hist_arch_sem3.pdf

(104 KB) Pobierz
HISTORIA ARCHITEKTURY I URBANISTYKI
Rok 2, sem. III
Wykład 1 8.10.08
1420- początek renesansu we Włoszech (początek XVw). Tu też występuje najczęściej-
Włochy bowiem w przeciwieństwie do innych krajów zerwały kontakt z gotykiem dość
wcześnie.
Przyczyny:
I Społeczno- gospodarcze
- pod koniec wieków średnich nasila się proces bogacenia się mieszczaństwa, zdobywa
ono więc coraz wyższe pozycje społeczne (bogaci sie przede wszystkim na handlu i
rzemiośle) i zaczyna rywalizować ze szlachtą i magnaterią.
- rozwijają się miasta a mieszczanie stają się mecenasami.
- 1453r.- upadek stolicy wschodniego Cesarstwa Rzymskiego czyli podbój
Konstantynopola przez Turków
II Polityczne
- po upadku Konstantynopola napływa do Włoch wielu intelektualistów i artystów
(emigrowali na zachód, Włochy więc mieli najbliżej)
- "walki" papiestwa z cesarstwem czyli spór o Inwestyturę ( czyli kto koronuje królów:
cesarz czy papież?)
- wyprawy krzyżowe; cel: oswobodzenie Grobu Chrystusa z rąk "Niewiernych"
III Ideowe
- nowe wynalazki ( np. druk- ok poł. XVw, 1450r, Moguncja, Gutenberg)
- udoskonalona broń palna wymusza potrzebę budowania/ tworzenia nowej architektury/
urbanistyki. ( dotychczasowe mury/ zabezpieczenia już nie wystarczają)
- odkrycia geograficzne wpłynęły szczególnie na sposób myślenia ludzi
- zainteresowanie antykiem. Centrum zainteresowania staje się przede wszystkim
Człowiek (humanizm)
SERWITORIAT- wyłączenie z jurysdykcji miejskiej; powołanie członka cechu na dwór.
Wykład 2 15.10.08
Włochy- kolebka renesansu europejskiego. Minie 80- 100 lat nim zacznie się on rozwijać
w dalszej części Europy.
Największą rolę we włoskim renesansie odegrał Filippo Brunelleschi.
Filippo Brunelleschi- typowy humanista, nie mieścił się w ramach "systemu".
Pochodził z rodziny dyplomaty- notariusza, był wykształcony zarówno humanistycznie jak
i przyrodniczo, szczególnie matematycznie. Wiedzę architektoniczną zdobywał przez
studiowanie starożytnych jej form- udał się w tym celu do Rzymu (wychowywał się we
Florencji) gdzie dokonywał pomiarów i analiz konstrukcji.
Był też rzeźbiarzem (wziął udział w konkursie na drzwi do Baptyserium we Florencji,
1401r.), należał do cechu "Złotników i Jedwabników" i przyczynił się do rozwoju
perspektywy linearnej (opracował jej zasady).
Katedra Santa Maria Del Fiore (Matki Boskiej Kwietnej) we Florencji
- budowę rozpoczął w 1296r, Arnolfo di Cambio
- w 1418r. ogłoszony został konkurs na kopułę katedry. Wzniesienie takowej na
drewnianym szkielecie (na krążynie), stosowanym dotychczas rzy konstruowaniu łuków i
sklepień było tu niemożliwe ze względu na dużą rozpiętość (42 m)
Konkurs wygrał Brunelleschi i to jego projekt realizowano od roku 1420. Projekt polegał
na: 1-wznoszeniu kopuły kolejnymi poziomymi warstwami (jak w kopule Panteonu), 2-
zastosowaniu podwójnej powłoki (w tym cieńszej- zewnętrznej) w celu zminimalizowania
ciężaru, 3- rozciągnięciu zewnętrznej powłoki kopuły na szkielecie z 24 żeber (gotycka
konstrukcja żebrowa), 4- nadaniu kopule raczej ostrołukowego niż półkolistego profilu w
celu zmniejszania nacisku bocznego oraz związaniu kopuły przez dodanie kolejnych
pierścieni z kamienia.
