Marcin Wolski - Trzecia Najśmieszniejsza.pdf - Marcin Wolski - stokfisz1

M ARCI W OLSKI

T RZECIA AJŚMIESZIEJSZA

K ABARETU ADREDAKTORA CZĘŚĆ II

B ILAS OTWARCIA

Nie przypuszczałem, że kiedykolwiek powrócę do radia. Ten etap życia uznawałem za

definitywnie zamknięty. Znałem zresztą stare chińskie powiedzenie: „Nie można dwa razy

wejść do tej samej rzeki…” (Chyba, że akurat powstał lodowy zator). Mój radiowy strumyk

został ścięty 13 grudnia 1981 roku, a odtajał dopiero osiem lat później…

Nie uprzedzajmy jednak wypadków! Zresztą, mówiąc precyzyjnie wspomniany potok

wcale nie zamarzł, tylko postawiono mu tamę i zakręcono mikrofon. Mój nieżyjący już,

niestety, pierwszy kierownik Redakcji Audycji Rozrywkowych Programu III, Jacek

Janczarski często mawiał, że nie wierzy w życie pozaradiowe. Ja musiałem uwierzyć. Na

osiem długich lat. Udało mi się jakoś zapewnić sobie egzystencję i nadal uprawiać zawód,

miejscem azylu stała się estrada, przytuliły mnie przyzwoitsze gazety, sporej satysfakcji

dostarczało pisanie książek. Kiedy jednak jadąc maluchem Trasą Łazienkowska (dzięki

namowom mego impresaria, Jacka Jankowskiego, w połowie lat osiemdziesiątych zrobiłem

wreszcie prawo jazdy), mijałem w dole szary gmach radia na Myśliwieckiej, ponoć budowany

dawno temu z przeznaczeniem na końską ujeżdżalnię, nie potrafiłem pozbyć się bolesnego

skurczu serca. Na szczęście z upływem lat były to drgnienie wciąż słabsze i rzadsze. Radio

powracało jedynie w snach — długich, odcinkowych. Znów byłem przywoływany do

porządku przez zwierzchników, wycinany przez cenzurę, znów poganiałem kolegów,

spóźniających się ze swoimi wstawkami i zamykałem w „kanciapie pracy twórczej” Krzysia

Jaroszyńskiego, który wpadł tylko, żeby powiedzieć, że nic nie napisał i… budziłem się. Poza

snem i radiem.

Co pewien czas, w chwilach krótkotrwałych odwilży Trójka przypominała o mnie

słuchaczom, puszczając w „Powtórce z rozrywki” (podówczas ostatnim skansenie satyn’

zastępczej) nagrania archiwalne rodem z „60 minut na godzinę” — opowiadanie, seriale

słuchowiskowe… I tylko niezależnie od koniunktury, pięć dni w tygodniu emitowano,

oczywiście anonimowo, moją piosenkę, hymn audycji, śpiewany przez Mariana Kociniaka:

P OWTÓRKA Z ROZRYWKI

Gdy wszystko wciąż płynie i mija pomału,

gdy w krąg rosną ludzie i brody kawałów,

przychodzi nostalgia i łapie w sieć nas —

wspominać, wspominać choć raz!

Choć kawał odgrzany podobno nie w cenie

lecz silny jest bezwład i przyzwyczajenie

Choć dowcip ulata, jak łezka od rzęs,

to dowcip po latach ma sens.

Więc śmiejmy serdecznie się

bez uśmiechu źle.

iech bawi nas to co jest,

skąd brać dziś nowy tekst?

Powtórka z rozrywki, powtórka z rozrywki.

Skoroszyt przypomnień, przeszłości wyrywki.

Tu żart odkurzony, tam dowcip sprzed lat

Powtórka z rozrywki?

A jak!

Powtórka z rozrywki, z rozrywki powtórka

słuchają jej biura, słuchają podwórka.

A czas sobie płynie banalnym tik — tak…

rozrywka z powtórki?

O tak!

(Teraz, w roku 2002 biura i podwórka już nie słuchają, bo emisje z trzynastej przenieśli na

dwudziestą trzecią!)

Żeby było jasne, mimo paru tysięcy emisji nie otrzymałem za ten utwór ani grosza, co

stanowi swoisty rekord. Ale sam sobie byłem winien. Piosenkę do programu pod tym samym

tytułem, który powołałem jeszcze jako kierownik Redakcji Audycji Rozrywkowych w roku

1974 (miał iść tylko przez wakacje, ale jak każda prowizorka utrzymał się długo), dałem do

skomponowania naszemu wypróbowanemu „oprawcy muzycznemu” Jurkowi Kordowiczowi.

Ten, zamiast komponować, z prawdziwą wirtuozerią montażową, skompilował muzykę z

utworów jakiegoś bliżej mi nie znanego muzyka z NRD, o czym obaj, tzn. Jurek i ja,

zapomnieliśmy, bagatela, poinformować kompozytora. Kto zresztą w tamtych latach

przejmował się prawem autorskim? Efekt — nieznany nam „Ossi” ma pewnie domek z

ogródkiem, na fundamencie z „Powtórki”, ja straciłem tantiemy, a Kordowicz włosy.

Przeglądając pierwszy tom „Kabaretu Nadredaktora” dochodzę do wniosku, że chyba zbyt

pobieżnie potraktowałem owe lata składające się na mój „wiek męski, wiek klęski”.

Skoncentrowałem się na estradzie, kolejnych premierach kabaretu „Sześćdziesiątka” ledwie

napomykając o książkach i pierwszym kontakcie z pismem „Fantastyka” (warto w tym

miejscu wspomnieć o krótkiej niestety przyjaźni z ciężko już wówczas chorym Januszem

Zajdlem). Prawie zupełnie pominąłem prasę i moje pierwsze kroki felietonisty. Tymczasem

wkrótce po ostatecznym wywaleniu mnie z Radia (nie wpuszczano mnie od 13 grudnia, ale

formalne wymówienie nosiło datę „prima aprilisa”) namówiony przez kolegę ze studiów

Jarosława Sobiepanka, zacząłem publikować w paxowskiej „Zorzy”, gdzie uzyskałem pełna

autonomię, a dodatkowo asekurowałem się nadtytułem „Chcąc nie chcąc”, dobrze

określającym mój ówczesny stan psychiczny. Dokładnie zdefiniowałem go w jednym z

pierwszych felietonów, zatytułowanym

Ś WIATEŁKO W KAALE

Mój optymizm jest bardzo ostrożny. Malutki. Ale kto potrafi z cała precyzja odróżnić

ostrożny optymizm od umiarkowanego pesymizmu? Jestem optymista nie dlatego,

żebym miał ku temu jakieś szczególne powody, lub dowody. Jestem, ponieważ nie

można inaczej. Pesymizm to brak nadziei, paraliż, apatia, pogodzenie się z kamykiem w

bucie, obrożą na szyi i chuliganem jako sublokatorem. Dziejami ludzkości rządziły

zawsze dwa odwrotnie proporcjonalne uczucia:

Strach i nadzieja. Żadnemu nigdy nie udało się zwyciężyć bezapelacyjnie. Stąd też

historia jawi się jako stałe falowanie emocjonalnej sinusoidy. I to stanowi drugi powód

optymizmu — po dołku nieuchronnie musi przyjść górka. Oczywiście może przyjść

prędzej, może później. Pesymizm zakłada przyzwyczajenie, ba, sympatyzowanie z

dołkiem, podparte założeniem, że następny dołek może być tylko głębszy. Optymizm to

stałe wypatrywanie pierwszych zapowiedzi wznoszenia (…) Przy okazji można

powtarzać sobie starą fraszkę Leca „nawet najdłuższa żmija, przemija”. A przede

wszystkim optymizm nie zezwala na bezproduktywne załamywanie rąk, że po co, na co,

nic nie ma sensu, a wzywanie do pozytywizmu to kolejny kanał (…) Chociaż nawet

kanał, jak nazwa wskazuje może służyć za środek komunikacji. Zbudowany dom

pozostaje zbudowanym domem, uszyty but uszytym butem, a napisany wiersz,

napisanym wierszem nawet jeśli opublikują go w nieciekawym kontekście.

O Andrzeju Sowie, redaktorowi „Zarzewia”, który pozwolił mi zaistnieć na lamach swego

pisemka, jako autorowi kryminałków pisanych pod pseudonimem Mart Willer wspominałem

w poprzednim tomie „Kabaretu Nadredaktora”. Opuściłem za to fakt, że jesienią roku 1982

rozpocząłem z poręki Stefana Bratkowskiego paroletnią współpracę z „Radarem”. Żywiłem

płonną, jak się okazało nadzieję, że szukająca choćby cienia wiarygodności władza, powinna

tolerować przynajmniej jedno pismo przyzwoite, taki rezerwat miękkiej opozycji.

Nieprzypadkowo za nadtytuł felietonów przyjąłem „ WIELKIE SŁOWA ” co

wytłumaczyłem w tekście inaugurującym —

W epoce, w której wypada pewne wyrazy wymawiać półgłosem, odzywa się we

mnie diabeł przekory, skłaniając do rozmowy na temat wielkich słów. Słów tak

dużych, że niekiedy sens ich się zaciera, zwłaszcza gdy człowiek stojąc zbyt blisko

dostrzega tylko jedną, może dwie litery a musi domyślać się całości.

Dalej dokonywałem porównania swego aktualnego położenia z sytuacją ułomnego

nietoperza, gacka wielkoucha, teoretycznie posiadacza biologicznego radaru, wiszącego

jednak głowa w dół na belce, biegnącej skądś dokądś — nieświadomego do końca, czy to

jedynie poprzeczka szlabanu czy fragment jakiejś zmyślniejszej konstrukcji? Wspomóc jego

funkcje odbiorczo — nadawczą miał właśnie tygodnik „Radar”, a że nie spełnił?… Może nie

mógł. W kilkudziesięciu felietonach przedstawiłem galerię słów większych, mniejszych a

także zapomnianych. Pisałem o WYOBRAŹNI i tragedii związanej z jej brakiem. Przy okazji

zaproponowałem jej mierniki — jednostką podstawową miała być jedna pytia odpowiadająca

100 wernyhorom. Inteligentny, a więc świadomy konsekwencji swych działań szympans

winien mieć około 0,3 wernyhory, maksymalny wieszcz — 2,5 pytii. Inna sprawa, pisałem, że

wyobraźnię współczesnych polityków winno się mierzyć w miliurbanach.

Inny felieton poświęciłem CNOCIE — pojęciu ginącemu i zasługującemu w związku z

tym na gatunkową ochronę. Następnie wziąłem na warsztat POKORĘ, dawno zniszczoną

przez wszechogarniającą AROGANCJĘ. Potem przypomniałem wymarłe termin o nazwie

HONOR.

Wraz z zamianą kultury śródziemnomorskiej na — powiedzmy eufemistycznie —

„bałtycką”, honor stał się czymś zdecydowanie niemodnym. (…) Ba, nie wiem nawet

czy młodsze pokolenie potrafiłoby znaleźć różnicę miedzy „honorem” a „horrorem”.

Gdybyśmy mieli dziś popełniać samobójstwo za każdym razem, kiedy przyłapią nas na

kłamstwie, albo żądać satysfakcji za każda zniewagę… populacja zmalałaby u nas

szybciej niż w Kampuczy. (…) W tej sytuacji apelowanie o reanimację przeżytków

minionej moralności byłoby oczywiście wołaniem na pustyni i puszczy. Czy mógłby

egzystować u nas honorowy spiker telewizyjny, kiedy rzadko który ojciec odważyłby

się dąć swemu dziecku na imię Honoriusz?

Co najwyżej, wzorem „dnia bez błędów”, albo bez papierosa czy dni bez mięsa,

można by ogłosić raz w roku Dzień Honoru. — Wszyscy przez jedną dobę mówią

prawdę, szanują innych, dotrzymują zobowiązań. I proponowałbym ustalić to święto na

30 lutego.

Rozmiary książki nie pozwalają na przytoczenie zbyt wielu fragmentów ówczesnych

rozważań. Odnotujmy wiec, iż pisałem o CZASIE i PAMIĘCI, TOLERANCJI i

PIENIĄDZU. Przewrotnie wywodziłem szlachetny termin ZAANGAŻOWANIE od

przyziemnego słówka „gaża” oraz dowodziłem, że DYSKUSJA to nie szereg mijających się

monologów. Poświeciłem felieton ODWADZE — zastanawiając się, czy naprawdę „lepiej

jest być żywym tchórzem niż martwym bohaterem”? Przy okazji zauważyłem, że medale za

odwagę najczęściej dostają strażacy i żołnierze na przepustce, ratujący topielców, a

najrzadziej myśliciele. Niestety — konkludowałem — odwaga, podobnie jak prawda często

musi być naga, podczas gdy tchórze przeważnie paradują w futrach.

Udało mi się też zdemaskować słówko REFORMA, przypominając że pochodzi od wyrazu

reformatio, którego podstawowym znaczeniem jest „przywrócenie stanu poprzedniego”.

Zdjęto mi natomiast w całości tekst poświęcony BANICJI — szczególnie kłujący w oczy w

czasach, gdy najwartościowszym z Polaków proponowano paszporty i bilety w jedna stronę.

Obrywałem też od nadgorliwców. Po jednym ze szczególnie zjadliwych ataków w czarno

czy raczej czerwonosecinnej „Rzeczywistości” odciąłem się pisząc iż „skopanie przez

«Rzeczywistość» nobilituje bardziej niż pochwała w «Tygodniku Powszechnym»„. Za

puszczenie tego kawałka Jerzy Klechta — naczelny „Radaru” musiał ponoć tłumaczyć się w

KC. Nie chodziło oczywista o przyganę „Rzeczywistości”, ale o pochwałę krakowskiego

„Tygodnika”.

Innym razem poświeciłem chwilę uwagi ŚCIANIE, definiując powszechną u nas taktykę

działania od ściany do ściany i przywołując sytuacje „Dziada na audiencji u Obrazu”, jako

przykład niemożności porozumienia władzy ze społeczeństwem. Zastanawiałem się tez czy

może istnieć ZAUFANIE jednokierunkowe? Na przykład w układzie złodziej — ksiądz,

obywatel — instytucja, uwodziciel — dziewica? Sądzę — pisałem — że jest to możliwość

wyłącznie teoretyczna. Przeważnie bowiem osoba niegodna zaufania nie ufa innym.

Przypisuje swoje zamiary partnerom, szukając własnych defektów vis–a–vis.

Tym większych szans upatrywałem w mozolnym poszerzaniu obszarów SZCZEROŚCI

(Słowo „jawność” nie zostało jeszcze wtedy wypromowane) i wykpiwałem tak lansowany

przez telewizje SPOKÓJ, ponoć stan najbardziej upragniony przez szarych obywateli. Ba,

nawet przez nich kanonizowany w zbitce „święty spokój”. Dla mnie spokój najczęściej

kojarzył się z marazmem, cmentarzem (spokój wieczny), przejściowym okresem chwiejnej

równowagi, wreszcie ciszą przed burzą…

Znane jest powiedzonko, tak spokojnie, że aż strach. I faktycznie takiego spokoju ja się

boję. Jeden z mych znajomych, kiedy spokój trwa zbyt długo, staje się coraz bardziej

niespokojny, nie sypia i czeka na jakiś kataklizm, bo wie, że jeśli jest za dobrze, to może być

tylko gorzej. Osobiście wolę lekkie falowanie, twórczy dreszcz, kontrolowany ferment, dużo

bardziej od usypiające narkozy samozadowolenia. Przecież wprowadzić spokój we

wszechświecie to znaczy wstrzymać gwiazdy i planety… A nasz mały mikrokosmos podlega

podobnym prawom.

A co z tak wielkim słowem jak ADZIEJA ?

W obecnych, aż za bardzo ciekawych czasach nikt jakoś nie daje córkom na imię

Nadzieja. (…) W ogóle oryginalność w imionnictwie podupada, w użyciu jest

podstawowy kanon zasilany imionami spikerek i gwiazd filmowych. Nikt natomiast

nie nazwie dziecka Polsilver, Szampona czy Amortyzator. (…) Czemu więc nie

Nadzieja? Skoro sam dźwięk słowa wywołuje u wielu skurcz serca. (…) Była przecież

najpotężniejszym motorem działalności ludzkiej. Pobudzała do wynalazków,

odkrywania nowych lądów i nowych galaktyk, prowadziła lud na barykady, a

przywódców na stanowiska? (…) Nikt nie chce mieć głupich wnuczków, bo nadzieja

jest ponoć matką głupców…?

A dalej przypominałem:

Wielkie zmiany zdarzały się nie wtedy, kiedy było najciężej, wprost nie do

wytrzymania. Ale wówczas, gdy w nieskruszalnym na pozór murze pojawiała się

Marcin Wolski - Trzecia Najśmieszniejsza.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: