Psychoonkologia
"Normalne" potrzeby i reakcje emocjonalne
-Potrzeba – stan dyskomfortu wywołany brakiem jakiejś ważnej dla człowieka wartości
-Zrównoważenie stopnia nasilenia podtrzeb i możliwości ich zaspokajania warunkuje dobre funkcjonowanie człowieka
Adaptacja
· Adaptacja – przystosowanie psychiczne do choroby.
· Przywrócenie sobie przez chorego stanu równowagi psychicznej
· zmniejszenie dyskomfortu emocjonalnego
· osiągnięcie dobrego samopoczucia psychicznego
"Zadaniem" adaptacji jest poradzenie sobie z problemem choroby oraz zmianami, które ona wywołuje w życiu.
Strategie adaptacyjne :
Ø Podświadome :
· zaprzeczanie
· pomniejszanie lub zniekształcanie obrazu choroby
Ø Świadome
· koncentracja na chorobie
· selektywne wyszukiwanie pomyślnych informacji
· podejmowanie magicznych działań
· przyzwyczajenie
· unikanie
· pozycja rezygnacyjno-stoicka
· wypracowanie systemu wartości ponadosobistych
Rozpoznanie choroby nowotworowej
Ø Reakcje poznawcze
Ø Reakcje emocjonalne negatywne
· lęk
· gniew
· przygnębienie
· poczucie winy i upokorzenia
Ø Reakcje emocjonalne pozytywne
· nadzieje
Reakcje emocjonalne negatywne
Ø Lęk – to przykry stan pobudzenia emocjonalnego, spowodowany poczuciem zagrożenia utratą wartośc (zdrowia,życia, urody itp.)
Ø Strach – jest reakcją na oczekiwane, konkretne niebezpieczeństwo (operacja, bolesny zastrzyk itp.)
Przyczyny lęku:
· przewidywanie np. dalszego pogorszenia choroby, cierpienia fizycznego związanego z umieraniem
· lęk przed odrzuceniem
troska o bliskich
· lęk przed śmiercią (lęk egzystencjalny)
Ø Gniew- to reakcja uczuciowa a przeszkodę w realizacji celów, na pojawienie się nieprawidowości ( dzieje się coś, co nie powinno zaistnieć)
Ø Przygnębienie- to przykra reakcja uczuciowa, która jest odpowiedzią na pewność utraty jakiejś waznej wartości (przewidywaną lub zaistniałą)
· żal wywołany utratą określonej wartości (np. Sprawności ruchowej )
· przygnębienie właściwe, czyli długotrwały stan smutku, spowodowany przez różnorodne sumujące się ze sobą "utraty"
Formy przygnębienia
Ø jawne (płacz, skargi, pesymistyczne sądy)
Ø utajone
· "mowa ciała" – ogólne spowolnienie, zgarbienie, zamknęta postawa, spuszczone oczy, smutny wyraz twarzy
· angedonia
· utrata zainteresowań, trudności z koncentracją, czynnościowe zaburzenia pamięci
· objawy patofizjologiczne – brak apetytu, wczesne budzenie się, płytki przerywany sen, koszmary senne
Reakcje emocjonalne pozytywne
Ø Nadzieja – stan oczekiwania od przyszłości czegoś dobrego (np. dobrego wyniku leczenia) skojarzony z uczuciem zadowolenia lub radości.
Komunikacja lekarz-pacjent
Ø W wyniku otrzymania informacji o chorobie u pacjena dochodzi do wytworzenia reakcji emocjonalnej.
Ø Sposób przekazu musi uwzględnić konieczność zapewnienia choremu w miarę możliwości komfortu emocjonalnego.'
Ø Udzielanie informacji :
· zrozumiałe
· jednoznaczne
· oparte na dotychczasowych wiadomościach chorego
· podawane stopniowo i po trochu.
Sposoby przekazywania złych informacji
Ø Rozpoznanie choroby nowotworowej
· Dowiedz się czy pacjent jest świadomy celu dotychczasowego postępowania diagnostycznego
· Czy zna rozpoznanie ?