- wymiary kopuły: bęben: 13m; czasza kopuły: 32 m wys, latarnia: 22m. Geometrycznie
kopuła jest sklepieniem klasztornym na 8 boku foremnym
- datę 1420 w związku z projektem i realizacją kopuły Katedry uważa się za Początek
Renesansu czyli Quattrocento (nazwa nadawana nurtom w sztuce włoskiej w XVw. ,
pochodzi od włoskiego słowa "400" co jest skrótem od 1400)
- "nowość", świeżość kopuły polega na tym że po raz pierwszy potraktowana została ona
jako Dominanta i to nie tylko katedry ale i całego miasta.
- wiele form (szczególnie detale) pochodzi z poprzednich stylów- w renesansie nastąpiło
ich odrodzenie, przywrócenie.
Nową formą była natomiast Latarnia Brunelleschi'ego, o wysokości 22m. składająca się z:
form klasycznych: architrawu, fryzu, gzymsu, kolumn, archiwolt, stożkowego hełmu, kuli
i krzyża.
- freski wew. kopuły- Giorgio Massari;
- ściany inkrustowane piatra sereną (pisakowiec) i wapieniami, harmonijnie i bez
kontrastów- panuje równowaga (jedna z cech renesansu)
- dekoracja (a)tektoniczna- dekoracja (nie) podkreślająca tektoniki brył
- najważniejsze znaczenie: kompozycyjno- symboliczne. Kopuła w kontekście: 1-
symbolicznym: jest symbolem Nieba, jako siedziby Boga. Rolą architektury renesansowej
jest uwidocznienie/ pokazanie struktury matematycznej poprzez formę architektoniczną-
wierzono że świat jest stworzony wg. reguł matematycznych; 2- urbanistycznym:
dominuje nad miastem, wyłania się spośród florenckiej mocno nasyconej (zabudowanej
4-5 kondygnacyjnymi budynkami) "tkanki". Obok niej znajduje się Campanilla
(Dzwonnica Św Marka, XIVw.)
- fasada główna: asymetryczna (jest 1 a nie 2 wieże). Pojawiają się formy gotyckie:
maswerki, wimpergi, kwiatony itd.
- katedra pod względem budowniczym wpisuje się w krajobraz na zasadzie silnego
akcentu. Kolorystycznie jednak wpisuje się nią idealnie- użyto tych samych materiałów.
Dom Podrzutków (Ospedale degli Innocenti)
- w 1421r. powstaje projekt, ufundowany przez cech Brunelleschi'ego
- fasada: stanowi pierzeję placu Annunziata (jest to nowość- wcześniej fasady stosowano
tylko na dziedzińcach lub we wnętrzach), w układzie 3 pasmowym: 1-dolny: galeria
kolumnowa, na nich arkady z oprofilowaniami czyli archiwoltami- pomiędzy nimi
medaliony przedstawiające płaskorzeźby niemowląt; 2- pośredni: ściana z otworami
okiennymi (kontrastuje z 1), 3- górny: również ściany z otworami okiennymi, ale już
większymi, jest to poddasze.
- 1:1,5 - stosunek podstawy o wysokości, tzw: półtora kwadratu. proporcje krępe,
przysadziste
- pojawiają sie arkady w formie kolumny z łukiem. (wcześniej arkada stanowiła filar z
półkolumną). Była to modyfikacja Brunelleschi'ego- wcześniej taki rozwiązania stosowano
w Rzymie (na ulicach). Przeniósł więc on "kawałek Rzymu" do Florencji.
-Piazza della SS Annunziata: pośrodku pomnik konny; plan: atrium- powraca i będzie
stosowane we wczesnym i późniejszym renesansie, loggie, kolumnady; detal: formy
antyczne (fryzy, architrawy) są dość surowe (nieopanowane). Stosuje się rozwiązania,
które w rzymskim antyku byłyby niedopuszczalne, np. arkady wyrastają z głowicy, od
razu zaczynają się łuki.
San Lorenzo (św. Wawrzyńca)
- autorstwa Brunelleschi'ego, kościół klasztorny zbudowany w miejscu ruin kościoła
gotyckiego
- posiada mnóstwo kaplic, które otaczają "kwadrat skrzyżowania", ma układ podłużny, na
krzyżu łacińskim, korpus 3 nawowy- bazylikowy z nawą główną 2 razy szerszą od naw
bocznych, a w nich podział na przęsła kwadratowe- czyli system wiązany, dodatkowe
wnęki kapliczne (o szer. połowy kwadratu z nawy bocznej). Przekrycie ramion transeptu,
nawy głównej oraz prezbiterium- płaskie stropy kasetonowe (formy średniowieczne)
-przęsła naw bocznych i kaplic sklepione żaglasto ( formy bizantyjskie)
- z lewej strony znajduje się zakrystia, zmieniona później na kaplicę.
- fasada nie skończona
-środki artystyczne: światło: wnętrze jest rozświetlone jednolitymi mało
skontrastowanym światłem; proporcje: najczęściej 1:2, rzadziej 1: 1,5; operowanie
formą arch: użycie najprostszych form geometrycznych tj: kwadratu (lub 2 kwadratów
czyli prostokąta), półkol (Geometryzacja w myśl założeń, że świat jest stworzony
metodami matematycznymi)
- wprowadzenie pomiędzy kapitele kolumn nasadników
- antropomorfizacja architektury- nadawanie architektonicznym częściom i detalom cech
obrazu człowieka.
- centralizacja- sprowadzenie kształtów do postaci układów centralnych (figury
umiarowe)
- dzięki zastosowaniu kolumn, a nie filarów nie dochodzi do radykalnych podziałów, duża
przestrzeń.
- skrzyżowanie transeptu z nawą główną- przesklepione kolumną, która ukryta jest pod
zadaszeniem (z zew. nie jest widoczna)
- zakrystia: posiada ołtarz, na rzucie kwadratu z dostawionymi 2 mniejszymi kwadratami.
Wszystko podporządkowane zasadzie geometryzacji. Mała kopuła wsparta na żaglach
(bez bębna); duża- żebrowa, z wysklepkami. Proste, czyste formy arch., jasne tło,
elementy porządków wyk. z ciemniejszego kamienia
Kaplica rodziny Pazzich (przy Kościele Pod Wezwaniem Św. Krzyża)
- projekt Brunelleschi'ego, wyk na murach kościoła gotyckiego.
- ukryta kopuła (wczesny renesans), za "parawanem", ściany i zadaszenie- język brył
platońskich
- przedsionek tworzy loggia kolumnowa z małą kopułą. Główne pomieszczenie także
nakryte jest kopułą, ale zdecydowanie większą; trzecia kopuła, odpowiadająca wielkością
pierwszej, znajduje się w prezbiterium
- bo bokach krótkie kolebki z kasetonami
- fasada: arkada, pas ściany, zadaszenie
- harmonia, równowaga, doskonałość proporcji
Santo Spirito (Świętego Ducha)
- idea krzyża łacińskiego (główne ramię składa się z 3 kwadratów) z San Lorenzo, przy
każdym przęśle półkolista kolebka
- kościół jest udoskonaloną wersją kościoła San Lorenzo- jedyne różnice to tę że
archiwolty się już nie stykają ze sobą.
- fasada nieskończona
Santa Maria degli Angeli (Matki Bożej Anielskiej)
- kościół Bruneleschi'ego który nigdy nie został ukończony
- kościół na planie centralnym, o rzucie ośmioboku
Wykład 3 22.10.08
Leone Battista Alberti- architekt, którego twórczość zdecydowanie nie była kontynuacją
średniowiecznych nurtów [w przeciwieństwie do Brunelleschi'ego, u którego widać pewne
cechy średniowiecznej architektury, i tak np: układy kościołów takich jak San Lorenzo
(św. Wawrzyńca) czy Santo Spirito ( Świętego Ducha) oparte są na podłużnym rzucie
krzyża łacińskiego]
- typ człowieka renesansu; człowiek wykształcony (przewyższał nawet Bruneleschi’ego):
humanistycznie, zajmował się malarstwem, rzeźbą, arch., polityką, ekonomią,
gospodarką. Był jednak bardziej teoretykiem niż praktykującym architekturę.
