Profilaktyka jest jednym ze sposobow reagowania na rozne nieporzadane i szkodliwe zjawiska spoleczne min. Alkohilizm, bezrobocie, przemoc itp, ktore traktowane sa jakos szczegolnie szkoldliwe co skladnia do tego by podejmopwac wysilki majace za zadanie je yeliminowac.
Profilaktyka to dzialnie ktore ma na celu zapobieganie pojawieniu sie lub rozwojowi niekorzystnego zjawiska jest tez jednym ze sposobow.
Zadanie: czym sie rozni profilatkyka(badania profilaktyczne) od:
a) Interwencji
b) Badan diagnostycznych
Profilaktyka jest dzialaniem uprzedzajacym podejmowanym zanim szkodliwe zjawisko ujawni sie badz rozprzestrzeni, a jego dolegliwoscc dopiero wymusi zastosowanie bezposrednich srodkow zaradczych.
· Cele profilaktyki wedlug Zbigniewa Gasia (profilaktyka uzaleznien):
1) Rozpowszechnanie prawdziwych i realnych informacji o zjawisku ktorego profilaktyka dotyczy.
2) Ksztaltowanie swiadomych wzorcow konsumpcyjnych.
3) Ksztaltowanie umiejetnosci interpersonalnych, samooceny i samodyscypliny
4) Rozwijanie umiejetnosci inerpersonalnych, a szczegolnie umiejetnosci empatii, wspolprac, komunikowania sie, rozwiazywania konflikow
5) Rozwijanie umiejetnosci podejmowania decyzji oraz rozwiazywania problemow, obejmujacych miedzy innymi zdolnosc do wybierania pozytywnych, a nie negatywnych stylow zycia.
6) Rozwijanie zwiazkow z grupa spoleczna i poczucia odpowiedzialnosci za grupe, do ktorej jednostka nalezy (rodzina, lokalna spolecznosc, klasa)
7) Rozwijanie dojalej odpowiedzialnosci jako wlasciwego wzorca rol do nasladowania przez innych (obejmujacy np. Styl zycia, postawy wobec uzywania srodkow odurzajacych).
8) Rozwijanie srodowsika rodzinnego, spolecznego i srodowiksa pracy, ktore podisloby jakosc zycia wszystkich jego czlonkow
9) Ksztaltowanie regul prawnych publicznych tak, by byly zgodne z ludzkimi potrzebami i wspieraly pozytywne style zycia.
10) Umozliwianie wczesnego rozpoznania, diagnozowania zagrozen oraz rozwijanie strategii przeciwdzialania, bazujacych na znajomosci przyczyn szkodliwych uwarunkowan.
Model tradycyjny:
A) Cel: zwalczanie patologii
B) Spodziewane efekty: wiedza o skutkach uzywania srodkow uzalezniajacych negatywna postawa wobec ich uzywanai
C) Forma oddzailywan: jednostronny przekaz bierny odbior
D) Czas i zakres oddzialywan: sporadyczne akcje wsrod nastolatkow
E) Realizatorzy: prelegenci i specjalisci
F) Rodzaj substancji: alkohol lub papierosy lub narkotyki
G) Kotrola efektow: nie wymaga
Model wspolczesny:
A) Cel: promocja zdrowia
B) Podstawowoe zalozenia: sieganie do przyczyn uzwania srodkow uzalezniajacych
C) Spodziewane efekty: umiejetnosc odmawiania. Poczucie wartosci. Uporzadkowanie systemu wartosci. Umiejetnosci spoleczne. Wiedza o uzaleznieniach. Osobiste zaanazowanie
D) Forma oddzialywan: dialog aktywne uczestnictwo
E) Czas i zakres oddzialywan: systematyczne dzialania wsrod dzieci i mlodziezy
F) Realizatorzy: nauczyciele i liderzy mlodziezowi
G) Rodzaj substancji: wszystkie srodki uzalezniajace
H) Kontrola efektow: wymagana
Poziomy profilaktyki:
I. Pierwszorzedowa:
Adresowana jest do grupy niskiego ryzyka, czyli np. Do calej spolecznosci szkolnej. Dzialania podejmowane w jej ramach kierowane sa do ludzi zdrowych i wspomagaja prawidlowe procesy rozwoju fizycznego i psychicznego. Majac na celu promocje zdrowego stylu zycia i oponienie wieku inicjacji. Na tym poziomie oddzialwan wazne jest rozwijanei roznorodnych umiejetnosci, ktorej pozwala kazdemu rodzic sobie z trudnymi sytuacjami zyciowymi z przezywananymi w zwiazku z nimi emocjami. Realizatorami dzialan na tym poziomie sa przede wszystmi nauczyciele wspierani przez pedagogow szkolnyc hlub psychologow, a terenem tych dzialan jest glownie szkola.
II. Drugorzedowa:
Adresowana jest do grupy zwiekszonego ryzyka, do osob przejawiacych pierwsze objawy dysfuncji np. Uczniowie eksperymentujacy ze srodkami odurzajacymi. Celem dizalan na tym pioziomie jest ograniczenie glebokosci i czasu trania dysfunkcji, tworzenie warunkow, ktore umozliwiaja wycofanie sie z zachowan ryzykowynch. Realizatorami tych dzialan sa socjoterapeuci, psychologdzy szkolni, wykwalifikowani trenerzy na terenie szkol lub w poradniach psychologiczno-pedagogicznych.
III. Trzeciorzedowa:
Adrsowana jest do grupy wysockiego ryzyka czyli osob u ktorych rozwinete sa symptomy choroby np. Uzaleznionych od narkotykow. Dzialania prowadzone tym etapie maja na celu zabklokowanie poglebienia sie procesu chorobowego i degradacji spolecznej oraz uniemozliwienie powrotu do normalnego zycia w spoleczenstwie. Z jednej strony przeciwdzialaja nartotom zaburzen, z drguiej umozliwiaja osobo uzaleznionym prowadzenie zycia akceptowanego spolecznie. Na tym pozimowie profilaktyka prowadzona jest przez lekarzy specjalistyow, psychologow, psychoterapeutow, rehabilitantow, pracownikow socjalnych.
Modele programow prfofilaktycznych:
1) Model informacyjny: zaklada, ze dostarczenie rzetelnej wiedzy w sposob kompetenyny i intetesujacy, prowadzi do zaminy postaw dzieci i mlodziezy na pozytywne. Model ten realizowane jest z reguly w sytuacji dydaktycznej. Dzialanie takie okresla sie jako nauczenie faktow.
2) Model afektywnej edukacji. Wychodz isie z nim z aloznia, ze pobudzenidze osobowego rozoju jednoski wiaze sie z oslabieniem ryzyka wejscia na drogoe patologii. Stad celem takiej edukacji jest rozwijanie jednostkowej samoswiadomosci i samoooceny. Mlopdy czlowiek wlaczony jest dzialanie. Podczas ktorych poznaj siebie, rozbudza wlasny rozwoj, swiadomosc przezywanych stanow i emocji oraz doswiadcza swojej niepowtarzalnosci. Takie umiejtenosci moga byc przydatne w pokonywaniu sytuacji trudnych.
3) Model kompetencji spol. W ktorym przygotowuje sie mlodziez do radzenia sobie z presja rowiesnicza. Ksztalci sie tu takie umiejetnnosci jak asertywnosc, umijetnosc mowienia NIE, prezentowanie wlasnych opinii, wyrazanie zyczen i oczekiwan, nawiazywanie kontaktow oraz dobieranie sobie przyjaciol.
4) Model alternatywny to ostatni z wymienionych w literaturz. Wyrasta z zalozenia, ze zaspokajanie potrze mlodego czlowieka w sposob akeptowany spoleczie i satysfakcjonujacy dla niego samego sprawi, iz nie bedzie on podejmowal wykorzstywanych wczesniej dzialan destrukcyjcnych dla zaspokojenia tych samych potrzeb.
bopotrzebuje1