nerka.doc

NERKA

1. Nerka działanie:

a) wydalanie z ustroju związków chemicznych, krążących we krwi w stanie rozproszonym,

b) nerki są narządem regulującym ciśnienie osmotyczne, kwasowość i wzajemne stosunki ilościowe miedzy zjonizowanymi solami: Na+, K+, Cl-, Ca2+

c) produkcja moczu odbywa się w nerkach na drodze: ultrafiltracji, wydzielania, zagęszczania (glukoza, aminokwasy – wchłanianie zwrotne;  mocznik, kwas moczowy – wydalane z moczem)

2. Nerka – fizjologia:

a) w kanaliku krętym odbywają się dwie czynności: resorpcja i wydzielanie – przesącz kłębuszkowy, który przeszedł przez kanaliki, jest więc uboższy od krwi o potrzebne ustrojowi substancje, natomiast jest bogatszy w związki ustrojowi niepotrzebne

b) w schorzeniach serca lub naczyń krwionośnych płyn krwi przechodzi razem z solami do tkanek, do nerek dochodzi krew zagęszczona, ponieważ przy tym ciśnienie tętnicze jest często w nerkach niskie, moczu wydziela się mało

c) na przykład w schorzeniach z kłębuszków nerkowych, ich śródbłonki przepuszczają również białko, nabłonki kanalików krętych nie resorbują przesączonego białka, krew traci przez nerki coraz więcej białka i następuje hipoproteinemia, ciśnienie koloidoosmotyczne maleje, skutkiem czego maleje resorpcja wodna wody w kanalikach i mocz jest słabo zagęszczony, woda przechodzi do tkanek – powstają obrzęki pochodzenia nerkowego, mechaniczny ucisk niszczy narządy

3. Nerka – czynniki zmniejszające wydzielanie moczu:

a) zmniejszenie przepływu krwi przez nerkę spowodowane przez: 1. Skurcz naczyń nerkowych (w bezmoczu odruchowym), 2. Ogólna niedomogę krążenia (nerka zastoinowa), 3. Uszkodzenie kłębuszków nerkowych

b) ogólny spadek ciśnienia krwi (hamuje przesączanie moczu z kłębuszków nerkowych)

c) zagęszczenie koloidów krwi, białek (podnosi ciśnienie onkotyczne i osmotyczne i hamuje przesączanie moczu)

4. Czynniki zwiększające wydzielania moczu:

a) zwiększony przepływ krwi przez nerkę

b) wzrost ciśnienia krwi

c) rozwodnienie krwi (hydraemia)

5. Zalety leków roślinnych:

a) zawierają związki naturalne, do których organizm człowieka jest przyzwyczajony od tysięcy lat

b) wykazują działanie zespołowe

c) zawierają składniki uzupełniające, niezbędne do normalnego funkcjonowania ustroju, zwłaszcza trawienia, przyswajania pokarmów, bądź odtruwania produktów przemiany materii

6. Podział leków roślinnych, stosowanych w schorzeniach dróg moczowych:

a) moczopędne

b) dezynfekujące drogi moczowe

c) stosowane w kamicy nerkowej

d) stosowane w przeroście gruczoły krokowego

7. Kiedy stosujemy leki moczopędne?

a)w obrzękach spowodowanych: 1. Niedomogą krążenia, 2. Schorzeniami nerek i wątroby (obrzęki te powstały na skutek zatrzymania wody, soli i azotowych produktów przemiany materii w ustroju)

b) w nadciśnieniu tętniczym

c) przy wzroście ciśnienia śródczaszkowego (obrzęk mózgu)

d) przy wzroście ciśnienia śródgałkowego (jaskra)

e) w zatruciach – w celu przyspieszenia wydalania trucizny

8. Podział leków diuretycznych:

a) leki o pozanerkowych punkcie uchwytu (powodują hydremię – rozwodnienie krwi):

- woda mineralne, r-r izotoniczny NaCl, Na2SO4, krystaloidy

- r-r hipertoniczny, np. glukoza; leki zakwaszające, np. NH4Cl

b) leki o nerkowym punkcie uchwytu (działają na śródbłonki nerkowe):

- zwiększające filtrację przez rozszerzenie naczyń kłębuszków nerkowych i tym samym zwiększające przepuszczalność śródbłonków

- działające na śródbłonki kanalików krętych, czyli hamujące resorpcję zwrotną (drażnienie, inaktywacja enzymów)

9. Podział leków moczopędnych, z punktu widzenia klinicznego:

a) leki diuretyczne – zwiększające ilość wydzielanego moczu przez pierwotne zwiększenie wydalania wody (np. leki wywołujące hydraemię), stosujemy je w obrzękach i zatruciach

b) leki sali diuretyczne -  zwiększające pierwotnie ilość wydalanych soli mineralnych, zwłaszcza chlorków i dwuwęglanów (salidiureza)

10. Związki naturalne wykazujące działanie diuretyczne:

a) flawonoidy – wypadkowa różnych działań, m. in. spazmolitycznego i kardiotonicznego i przeciwzapalnego i hepatoprotekcyjnego

b) saponiny – w wyniku drażnienia śródbłonka nerek, a także łączenia się z cholesterolem, co ułatwia dyfuzje wody do tkanek (mogą ingerować w gospodarkę hormonalną)

c) olejki eteryczne – wykazują właściwości drażniące i spazmolityczne

d) wielocukry – właściwości osmotyczne, np. tryty cyna

11. Brzoza brodawkowata - Betulae folium-Betula verrucosa - Betulaceae-brzozowate;  SKŁAD: związki flawonoidowe (hyperozyd), olejek eteryczny, garbniki poch. pirokatechiny, saponiny, Wit. C, żywice (terpeny);  DZIAŁ. I ZAST.: lek diuretyczny, napotny, przeciwreumatyczny, działanie stymulujące na przemianę materii, zwiększa diurezę tylko w jednostkach chorobowych (nie u ludzi zdrowych).

12. Poziomka pospolita-Fragariae fol.-Fragaria vesca-Rosaceae- SKŁAD: zw. Flawonoidowe (hyperozyd), olejek eteryczny, garbniki poch. pirokatechiny, saponiny, Wit. C, żywice (terpeny);   DZIAŁ. I ZAST.: lek diuretyczny, napotny, przeciwreumatyczny, długie stosowanie powoduje, że chorzy mogą zrezygnować z przyjmowania glikokortykosteroidów.

13. Pokrzywa zwyczajna-Urticae radix-Urtica dioica-Urticaceae- SKŁAD: chlorofiil, karoteny, ksantofil, witaminy: B, C, K, kwas krzemowy i mrówkowy, związki garbnikowe, związki aminowe, sole: Fe, K, Ca (w schorzeniach dróg moczowych dochodzi do wymywania potasu, w efekcie migotanie komór, drżenie mięsni); DZIAŁ. I ZAST.: moczopędnie, przecikrwotczne, krwiotwórcze, działanie przyśpieszające przemianę materii, działanie obniżające poziom cukru we krwi.

14. Borówka brusznica - Vitis idaeae folium-Vaccinium vitis idea - Ericaceae-wrzosowate- SKŁAD: arbutyna, hydrochinon, metyloarbutyna  (te zw. fenolowe działają tylko w środowisku zasadowym, działając dezynfekujące na drogi moczowe), garbniki, Wit. C, flawonoidy (hyperozyd, izokwercytyna, mirycytyna) ; DZIAŁ. I ZAST.: w kamicy nerkowej, w reumatyzmie, jako środek dezynfekujący drogi moczowe i moczopędny, w cukrzycy i biegunkach.

15. Mącznica lekarska-Uvae ursi folium-Arctostaphylos uva ursi-Ericaceae- SKŁAD: arbutyzyd, , metyloarbutyna, hydrochinon, garbniki poch. kwasu elagowego i galusowego, flawonoidy (hyperozyd, izokwercytyna), kwasy triterpenowe i fenolowe; DZIAŁ. I ZAST.: w chorobach nerek, pęcherza moczowego, moczowodów, jako środek dezynfekujący drogi moczowe, moczopędny (hydrochinon uwalnia się dopiero w nerkach wywierając działanie dezynfekujące), jako lek ściągający.

16. Jałowiec pospolity - Juniperi fructus–Juniperis communis – Cupressaceae - cyprysowate;  SKŁAD: olejek eteryczny: alfa-pinen, beta-pinen, sabinen, mirycen, limonene, kadinen i inne; cukry, żywice, woski, kwasy organiczne, garbniki, związki flawonoidowe; DZIAŁ. I ZAST.: moczopędny, żołądkowy i żółciopędny (olejek eteryczny), przy długotrwałym stosowaniu może powodować podrażniania nerek, a w dużych dawkach poronienia u ciężarnych, w cukrzycy i biegunkach, frakcja pinenowa z sabinenem i mirycenem ma działanie hipotensyjne, olejek jest stosowany zewnętrznie jako środek drażniący skórę.

17. Pietruszka zwyczajna-Petroselini fructus et radix – Petroselinum sativus – Apiaceae - selerowate; SKŁAD: olejek eteryczny: apiol (silnie neurotoksyczny), kumaryna, sole K, flawonoidy; DZIAŁ. I ZAST.: dzięki apiolowi surowiec działa diuretycznie, Apiol działa poprzez drażnienie kanalików nerkowych, ostrożnie u kobiet w ciąży, działa rozkurczowo, korzystanie w stanach skurczowych, w obrąbie miednicy mniejszej (kumaryna).

18. Róża dzika – Rosae fructus – Rosa canina – Rosaceae- różowate;  SKŁAD: witaminy: C, B, E, K; cukry i wielocukry, garbniki, kwasy organiczne, związki flawonoidowe, karotenoidy; DZIAŁ. I ZAST.: synergizm działania wielocukrów i związków flawonoidowych, środek witaminizujący, stosowany w chorobach wątroby i nerek.

19. Bez czarny - Sambuci flos-Sambucus nigra - Caprifoliaceae-przewiertnikowate- SKŁAD: związki antocyjanowe, typu cyjanidyny: chryzantemina, sambucyna, sambucyjanina; flawonoidy, Wit. C i zespól witamin B, cukry, pektynty, garbniki, kwasy organiczne: cytrynowy, walerianowy; aminokwas taurozyna; DZIAŁ. I ZAST.:  przeczyszczająco, moczopędnie, otruwająco, nieswoiście przeciwbólowo, zw. Antocyjanowe decydują o efekcie moczopędnym i przeczyszczającym, dlatego ostrożnie u kobiet w ciąży.

20. Skrzyp polny-Equiseti herba-Equisetum arvense-Equisetaceae- SKŁAD: Flawonoidy: poch. kemferolu, ekwizetryna, poch. kwercetyny – izokwercetyna, poch. luteoliny – galuteolina; sole mineralne (rozpuszczalne w wodzie związki krzemu), ślady alkaloidów (nikotyna), garbniki, kwasy organiczne; DZIAŁ. I ZAST.:  moczopędnie (synergizm działania flawonoidów i saponin), remineralizująco, pomocniczo w schorzeniach płuc oraz jako przeciwkrwotoczny, nie wywołuje efektów ubocznych.

21. Połonicznik nagi-Herniariae herb.-Herniaria gabra - Equisetaceae – skrzypowate - SKŁAD: flawonoidy (poch. kwercetyny – rutozyd, izoramnetyna), kumaryny: umbeliferon, eter metylowy, herniaryny, saponiny triterpenowe, slady olejku eterycznego i małe ilości alkaloidów; DZIAŁ. I ZAST.:  moczopędnie (w stanach zapalnych nerek i pęcherza moczowego, kamicy i kolce nerkowej, gdyż wykazuje działanie przeciwskurczowe), rzadko stosowany jako środek wykrztuśny w nieżytach oskrzeli, surowiec metaboliczny w obrzękach, powoduje rozpad kamieni nerkowych, utrudnia tworzenie się kamieni.

22. Fiołek trójbarwny - Violae tricoloris herba-Viola tricolor - Violaceae-fiołkowatev - SKŁAD:  flawonoidy (rutozyd), antocyjany (poch. delfinidyny i peonidyny), ślady olejku eterycznego, saponiny, karotenoidy; DZIAŁ. I ZAST.:   moczopędny, zwiększa wydzielanie moczu i potu, pobudza metabolizm – w wypryskach skórnych przy złej przemiany materii.

23. Perz właściwy-Agropyri rhizoma-Agropyron repens-Poaceae-trawy- SKŁAD: Polisacharydy (tryty cyna – fruktozan), olejek eteryczny (kapilen), zw. Mineralne, dużo Wit.K; DZIAŁ. I ZAST.:  słabo moczopędny (głównie ze względu na zawartość potasu), kapilen ma słabe działanie antybiotyczne, w kamicy dróg moczowych.

24. Wilżyna ciernista-Ononidis radix – Ononis spinosa – Fabaceae – bobowate; SKŁAD: zw. flawonoidowe przy czym dominują tu izoflawonoidy (ononina, onospina), olejek eteryczny (onokol – słabo zbadany), ononid – związek o budowie zbliżonej do kwasu glicyryzynowego, sole mineralne; DZIAŁ. I ZAST.:  surowiec działa moczopędnie i wykrztuśnie, ale nie jest w pełni wyjaśnione czy działanie to warunkują olejki czy flawonoidy, surowiec tez nie drażni nerek a więc nie ma działania typowego dla olejków eterycznych, związki działają w pH kwaśnym moczu, a nie w zasadowym, jak glikozydy fenolowe.

25. Nawłoć pospolita-Solidaginis virgaureae herba-Solidago virgaurea-Compositae- SKŁAD:  olejek eteryczny (mechanizm drażnienia), flawonoidy (astragalina, rutyna), saponiny, garbniki (działanie drażniące, dezynfekujące), gorycze i zw. mineralne; DZIAŁ. I ZAST.:  obniżające ciśnienie krwi i sedatywne, ziele nawłoci uważane jest za wszechstronny lek przeciwko zaburzeniom dróg moczowych, uważa się, że nawet silne kolki nerkowe można leczyć zielem nawłoci.

26. Kozieradka-Foenugraeci sem.-Trigonella foenum graecum-Leguminosae- strączkowe- SKŁAD: śluz, saponiny (poch. diosgeniny – do produkcji hormonów płciowych), substancje azotowe (trigonelina, cholina, lecytyna, zw. białkowe), C-glikozydy flawonoidowe, Wit. PP, olej, gorycze; DZIAŁ. I ZAST.:  działa jako metaboli cum, wzmaga resorpcje w jelitach oraz pobudza procesy odtruwania organizmu, w schorzeniach z prostatą, działanie estrogenopodobne, zawiera sterole potrzebne do budowy hormonów płciowych.

27. Kukurydza zwyczajna-Maydis stigma et embryonis oleum-Zea mays-Poaceae- trawy- SKŁAD: sterole (beta-sitosterol); DZIAŁ. I ZAST.:  wyciągi ze znamion kukurydzy są wykorzystywane przede wszystkim jako lek moczopędny, sa lekiem przeciwzapalnym i rozkurczowym, stosowanym w trudnościach w oddawaniu moczu. MECH. DZIAŁ.:  obniżają napięcie mięśni gładkich dróg moczowych i nieznacznie pobudzają wydalanie moczu.

28. Dynia zwyczajna - Cucurbitae peponis semen-Cucurbita pepo - Cucurbitaceae-dyniowate-  SKŁAD:  Miąższ:  karoteny, prowitamina A, pektyny, sole (K, Ca, Mg, Fe),  witaminy (A, B, C, PP i inne);

Nasiona:  do 60 % tłuszczu, witamina E, białka, fitosterole (beta-sitosterol), kwasy organiczne, żywice, aminokwas (kukurbitacyna), sole mineralne, pierwiastki śladowe; DZIAŁ. I ZAST.:  miąższ dyni stosowany jest jako lek moczopędny w leczeniu obrzęków pochodzenia sercowego i nerkowego.

KAMICA NERKOWA

29. Marzanna barwierska-Rubiae tinctorum radix-Rubia tinctorum-Rubiaceae-marzannowate- SKŁAD: poch. hydroksy- i metoksyhydroksyatracinonów, występujące w formie glikozydowej (alizaryna, puryna, ksantyna, rubiadyna, munistyna, kwas ruberytrynowy), kwasy organiczne, garbniki, pektyny, cukier, białko, nieco oleju;  DZIAŁ. I ZAST.:  kłącze – zakwaszenie moczu i rozpuszczanie znajdujących się w nim kamieni (fosforanów i szczawianów wapnia), obniża napięcie mięśni gładkich  miedniczek nerkowych i moczowodów oraz wzmożenie ich ruchów perystaltycznych, co ułatwia bezbolesne odchodzenie kamieni.

30. Mniszek pospolity-Taraxaci rad.-Taraxacum officinale-Compositae- SKŁAD: Gorzkie laktony seskwiterpenowe, triterpeny, inuliny, sterole roślinne; DZIAŁ. I ZAST.:  stosowany przy schorzeniach woreczka żółciowego, wątroby (chroni miąższ wątroby), zapobiega powstawaniu kamieni żółciowych oraz nerkowych i pęcherzowych, w prostacie  - beta-sitosterol, mniszek aktywuje czynność nerek, stąd działanie diuretyczne, spełnia również role w leczeniu reumatyzmu degeneracyjnego.

PRZEROST GRUCZOŁU KROKOWEGO

31. Palma amerykańska – Fructus Sabalis serrulatae – Sabalis serrulatae – Palmae – palmy – SKŁAD: olej tłusty zawierający mieszaninę kwasów tłuszczowych, fitosterole, olejek eteryczny; DZIAŁ. I ZAST.:  przeciwobrzękowe i przeciwzapalne, związki liofilowe działają natyandrogennie (beta-sitosterol, lipidy), frakcja polisacharydowa ma właściwości immunostymulujące.