- pierwszy architekt włoski, który w pełni posługiwał się klasycznymi formami cesarstwa
rzymskiego- stąd uważa się go za pierwszego w pełni architekta renesansowego
- zerwał całkowicie z systemem cechowym (serwitoriat). Posiadał 2 mecenasów, których
był serwitorem: Sigismondo Pandolfo Malatesta, książę Rimini oraz ?? Moro
- często nie kończył swoich projektów
- zasłynął jako teoretyk nowożytnej architektury- pod koniec XV wieku opublikował
pierwszy traktat nowożytnej architektury „ 10 ksiąg o sztuce budowania”, który tytułem i
treścią nawiązał i przyczynił się do odrodzenia witruwiańskich tradycji. Jest autorem
również kolejnych dwóch traktatów tj.:” Traktat o rzeźbie” i „Traktat o malarstwie”.
„Traktat o sztuce budowania”: (De re aedificatoria libri cedem)
księga 1- wprowadzenie podstawowych pojęć i definicji,
księgi 2 i 3- omawiają zagadnienia techniczne tj.: materiały, technologie, urządzenia oraz
ich wybór i zastosowanie (wg Witruwiusza była to Trwałość, czyli Firmitas),
księgi 4 i 5- rozważają typy budynków i ich funkcje (zasada użyteczności- Utilitas),
księgi 6, 7, 8, 9- omawiają zagadnienia teoretyczne związane z estetyką / wartością
artystyczną budynków (zasada piękna- Venustas). W związku z nią (estetyką) Alberti
wprowadza szereg pojęć:
1) To co wpływa na piękno budowli to:
- liczba elementów składowych
- proporcja (matematyczna/ geometryczna)
- rozmieszczenie
Piękno można udoskonalić za pomocą ornamentu, ozdoby. Podstawą jest jednak
równowaga, harmonia wyżej wymienionych elementów.
2) Podstawowe elementy architektoniczne:
- rejon
- miejsce (działka)
- podziały wewnętrzne (znajdujące odzwierciedlenie w planach bud.)
- ściany, dachy i otwory
Palazzo Pitti (Pałac rodziny Pittich)
- niepewne autorstwo- obiekt przejawia cechy średniowieczne
- powstawał w kilku fazach (od XV w).
- długość fasady: 200m, wysokość: 39 m (3x13m), początkowo powstało 7 środkowych
przęseł, później dodano jeszcze po 8 z obu stron.
- wykonany z „muru dzikiego” poprzez rustykę czyli przez dekoracyjne obrobienie
kamieni, tak aby miały bardziej surowy wygląd ("na dziko"). Miało to wymowę
symboliczną: pałac ma być odpychający, niedostępny, szorstki i surowy by nie zachęcał,
a wręcz zniechęcał przechodniów do wejścia (była to swego rodzaju obrona przed
częstymi ówcześnie zamieszkami i kradzieżami)
- I kondygnacja: duże portale i pozornie małe okienka umieszczone wysoko nad ziemią
mające charakter obronny- to stamtąd w razie potrzeby polewano intruza smołą,
strzelano; II kondygnacja: okna zamknięte półkolistym łukiem, odstępy pomiędzy w
proporcji 1:1, ściana jest elementem nośnym –„pracuje”; detal ograniczony do minimum
(tylko łuki oraz balustrady z tralkami nad oknami)
- nowy sposób operowania kierunkiem czyli akcentacja poziomów: budynek jest
horyzontalny czyli zdecydowanie mniejszy niż dłuższy, co podkreślają balustrady z
tralkami między kondygnacją 1 i 2, 2 i 3, 3 i dachem.; wzorce: rzymskie akwedukty
(3 k., 2 k. dużych, 1 k. mniejszych łuków); proporcje, faktura, proste geometryczne
kształty, edykuły- nisze w ścianie budynku mieszkalnego; operowanie skalą- budynek ma
wywołać wrażenie monumentalności (człowiek jest niesłychanie mały na jego tle)
San Francisco, Rimini
- budynek miał być mauzoleum Sigismondo’a Pandolfo’a Malatesty. W tym celu
przekształcono obecny tam kościół, obudowując go 3 ścianami. Przejawiał on więc
charakterystyczny układ bazylikowy tzn: miał być to układ 3 nawowy przekształcony w 1
nawowy, przesklepiony kolebką z kasetonami- pomysł jednak zarzucono
- fasada główna również nie ukończona: trójkąty nad nawą boczną miały być zasłonięte
ćwierćkolami, a nad częścią pomiędzy miała być arkada. Poniżej zastosowano łuk
triumfalny, którego pierwowzorem mógł być łuk triumfalny cesarza Augusta (koło
wpisane w kwadrat, w skali 1:1)
- w niszach fasady miały znajdować się groby cesarzy
- ściany boczne z silnymi wgłębieniami
- ornament o charakterze herbatycznym
- nowe cechy: wejście w postaci wnęki (nisze zamknięto, zredukowano sklepienia
kolebkowe), operowano porządkami architektonicznymi- wg. Witruwiusza miały one
symbolizować człowieka, Alberti nie negował jego założeń ale używał ich (porządków)
tylko w celach dekoracyjnych
- belkowanie po raz pierwszy gierowane- metoda rzymska dzięki której znajomości/
użyciu Alberti kolejny raz wykazuje się większą wiedzą niż Bruneleschi; fryz nie jest już
gładki- otrzymał fakturę
Palazzo Rucellai
- obiekt w zwartej zabudowie, również nie skończony
- 3 kondygnacje: parter posiada najwyższą, 2 kolejne odpowiednio mniejsze- gradacja
wysokości kondygnacji; na każdą kondygnację przypada jeden porządek:1- toskański, 2-
koryncki, 3- kompozytowy
- belkowanie trójdzielne na które składa się: architraw, fryz i gzyms; gzyms oparty na
konsolach
- okno florenckie- o formie pionowego prostokąta, podzielone na dwa skrzydła, podpiera
belkę, 2 małe łuki i otwór ; portale z prostym nadprożem
- bud. Nawiązuje do antycznego Koloseum rzymskiego
- nowa cecha: cała fasada opiera się na cokole (pojawia się też kamienna nawa u dołu
jako element obronny)
Palazzo Piccolomini
- niszach znajdują się sarkofagi fundatorów
- powst. Przez modernizację kościoła, pod nadzorem Rossellini’ego
- sklepienia krzyżowe
- inkrustacja (proces lub technika związana z odkładaniem lub nakładaniem jakiegoś
materiału na pewnej powierzchni lub w jej wnętrzu)
- Alberti prowadził rozważania modelowe, którymi zaczął kierować się w II połowie XVI w.
co uwidacznia się w przekroju poprzecznym, a mianowicie: fasada staje się bryłą wnętrza
- zastosowanie prostokątów, trójkątów i kół, czyli podstawowych proporcji co skutkuje
czytelnością, jasnością oraz przejrzystością układu
- fasad 2 kondygnacji oddziela fryzem dolne kondygnacje- szersze, trójpodział woluty,
esownice
Bazylika Świętego Andrzeja, Mantua
- fundator: książę Moro pragnął wybudować sobie mauzoleum
- kościół na planie krzyża łacińskiego, podłużny, wyraźnie zcentralizowany, o układzie
kompozytowym, 1 nawowy, bo bokach niewielkie przestrzenie, a w nich kaplice; układ
bazylikowy
- o sekwencjach złożonych (alternacja)
- nawa, transept oraz prezbiterium przesklepione półkolebką, na skrzyżowaniu naw
kopuła (nie z tamburem), boczne kaplice przesklepione kolebkami podłużnymi
- ściany pokryte skomplikowanym detalem (wcześniej miały być gładkie), kontrastowe
oświetlenie
- największa kolebka o rozpiętości 18 metrów (kasetonowa)
- fasada nawiązuje dołku triumfalnego
Mantua, San Sebastiano
- 1 przykład rozwiązania planu kościoła na rzucie równoramiennego krzyża greckiego
Wykład 4 29.10.08

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin