pozycji zagranicznej netto. Transakcje tego typu odnotowywane są w bilansie kapitałowym, tworząc część bilansu płatniczego określonego kraju.

Odnotowane przepływy kapitału mogą wynikać z wielu powodów m.in.:

·         z zakupu towarów i usług zagranicą

·         z tytułu udzielenia lub otrzymania pożyczek zagranicznych, kredytów handlowych i finansowych

·         zakładania przedsiębiorstw w jednym kraju przez rezydentów drugiego kraju lub zakupu i sprzedaży zagranicznych papierów wartościowych

instytucje finansowe itp.).

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) BIZ są to długookresowe inwestycje, podejmowane przez przedsiębiorstwo lub osobę fizyczną jednego kraju w przedsiębiorstwo innego kraju, z zamiarem sprawowania nad nim długotrwałej kontroli i czerpania z niego zysku. Przy czym istotą BIZ jest transfer nie tylko kapitału, ale również pracy i wiedzy (technologicznej, marketingowej i organizacyjnej. Przez „długotrwałą kontrolę” rozumie się  istnieje długoterminowych relacji pomiędzy inwestorem bezpośrednim i przedsiębiorstwem bezpośredniej inwestycji oraz istotny poziom oddziaływania, który daje inwestorowi bezpośredniemu efektywny głos w zarządzaniu przedsiębiorstwem bezpośredniej inwestycji. Aby inwestycję uznać za BIZ, minimalny próg zaangażowania kapitałowego inwestora bezpośredniego w przedsiębiorstwie bezpośredniej inwestycji ustalono na poziomie 10%.

Obecnie wyróżnia się dwie podstawowe formy bezpośrednich inwestycji zagranicznych:

-inwestycje typu greenfield - są charakterystyczne dla krajów rozwijających się i polegają na tym, że inwestor zagraniczny buduje od podstaw zakład w kraju goszczącym.

-inwestycje w postaci fuzji i przejęć - dominują w krajach rozwiniętych i następują najczęściej poprzez nabycie kontrolnego pakietu akcji przez jeden podmiot w drugim (przejęcie), lub wspólną decyzję obu podmiotów o połączeniu (fuzja).

Inwestycje portfelowe (zagraniczne inwestycje pośrednie) – inwestycje dokonane przez zakup papierów wartościowych, a nie konkretnego przedsiębiorstwa, dobra materialnego czy intelektualnego bądź usługi. Mają na ogół charakter krótkookresowy, a ich celem jest osiągnięcie zysku wypłacanego dochodu (akcje – dywidenda, obligacje – odsetki) lub – częściej - w postaci różnic cen kupna/ sprzedaży. Na ich wartość dla posiadacza mają wpływ przede wszystkim wahania  stóp procentowych oraz kursu walutowego.

Często inwestorzy zainteresowani papierami wartościowymi danego państwa opierają swoje decyzje na tak zwanym ratingu danego państwa. Rating taki jest sporządzany przez niezależne organizacje finansowe i ma za zadanie odzwierciedlenie ryzyka związanego z danym państwem. Żaden papier wartościowy emitowany przez uprawniony podmiot w danym państwie nie może mieć większego ratingu niż obligacja emitowana przez rząd tego państwa. Podobne ratingi sporządzane są dla większych emisji innych podmiotów, np. przedsiębiorstw

Krótkookresowe przepływy pieniądza i kapitału dokonują się przede wszystkim na rynku pieniężnym i walutowym, Zasadniczą ich część stanowi przepływ pieniądza o charakterze spekulacyjnym (hot money). Jest to kapitał krótkoterminowy, którego wielkość zależy od zmian koniunktury, przepływający między różnymi krajami (ośrodkami bankowo-finansowymi świata), tzn. przenoszony przez właścicieli z jednego ośrodka finansowego do drugiego w celach spekulacyjnych (dla wykorzystania różnicy w poziomach stóp procentowych od zainwestowanych środków jako zabezpieczenia przed spodziewanym spadkiem kursów walut).

Przyczynami tego przepływu (przenoszenia) mogą być:

1) poszukiwanie wyższego oprocentowania (dochodu);

2) ucieczka przed spadkiem wartości pieniądza;

3) poszukiwanie bezpiecznego miejsca dla lokaty kapitału.

Przepływy gorącego pieniądza (kapitału wrażliwego na zmiany oprocentowania) mogą pogłębiać nierównowagę bilansów płatniczych poszczególnych państw i destabilizować międzynarodowy system walutowy. Przepływy tego pieniądza nasilają się szczególnie w okresach kryzysów walutowych.

Międzynarodowe przepływy kapitału pożyczkowego -  to forma przepływu kapitału, w którą zaangażowane jest państwo. Obejmuje transfery związane z kredytami towarowymi (kredytami na zakup produktów w państwie kredytodawcy) oraz kredytami finansowymi (kredytami nie wiążącymi się z koniecznością nabywania produktów w państwie kredytodawcy). Kredyty związane z rynkiem eurowalutowym (a szczególnie eurodolarowym) udzielane są przez tzw. eurobanki. Przyjmują one i pożyczają wkłady denominowane w walucie innej niż waluta państwa siedziby banku. Najważniejszymi cechami rynku eurowalutowego jest wysokie tempo dokonywania transakcji, znaczące kwoty transakcji (wyrażone w wielokrotności jednego miliona jednostek określonej waluty) oraz standardowe okresy, na które udziela się kredyty, tj. 1, 3, 6 i 12 miesięcy i kredyty długoterminowe. Czasami do tej formy przepływów zalicza się także kredyty kupieckie i bankowe, jednak najczęściej traktuje się je jako odrębne formy m.p.p.i k.

Motywy przepływu pieniądza i  kapitału

-Przepływ o charakterze politycznym lub humanitarnym - charakteryzuje się chęcią niesienia zagranicy pomocy w postaci subsydiów oraz zwrotnej pomocy gospodarczej lub konieczność wyrównania zagranicy zawinionych na skutek działań wojennych strat i szkód poprzez zapłatę reparacji i odszkodowań.

-Przepływy o charakterze ekonomicznym - są podporządkowane zasadzie osiągania maksymalnych zysków, w przypadku inwestycji bezpośrednich kluczowe znaczenie mają:

niższe koszty inwestycji i produkcji za granicą niż w kraju inwestora (m.in. tańsza siła robocza)

zapewnienie dostępu do źródeł surowców

względy podatkowe

istnienie granic dla ekspansji wewnątrz kraju oraz obejście barier celnych

zdobycie nowych rynków zbytu

wykorzystanie przewagi technologicznej nad krajem lokaty

produkcja dla przedsiębiorstwa macierzystego.

W przypadku inwestycji portfelowych główne motywy to:

wyższa stopa zwrotu z wolnego kapitału wynikająca m.in. z:

-wahań stóp procentowych na rynkach pieniężnych

-wahań kursów walutowych na rynkach walutowych

-chęć dywersyfikacji portfela (geograficznej, walutowej, przedmiotowej itp.)

Korzyści z międzynarodowych przepływów pieniądza i kapitału

I   Korzyści dla kraju  eksportującego kapitał

1.   Przy niewielkim bezrobociu i wysokim stopniu wykorzystania mocy produkcyjnych

– brak negatywnego wpływu na rozmiary produkcji i zatrudnienia w kraju

2.   Przy wysokim bezrobociu i wolnych mocach produkcyjnych

–          kosztem wzrostu produkcji i zatrudnienia w kraju

II   Korzyści dla kraju importującego kapitał

-           rozwój gospodarczy

-           unowocześnienie gospodarki (nowe technologie, know-how itp.)

-           przejęcie nowoczesnych wzorców zarządzania i organizacji pracy

-           stworzenie nowych miejsc pracy

SPOSOBY SPORZĄDZANIA BP

BP sporządzany w układzie brutto

(bilans rozrachunkowy):

·          bilans sporządzany na bazie należności i zobowiązań (realnych transakcji ekonomicznych)

·          źródło danych: informacje zawarte w SAD, pochodzące z urzędów celnych lub dane z urzędów skarbowych (wymiana wewnątrzwspólnotowa)

BP sporządzany w układzie netto

(bilans płatniczy):

·          bilans sporządzany na bazie płatności (faktycznych wpływów i wydatków)

·          źródło danych: informacje pochodzące z banków

-

POJĘCIE RÓWNOWAGI BP

Równowaga BP występuje wówczas, gdy bilans w analizowanym okresie nie wykazuje ani deficytu, ani nadwyżki

-pojęcie to odnoszone jest zwykle nie do całego BP, ale do tzw. bilansu podstawowego (ang. basic balance)

Długookresowa równowaga BP - stan, w którym krótkookresowe kolejne deficyty bilansu płatniczego kompensują się w zasadzie z jego nadwyżkami

PRZYCZYNY ZAKŁÓCEŃ RÓWNOWAGI BILANSU PŁATNICZEGO

PODSTAWOWE:

-Zmiany w rozmiarach i strukturze dochodu narodowego

-Zmiany w relacji cen krajowych i zagranicznych

...