· Parafrazowaniu pomaga upewnienie się, że przekaz jest prawidłowo rozumiany w obie strony
· Stan terminalny: użyteczne formy
· Rola dotyku
Problemy komunikacji
Ø Przekazywanie informacji o złym rokowaniu
· prawda jest jak lekarstwo, które trzeba dawkować w zależności od indywidualnych potrzeb i wrażliwości chorego
· przekazywanie złych informacji jest procesem, który powinien przebiegać etapowo i mieć swoją dynamikę rozwojową
Kontakt z pacjentem podczas rozmowy może być :
Ø bezosobowy, rzeczowy, pozbawiony emocji, sprowadzający się uzyskania informacji
Ø patriarchalny – lekarz prowadzi "odgórnie" proces leczenia w przekonaniu, że wie lepiej od chorego jakie są jego potrzeby; taki ukłąd jest dobry dla pewnej grupy chorych, zwłaszcza starszych i niewykształconych którzy szukają u lekarza przede wszystkim oparcia i autorytetu
Ø partnerski, w którym obie strony są równie ważne; komunikacja staje się procesem dwukierunkowym a informacje przekazywane przez chorego często wpływają na postępowanie lekarza
Ø Informacja o rozpoznaniu wywołuje intensywną reakcję negatywną (najczęściej zaprzeczenie, niedowierzanie)
Ø Udzielanie informacji dotyczących rokowania (możliwie ostrożnie, bez statystyk, na wyraźne życzenie pacjena informacja bardzo orientacyjna).
Ø Plan działania
Ø Należy rozbudzić realistyczną nadzieję
Patologiczne reakcje psychiczne
Zaburzenia adaptacji (zespół psychoterminalny) – zespół objawów będących reakcją nerwicową na stres sytuacji stanu terminalnego.
u Duże natężenie i częste występowanie negatywnych uczuć
u zaburzenia wegetatywne
u trudności ze skupieniem uwagi
u czynnościowe zaburzenia pamięci
u utrata zainteresowania otoczeniem na rzecz koncentracji na chorobie
u niemożność opanowania emocji (zaburzenia kontroli oraz wyraźna zmiana zachowania)
Zespół psychoterminalny:
· zespół lękowy
· zespół depresyjny
· zespół hipersteniczny
· zespół mieszany
Zespół lękowy :
Ø Przyczyny:
l Psychospołeczne
l Czynniki biologiczne
· zaburzenia metaboliczne
· zaburzenia endokrynologiczne
· zaburzenia neurologiczne
· zaburzenia polekowe
· odstawienie alkoholu lub benzodiazepin
Ø Formy kliniczne:
· lęk przewlekły
· ostry zespół lękowy
· koncentracja lękowa
· fobie
Zespół depresyjny cechuje długotrwale obniżony nastrój, zmiany zachowania, anhedonia, zaburzenia snu (wczesne budzenie się, koszmary nocne), trudności ze skupianiem uwagi i czynnościowe zaburzenia pamięci.
Postacie zespołu depresyjnego :
Ø Hipoaktywna – przygnębienie z objawami spowolnienia psychoruchowego, zmęczenia lub znużenia
Ø Hiperaktywna – obniżony nastrój skojarzony jest z napięciem, lekiem lub drażliwością
Ø Nietypowy – charakteryzuje go całkowita bezsenność lub nadmierna senność i zmęczenie
Dezadaptacyjne zaburzenia zachowania
obniżony próg pobudliwości psychicznej (drażliwość, agresywność i zmienność nastroju) lub rzadziej zmysłowej (nadwrażliwość na hałas).
U starszych pacjentów czasem występuje odwrócony rytm snu i czuwania.
Ostre zaburzenia psychiczne
Ø Zespół majaczeniowy
Ø Zespół majaczeniowo-zamroczeniowy
Ø Splątania
Objawy:
Ø Zaburzenia spostrzegania (omamy wzrokowe)
Ø Urojenia
Ø Pobudzenie ruchowe
Ø Przejściowe zaburzenia świadomości
Ø Lęk
Ø Dezorientacja w czasie i otoczeniu, czasem również we własnej osobowości
Objawy nasilają się nocą i towarzyszy im niepamięć
Przyczyny:
Ø Leki
Ø Niedotlenienie ośrodkowego układu nerwowego
Ø Zaburzenia wodno- elektrolitowe i metaboliczne
Ø Guz mózgu, zespół wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego
Przewlekłe zaburzenia psychiczne- u części chorych stwierdza się współistnienie choroby nowotworowej i psychicznej (np. schizofrenii, choroby afektywnej), u osób starszych- objawy otępienia lub organiczne zaburzenia zachowania
Reakcje personelu medycznego
Stresowy zawodowe:
· Problemy organizacji pracy, konflikty z przełożonymi, kolegami, administracją;
· Problemy pacjenta i jego rodziny. Konsekwencje obciążenia psychicznego spowodowanego nadmierną identyfikacją opiekuna z chrym i zbyt silnymi związkami emocjonalnymi
Negatywne mechanizmy obronne:
Ø Unikanie pacjenta, ograniczanie częstości wizyt, wysyłanie „zastępców” itp.
Ø Nadmierna rzeczowość w kontakcie z...
karsic