Pielęgnowanie chorych na AIDS i ich rodzin

-          Wstęp

-          Historia czerwonej wstążeczki

-          Retrowirus HIV

-          Co wywołuje AIDS?

-          W jaki sposób HIV wywołuje AIDS?

-          Przyczyna śmierci osób z AIDS

-          Czy wszyscy narażeni na kontakt z HIV-em ulegają zakażeniu?

-          Drogi szerzenia się zakażeń HIV

-          Leczenie zakażeń HIV u dorosłych

- Punkty uchwytu leków retrowirusowych

          - Nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy

      - Inhibitory proteaz

      - Zasady leczenia antyretrowirusowego

-          Profilaktyka poekspozycyjna

-          Zapobieganie zakażeniom HIV

-          Harm reduction, czyli redukcja szkód

-          Opieka lekarska nad chorym z HIV

-          Zasady higieny i aktywność fizyczna

-          Zakażenia opportunistyczne:

- Gruźlica

      - Wirusowe zapalenie wątroby typu B, C

      - Ostre choroby zakaźne szerzące się drogą kropelkową

      - Toksoplazmoza

-          Istotne informacje dla osób z otoczenia chorego

-          Higiena w pracach domowych

-          Odżywianie

-          Wykorzystanie substancji odżywczych u osoby żyjącej z HIV

-          Znaczenie modyfikacji diety u osób żyjących z HIV

-          Utrzymanie właściwej masy ciała

-          Model opieki pielęgniarskiej mad pacjentami z AIDS:

- Potrzeba oddychania

      - Potrzeba nawodnienia

      - Potrzeba odżywiania

      - Potrzeby fizjologiczne

      - Potrzeba termoregulacji

      - Potrzeba aktywności ruchowej

      - Potrzeba higieny osobistej

      - Potrzeba komunikowania się z ludźmi

      - Potrzeba snu i odpoczynku

Na początku lat osiemdziesiątych XX wieku ludzkość stanęła przed nowym problemem – nie znana dotąd chorobą, która w szybkim tempie zaczęła rozprzestrzeniać się po świecie. Choroba ta, nazwana AIDS, była przez wiele lat symbolem bezradności medycyny schyłku XX wieku. Choć przyczynę ją wywołującą poznano dość szybko, choroba ta wciąż jest nieuleczalna i śmiertelna. AIDS jest to choroba powstająca wskutek spadku odporności organizmu. Nazwa pochodzi od angielskich słów Acquired Immune Deficiency Syndrome. Jest to zespół chorobowy obejmujący wiele schorzeń zakaźnych i nowotworowych, dotychczas bardzo rzadko występujących, rozwijających się na skutek postępującego uszkodzenia systemu odporności ustroju człowieka.

Historia czerwonej wstążeczki na znak pamięci o AIDS narodziła się w Ameryce. (Na początku zresztą wstążeczka była żółta.) Tam też pojawiły się pierwsze ofiary tej strasznej choroby wśród osób publicznych. Ludzie ci umierali w straszliwym osamotnieniu i tajemnicy. Rodziny lub oni sami do końca starali się ukryć prawdziwą przyczynę śmierci, bo AIDS długo uchodził za "karę za grzechy", spadającą na wszelkich "zboczeńców" - homoseksualistów, rozpustników, narkomanów, artystów. Kiedy umierała kolejna gwiazda muzyki pop lub telewizji, aktor albo projektant mody, pisano zwykle o zapaleniu płuc. Jednak liczba zarażonych wirusem HIV rosła w tak zastraszającym tempie, że szybko zrozumiano, iż AIDS nie jest chorobą wybranych czy przeklętych, a epidemią końca XX wieku.

Pierwszym kampaniom upowszechniającym wiedzę o AIDS zaczęła towarzyszyć mała czerwona kokardka. Stała się symbolem nie tylko walki z AIDS, ale i olbrzymiego przełomu w ludzkiej świadomości. Mówiła wszystkim zarażonym - "Nie potępiamy cię, nie skazujemy na śmierć, ale współczujemy ci nieszczęścia, które cię dotknęło. Pamiętamy, że kolejną ofiarą może być ktoś z nas". Odtąd, co roku pierwszego grudnia - w Międzynarodowym Dniu Solidarności z Ofiarami AIDS - wielu ludzi na świecie przypina do ubrania małą czerwoną wstążeczkę.

W 1994 roku, w finale pokazu mody znanego projektanta Franco Moschino, zamiast - jak to jest w zwyczaju - modelki w sukni ślubnej na wybiegu pojawiło się kilkanaścioro dzieci w bieli, z czerwonymi szarfami na szyjach. A za nimi wyszedł Moschino, z twarzą zmienioną przez chorobę, umierający na AIDS. Był pierwszym, który zamiast kryć się przed opinią publiczną, stanął w pełnym świetle reflektorów, by przypomnieć, że choroba ta jest największym zagrożeniem dla przyszłych pokoleń. Zgotowano mu owację na stojąco, a wszyscy uczestnicy pokazu opuścili dziedziniec Luwru z maleńką czerwoną kokardką wpiętą do klapy.

Początki AIDS nie są dokładnie poznane, Pierwsze przypadki tej choroby.

Opisano w 1981 roku w Stanach Zjednoczonych u homoseksualistów, następnie u narkomanów dożylnych, Kiedy ustalono jej kliniczny obraz okazało się, że wcześniejsze opisy podobnych schorzeń pochodzą, z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych z terenu Afryki Środkowej. Do

połowy lat osiemdziesiątych najintensywniejszy rozwój AIDS zanotowa­no w Stanach Zjednoczonych wśród mężczyzn o orientacji homoseksual­nej i biseksualnej oraz wśród narkomanów przyjmujących dożylnie środ­ki psychoaktywne. Niemal równocześnie objawy tej choroby stwierdzono u mieszkańców większości krajów Europy Zachodniej. Najwięcej zacho­rowań zarejestrowano we Francji, Hiszpanii, Niemczech i Wielkiej Brytanii. Pierwszy przypadek zakażenia HIV w Azji odnotowano w 1984 roku w Tajlandii.

Od początku epidemii do końca czerwca 1997 zgłoszono do WHO  1.644.183  przypadki AIDS wśród dorosłych i dzieci. Natomiast szacuje się, że do końca 1997 na świecie było ponad 10 mln zachorowań na AIDS, z zakażeniem HIV żyło 30,4 mln osób, w tym 1,1 mln dzieci. Szacunki WHO mówią o 5,8 milionach osób zakażonych HIV w 1997 roku, tj. o 16.000 nowych zakażeń zdarzających się codziennie. Większość (90%) tych zakażeń miała miejsce w krajach rozwijających się, 10% wszystkich przypadków dotyczyła dzieci, a 40% - kobiet. Na początku tego wieku mieliśmy 40 mln osób żyjących z HIV/AIDS.

W 1997 roku na AIDS zmarło ok. 2,3 mln ludzi, tj. 1/5 wszystkich dotąd zmarłych z powodu AIDS. Patrząc na problem globalnie należy pamiętać, że 68% wszystkich osób żyjących z HIV/AIDS to mieszkańcy subsaharyjskich rejonów Afryki. Na obszarze tym ponad 7% dorosłych osób to zakażeni HIV. Regionem z szybko roz­wijającą się epidemią jest Azja. Dotyczy to zwłaszcza Indii i Azji połu­dniowo-wschodniej. Narastanie epidemii zanotowano wśród narkomanów dożylnych na Ukrainie, w Rosji, w Mołdawii, gdzie w ostatnich latach ilość zakażeń wzrosła kilkunastokrotnie w stosunku do lat ubiegłych.

W Europie najwięcej zachorowań na AIDS odnotowano w Hiszpanii (ok.52 tys.), we Francji(48 tys.,), i we Włoszech (prawie 43 tys.). z krajów tych pochodzi około 70% ze zgłoszonych 212 tysięcy przypadków na AIDS w Europie. Dalej: Niemcy- 17,5 tysiąca chorych i Wielka Brytania- 15 tysięcy, w Szwajcarii 6 tysięcy, w Portugalii- 5 tysięcy, w Rumuni- 4,9 tysiąca(4,3 dotyczy dzieci).

W Hiszpanii, we Włoszech, w Portugalii, w Szwajcarii, w Jugosławii, w Grecji i w Polsce narkomani dożylni dominują w grupie osób HIV / AIDS, w pozostałych krajach przewagę stanowią osoby orientacji homoseksualnej, choć we wszystkich krajach stwierdza się narastanie za­każeń w grupie osób  heteroseksualnych. 

Ostatnie lata przyniosły informacje nie tylko negatywne dotyczące epi­demii HIV / AIDS. W USA i w Zachodniej Europie odnotowano spadek liczby nowych zachorowań na AIDS, przeciętnie o 20% w stosunku do ro­ku 1995. W USA taki spadek zanotowano po raz pierwszy w roku ubie­głym - o 6%. Szacuje się, że we Francji liczba nowych przypadków AIDS spadnie o 53%, w Szwecji - o 49%, w Holandii o 48%, w Austrii - o 44%, Szwajcarii - o 37%, w Wielkiej Brytanii o 32%. Jest to efekt skuteczności i do­stępności leczenia. antyretrowirusowego. Drugim(pośrednim) efektem skuteczności leczenia jest coraz wcześniejsze wykrywanie zakaże­nia w niektórych rozwiniętych krajach. Osoby, które widzą możliwość leczenia częściej zgłaszają się do lekarzy chcąc uzyskać poradę. Daje to im szansę wcześniejszego leczenia i odsunięcia widma AIDS na wie­le lat. Czynnikiem wywołującym AIDS jest wirus nazywany HIV. Za odkrywców wirusa uznano Luca Montagnier’a i Roberta Gallo, którym w latach 1983/84 udało się – niezależnie, wyizolować czynnik odpowiedzialny za uszkodzenia układu odporności człowieka. Nazwę HIV ustalono w 1986 roku. Kiedy w roku 1986 wykryto drugiego wirusa wywołującego AIDS dano mu nazwę HIV-2. Istnieją więc dwa wirusy odpowiedzialne za AIDS: HIV-1 HIV-2. Ten drugi wolniej niż ten pierwszy doprowadza do AIDS.

Retrowirus HIV

HIV jest retrowirusem. Dzięki swej odwrotnej transkryptazie wytwarza kopię DNA na matrycy RNA. Wirus intensywnie namnaża się w komórkach. W ciągu 1 doby powstaje 10^9 kopii wirusa. Zarażony staje się wiec bardzo szybko zakaźny dla innych.

Znane są dwa wirusy: HIV-1 oraz HIV-2 a wśród nich istnieje wiele podtypów. AIDS to zaburzenie odporności na choroby, aż do całkowitego jej zniszczenia. Wirus zakaża komórki z receptorem CD4. Są to najczęściej limfocyty CD4 jak i np. komórki nerwowe. HIV doprowadza do ich śmierci. Z biegiem czasu organizm nie jest już w stanie zastępować utraconych komórek odpornościowych nowymi. Człowiek staje się podatny na zakażenia drobnoustrojami (bakteriami, wirusami, grzybami, pierwotniakami) chorobotwórczymi a w późniejszym etapie także oportunistycznymi (nieszkodliwymi dla ludzi zdrowych) oraz na rozwój nowotworów.

Co wywołuje AIDS?

AIDS jest chorobą wywoływaną przez wirusa z zwanego w skrócie HIV (skrót złożony z pierwszych liter nazwy. w języku angielskim: Human Immunodeficiency Virus), czyli ludzkiego wirusa upośledzenia odporności. Jeśli przeanalizujemy poszczególne słowa tworzące nazwę wirusa, otrzymamy jego definicję podobnie jak w przypadku terminu AIDS.

Zacznijmy od słowa wirus. Wirus jest drobnoustrojem atakującym organizm człowieka i wywołującym ';, chorobę. Różne wirusy są przyczyną różnych chorób. Na ~przykład wirus grypy wywołuje grypę, wirus odry - odrę, a HIV ­AIDS,. Wiemy już, że upośledzenie odporności to osłabienie układu odpornościowego organizmu. Jeśli więc' do tych dwóch słów dodamy słowo wirus, będzie to oznaczało, że HIV jest wirusem wywołującym upośledzenie odporności ­załamanie się układu odpornościowego organizmu.

Pierwsze słowo skrótu HIV, ludzki, oznacza, że wirus zakaża tylko ludzi, a nie zwierzęta. Łącząc teraz wszystkie słowa, składające się na skrót HIV możemy określić, że HIV to wirus wywołujący upośledzenie odporności u ludzi.

O człowieku, który został zakażony wirusem AIDS mówimy, że jest on HIV-dodatni lub seropozytywny. Te terminy oznaczają, że we krwi badanej osoby stwierdzono obecność HIV rutynowo bada się obecność przeciwciał anty-HIV w surowicy krwi. Ponieważ AIDS jest wywoływany przez HIV, wiele osób nazywa AIDS chorobą HIV.

Sposób w jaki HIV wywołuje AIDS.

HIV wywołuje AIDS osłabiając układ odpornościowy or­ganizmu. Ten układ jest złożony z różnych części składo­wych, a każda z nich spełnia inną funkcję w zwalczaniu zakażeń. Kiedy ktoś ulega zakażeniu HIV-em, wirus dostaje się do osocza krwi, która stanowi część układu odpor­nościowego. Następnie HIV atakuje niektóre komórki krwi, głównie zaś niszczy limfocyty T4' (nazywane również komórkami T4, komórkami T lub limfocytami pomoc­niczymi) oraz makrofagi. Oba rodzaje komórek są bardzo ważne w zwalczaniu zakażeń. Ponieważ wirus jest o wiele mniejszy od tych komórek krwi, HIV może wniknąć do lim­focytów i makrofagów oraz żyć w ich wnętrzu.

Materiału genetycznego tych komórek używa HIV do swo­jej reprodukcji. W procesie zwanym transkrypcją komórka odczytuje swój kod genetyczny i wykonuje dokładną kopię samej siebie. Natomiast HIV przerywa, proces transkrypcji i zmusza komórkę do produkcji kopii wirusa AIDS. W efekcie zdrowa komórka przekształca się w fabrykę produkującą kopie wirusa AIDS. Prowadzi to w końcu do zniszczenia komórki zaatakowanej przez HIV, który następnie wnika do innej. Po zniszczeniu pewnej liczby komórek organizm staje się niezdolny do zwalczania zakażeń.

HIV może również wnikać do ośrodkowego układu nerwowego. Układ ten, do którego należą mózg i rdzeń kręgowy, jest związany z pracą mięśni i innymi czynnościami. Gdy zostanie zakażony wirusem HIV, widzenie, koordynacja ruchów i pamięć ulegają zaburzeniom.

Dobrym przykładem ukazującym działanie HIV jest ok­reślenie liczebności Immórek T4 zawartych w jednym mililitrze sześciennym krwi. Osoba ze sprawnym układem odpornościowym ma od 600 do 1500 tych komórek. Wraz z rozwojem zakażenia liczba komórek T4 ciągle się zmniejsza. Ponieważ komórki te stanowią ważną część układu odpor­nościowego, spadek ich liczby obniża zdolność organizmu do zwalczania zakażeń. Taki stan osłabienia układu odpor­nościowego, czyli jego supresji, zwany jest immunosu­presją. W warunkach pogłębiania się immunosupresji (aż do spadku liczby komórek T4 poniżej 200) wszystkie drobnous­troje, które normalnie byłyby zniszczone przez układ odpor­nościowy, są teraz zdolne do zakażenia organizmu. Takie zakażenia są nazywane zakażeniami oportunistycznymi, ponieważ wykorzystując okazję stworzoną przez immunosu­presję atakują organizm. Uogólniając można powiedzieć, że im mniejsza jest liczba komórek T4, tym większa immunosupresja organizmu. Ten wskaźnik liczbowy jest pomocny w przewidywaniu dalszego przebiegu zakażenia HIV-em oraz w kontrolowaniu leczenia chorób zakaźnych.

Przyczyna śmierci osób z AIDS.

Wraz z postępującym za sprawą HIV niszczeniem komórek układu odpornościowego coraz łatwiej dochodzi do zakażeń oportunistycznych i nowotworów. Osoby z AIDS mogą być narażone na wiele zakażeń oportunistycznych, zarówno na jedno, jak i kilka równocześnie. W efekcie układ odpornościowy może ulec tak wielkiemu osłabieniu, że, któreś z kolejnych zakażeń lub też nowotwór nie mogą już być skutecznie zwalczone. Kiedy mówimy, że ktoś zmarł na AIDS ,rozumiemy przez to, że zmarł w wyniku rozwoju zakażenia oportunistycznego lub nowotworu.

Czy HIV występuje w innych płynach ustrojowych organizmu?

HIV wykryto w ślinie, łzach i pocie u niektórych zakażonych osób. Ilości HIV były tak małe, że kontakt z tymi płynami nie jest niebezpieczny. HIV został także stwierdzony w moczu niektórych ludzi zakażonych tym wirusem, ale prawdopodo­bieństwo zakażenia w wyniku kontaktu z zainfekowanym moczem jest małe. Kał, czyli stolec, zakażonych osób może zawierać krew i teoretycznie zakażenie przez kontakt z tą wy­daliną ciała jest możliwe, gdyż w krwi zakażonego człowieka zawsze znajduje się wirus AIDS; ale ryzyko zakażenia jest tylko nieznacznie wyższe niż w przypadku kontaktu ze łzami lub śliną. Choć jest wysoce nieprawdopodobna sytuacja, aby ktoś został zakażony przez bezpośrednie zetknięcie się z płynami tkankowymi człowieka z AIDS, należy powiedzieć o możli­wości wniknięcia HIV-u do krwi przez skaleczenia rąk lub in­nych części ciała. Dlatego ludzie opiekujący się pacjentami z AIDS mogą ewentualnie zakładać gumowe rękawiczki przy przenoszeniu pościeli, ubrań i opatrunków; które były w kon­takcie z płynami tkankowymi. Takie postępowanie zapobiega zetknięciu się jakiegokolwiek materiału zakażonego z uszkodzona skórą.

Czy wszyscy narażeni na kontakt z HIV-em ulegają zakażeniu?

Nie można określić, jaki odsetek ludzi narażonych na kon­takt z HIV-em ulegnie zakażeniu. Tak, jak nie każdy styka­jący się z wirusami kataru lub grypy na nie zachoruje, tak i wirus AIDS nie zakaża wszystkich, którzy, się z nim ze­tknęli. Niektórzy mieli z nim kontakt wielokrotnie i są zdro­wi, natomiast inni byli narażeni tylko raz i zostali zakażeni. Co oczywiście nie znaczy, że niektórzy ludzie są odporni na HIV i nie mogą ulec zakażeniu. Każdy człowiek może ulec zakażeniu.

Drogi szerzenia się zakażeń HIV

Wśród dróg szerzenia zakażeń HIV wyróżnia się:

...