WPŁYW KOSZTÓW PRODUKCJI PSZENICY OZIMEJ ORAZ PODATKÓW NA CENĘ BIOETANOLU.pdf

(242 KB) Pobierz
Inżynieria Rolnicza 8(133)/2011
WPŁYW KOSZTÓW PRODUKCJI PSZENICY OZIMEJ
ORAZ PODATKÓW NA CENĘ WYPRODUKOWANEGO
BIOETANOLU
Tomasz K. Dobek, Patrycja Sałagan
Katedra Budowy i Użytkowania Urządzeń Technicznych,
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
Streszczenie. W artykule przedstawiono analizę i ocenę ekonomiczną produkcji pszenicy
ozimej, przetworzenia uzyskanych plonów na bioetanol oraz wpływu obciążeń podatkowych
na cenę bioetanolu. Badania przeprowadzono w gospodarstwach rolnych stosujących różne
technologie przygotowania roli do siewu oraz siewu. Obliczono efektywność ekonomiczną
bioetanolu z pszenicy ozimej z uwzględnieniem kosztów produkcji ziarna pszenicy ozimej
oraz przetworzenia na bioetanol. Obliczono cenę biopaliwa w zależności od uzyskanych
przychodów z produkcji roślinnej oraz zastosowanych podatków. Z przeprowadzonych badań
wynika, że produkcja biopaliw jest mało opłacalna.
Słowa kluczowe: cena bioetanolu, koszty produkcji roślinnej, koszty przetworzenia, przy-
chód z produkcji roślinnej, pszenica ozima
Wstęp
Rosnące koszty produkcji roślinnej w gospodarstwach rolnych, w tym koszty paliwa,
przemawiają za coraz szerszym stosowaniem biopaliw. Dodatkowo przemawiają za tym
korzyści środowiskowe, do których zaliczyć możemy możliwość ograniczenia emisji ga-
zów cieplarnianych oraz możliwość ich produkcji w gospodarstwach rolnych. Jednocześnie
ważnym czynnikiem środowiskowym jest możliwość wykorzystania gorszych gleb pod
uprawę roślin stosowanych do produkcji bioetanolu. Z jednej strony może spowodować to
zwiększenie ilości miejsc pracy jednak z drugiej strony może doprowadzić do wzrostu cen
żywności. Produkcja bioetanolu gwarantuje jego biodegradowalność, odtwarzalność oraz
dywersyfikację w sektorze paliwowym. Przyszłość biopaliw zależy od ich rentowności,
zależnej z kolei od szeregu wzajemnie powiązanych czynników – w tym polityki podatko-
wej państwa czy Unii Europejskiej. Negatywnym wpływem na rentowność produkcji rol-
nej są rosnące koszty produkcji roślinnej w gospodarstwach rolnych, a także obowiązujący
system opodatkowania paliw. Produkcja biopaliw z ekonomicznego punktu widzenia wy-
maga utrzymania niskich cen surowców wyjściowych do ich wytwarzania. Jest to jednak
trudne do wykonania przy źle dobranej technologii produkcji rośliny [Dobek 2007]. Wy-
tworzenie surowca to wszystkie koszty poniesione od momentu przygotowania gleby do
siewu aż do zbioru. Podczas produkcji surowców do przeznaczonych na bioetanol nie ma-
my wpływu na determinanty zewnętrzne takie jak ceny nawozów, środków ochrony roślin,
81
Tomasz K. Dobek, Patrycja Sałagan
materiału siewnego, koszty pracy, podatki, dotację, czy politykę państwa i aktualny stan
gospodarki [Kupczyk, Ekielski 2002]. Na wyprodukowanie surowca rzutuje także stan
atmosferyczny danego roku, anomali e pogodowe czy kataklizmy. Te wszystkie czynniki
określają koszty związane z wyprodukowaniem surowca do dalszego jego przetworzenia,
a tym samym wpływają one na koszty produkcji bioetanolu. Wydaje się, że to rolnik od-
grywa bardzo ważną rolę ponieważ koszty produkcji surowca mają duży wpływ na cenę
końcową biopaliwa. Dlatego wszelkie nowości techniczne, nowe technologie, energoosz-
czędne maszyny rolnicze, nowe odmiany roślin, nawozy nowej generacji, umożliwiające
obniżenie kosztów produkcji powinny być systematycznie wprowadzane do użytku. Celem
badań było przeprowadzenie ekonomicznej analizy i oceny technologii produkcji pszenicy
ozimej, przetworzenia uzyskanych płodów na bioetanol oraz obliczenie ich efektywności
ekonomicznej produkcji [Dobek 2005].
Materiał i metody
Badania przeprowadzono w latach 2006/07–2008/09, w rodzinnych gospodarstwach
rolnych zajmujących się produkcją roślinną województwa zachodniopomorskiego.
W badanych gospodarstwach stosowano porównywalne technologie czyli wykonano trzy-
krotne nawożenie oraz opryskiwanie, zastosowano zbiór jednoetapowy, a różnice polegały
na zastosowaniu różnych technologii uprawy roli oraz siewu. Pierwsze gospodarstwo jest
gospodarstwem o całkowitej powierzchni 74 ha. Gospodarstwo rolne (dalej GR-1) w bada-
nych latach uprawiało pszenicę ozimą na powierzchni od 14 ha do 23 ha.. Gleby wchodzą-
ce w skład gospodarstwa to gleby średnie kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego,
klasy bonitacyjnej IVa i IVb. Po zbiorze przedplonu przeprowadzono podorywkę broną
talerzową. Następnie wykonano orkę siewną, po której wysiano pszenicę agregatem upra-
wowo-siewnym. Pszenica ozima wysiewana była na głębokość 5 cm. Dawka wysiewu
w pierwszy roku wyniosła 220 kg·ha -1 , w drugim 200 kg·ha -1 , a w trzecim 210 kg·ha -1 .
Uzyskany plon z produkcji pszenicy ozimej wahał się od 3,6 t ha -1 do 4 t·ha -1 . Drugie go-
spodarstwo jest gospodarstwem o całkowitej powierzchni 53 ha. Gospodarstwo rolne (dalej
GR-2) uprawiało pszenicę ozimą na powierzchni od 9 ha do 18 ha. Gleby wchodzące
w skład gospodarstwa to gleby średnie kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego,
klasy bonitacyjnej IIIb, IVa i IVb. W produkcji pszenicy ozimej wykorzystano technologię
tradycyjną uprawy roli czyli wykonano podorywkę broną talerzową, orkę pługiem zago-
nowym, a następnie przed siewem rola została doprawiona agregatem uprawowym. Pszeni-
ca była siana siewnikiem uniwersalnym na głębokość 5 cm. Dawka wysiewu w pierwszy
roku wyniosła 200 kg·ha -1 , a w drugim i trzecim roku 190 kg·ha -1 . Uzyskany plon z pro-
dukcji pszenicy ozimej wahał się od 3,8 t ha -1 do 4,2 t·ha -1 . Ostatnim gospodarstwem było
gospodarstwo o całkowitej powierzchni 148 ha. Gospodarstwo rolne (dalej GR-3) upra-
wiało pszenicę ozimą na powierzchni od 14 ha do 24 ha. Gleby wchodzące w skład gospo-
darstwa to gleby średnie kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego, klasy bonitacyjnej
IVa i IVb. W produkcji pszenicy wykorzystano technologię tradycyjną uprawy roli, czyli
wykorzystano kultywator ścierniskowy, a następnie wykonano orkę za pomocą pługa obra-
calnego. Przed siewem zastosowano agregat uprawowy, a siew wykonano siewnikiem
uniwersalnym. Pszenica ozima wysiewany był na głębokość 5 cm. Dawka wysiewu
82
Wpływ kosztów produkcji...
w pierwszy roku wyniosła 190 kg·ha -1 ,w drugim 180 kg·ha -1 , a w trzecim 170 kg·ha -1 . Uzy-
skany plon z produkcji pszenicy ozimej wahał się od 4,8 t ha -1 do 5,4 t·ha -1 .
Koszty badanych technologii składały się z kosztów eksploatacji zastosowanych ma-
szyn, narzędzi i ciągników, kosztów materiałów i surowców, kosztów paliwa, kosztów
pracy ludzkiej [Muzalewski 2009] oraz kosztów przetworzenia uzyskanego ziarna na bio-
etanol. W obliczeniach uwzględniono tylko koszty bezpośrednie. Obliczenia wykonano
w różnych wariantach, czyli w jednym wariancie nie uwzględniono przychodu wynikają-
cego ze sprzedaży słomy i wywaru pszenicznego, a w drugi wartości te zostały uwzględ-
nione. Przy obliczaniu ceny bioetanolu w jednym wariancie nie uwzględniono obowiązują-
cych podatków, a w drugim w cenie bioetanolu uwzględniono obowiązujące w etylinie E95
podatki.
Wyniki badań
Analizując koszty produkcji pszenicy ozimej w badanych gospodarstwach GR-1, GR-2
i GR-3 można stwierdzić, że najniższe całkowite koszty produkcji ziarna pszenicy, w prze-
liczeniu na jeden hektar, uzyskano w gospodarstwie GR-1, w którym średnia wartość
kosztów, w badanych latach, wyniosła 1345,6 zł·ha -1 , a najwyższe w gospodarstwie GR-2,
gdzie całkowite średnie koszty wyniosły 1707,6 zł·ha -1 (tab. 1). Analizując natomiast
strukturę kosztów produkcji ziarna pszenicy to najwyższym udziałem charakteryzowały się
koszty materiałów i surowców. Najniższe koszty wystąpiły w gospodarstwie GR-1 i wy-
niosły 748,9 zł·ha -1 , co stanowi 55,66% całkowitych kosztów produkcji, a najwyższe
w gospodarstwie GR-3 – średnia wartość wyniosła 932,3 zł·ha -1 , co stanowi 56,11% cał-
kowitych kosztów. Znaczącą pozycję zajmowały też koszty eksploatacji maszyn i narzędzi
(tab.1), które wyniosły średnio 371,3 zł·ha -1 (27,59%) w przypadku gospodarstwa GR-1,
568,1 zł·ha -1 (33,27%) w gospodarstwie GR-2 oraz 398,5 zł·ha -1 , (23,98%) w GR-3. Roz-
patrując natomiast koszty eksploatacji maszyn i narzędzi (tab.2) wykorzystywanych
w poszczególnych zabiegach można stwierdzić, że w produkcji pszenicy ozimej najwyższe
całkowite koszty związane były z kombajnowym zbiorem pszenicy ozimej. Wyniosły one
średnio w gospodarstwie GR-1 – 206,3 zł·ha -1 (55,56%), w GR-2 – 332,5 zł·ha -1 (58,53%),
natomiast w GR-3 – 181,5 zł·ha -1 (45,55 %). Na drugim miejscu były koszty związane z
uprawą roli. Najniższe średnie koszty uprawy roli wystąpiły w gospodarstwie GR-1 i wy-
niosły 87,3 zł·ha -1 (23,52%), co spowodowane było zastosowaniem agregatu uprawowo-
siewnego. Najwyższe średnie koszty uprawy roli wystąpiły w gospodarstw
GR-2 i wyniosły 129,1 zł·ha -1 (22,72%).
Z przeprowadzonych obliczeń wynika, że najniższym udziałem w całkowitych kosztach
produkcji pszenicy ozimej charakteryzowały się koszty pracy ludzkiej, które wyniosły:
w gospodarstwie GR-1 – 52,3 zł·ha -1 (3,89%), natomiast w gospodarstwach GR-2 i GR-3 –
68,4 zł·ha -1 co stanowi odpowiednio 4,0% i 4,12% średnich całkowitych kosztów produk-
cji.
83
Tomasz K. Dobek, Patrycja Sałagan
Tabela 1. Średnia struktura kosztów produkcji pszenicy ozimej w badanych gospodarstwach
rolnych w latach 2006/07 – 2008/09
Table 1.
Average structure of winter wheat production costs in the researched agricultural farms in
2006/07 - 2008/09
Gospodarstwo rolne
Wyszczególnienie
GR-1
GR-2
GR-3
zł·ha -1
%zł·ha -1
%zł·ha -1
%
Koszty materiałów i surowców
748,9
55,66
813,5
47,65
932,3
56,11
Koszty eksploatacji maszyn i narzędzi
bez kosztów paliwa i pracy ludzkiej
371,3
27,59
568,1
33,27
398,5
23,98
Koszty paliwa
173,1
12,86
257,6
15,08
262,4
15,79
Koszty pracy ludzkiej
52,3
3,89
68,4
4,00
68,4
4,12
Razem koszty całkowite
1345,6
100
1707,6
100
1661,6
100
Dochód z produkcji bez dopłaty
624,3
348,8
1306,8
Dochód z produkcji z dopłatą
1617,6
1042,1
2000,1
Efektywność ekonomiczna
produkcji roślinnej bez dopłaty
1,7
1,32
1,89
Efektywność ekonomiczna
produkcji roślinnej z dopłatą
2,21
1,74
2,31
Źródło: obliczenia własne
Tabela 2. Średnie wartości eksploatacji środków mechanizacji przy produkcji pszenicy ozimej
w badanych zakładach rolnych w latach 2006/07 – 2008/09
Table 2.
Average value of mechanisation means operation for the winter wheat production in the
researched agricultural enterprises in 2006/07 – 2008/09
Gospodarstwo rolne
Wyszczególnienie
Jednostka
GR-1
GR-2
GR-3
zł·ha -1
%zł·ha -1
%zł·ha -1
%
zł·ha -1
Koszty uprawy roli
87,3
23,52
129,1
22,72
114,8
28,81
zł·ha -1
Koszty nawożenia
21,8
5,87
26,4
4,65
31,5
7,9
zł·ha -1
Koszty siewu
29,0
7,81
52,8
9,29
44,7
11,22
Koszty zabiegów
pielęgnacyjnych
zł·ha -1
26,9
7,24
27,3
4,81
26,0
6,52
zł·ha -1
Koszty zbioru
206,3
55,56
332,5
58,53
181,5
45,55
Razem koszty eksploatacji
agregatów
zł·ha -1
371,3
100
568,1
100
398,5
100
Źródło: obliczenia własne
Jednak w przeliczeniu na jednostkę masy uzyskanego plonu pszenicy ozimej, to naj-
więcej kosztowało wyprodukowanie jednej tony pszenicy ozimej w gospodarstwie rolnym
GR-2 (413,13 zł·t -1 ), natomiast w pozostałych gospodarstwach koszty były niższe i wynio-
sły: w gospodarstwie GR-1 – 357,3 zł·ha -1 (spadek o 13,52%), a w gospodarstwie GR-3 –
317,5 zł·ha -1 (spadek o 23,15%). W przypadku produkcji ziarna pszenicy efektywność eko-
nomiczna produkcji wahała się, bez dopłaty do produkcji, od 1,32 w GR-2 do 1,89
84
928361023.050.png 928361023.061.png 928361023.072.png 928361023.083.png 928361023.001.png 928361023.002.png 928361023.003.png 928361023.004.png 928361023.005.png 928361023.006.png 928361023.007.png 928361023.008.png 928361023.009.png 928361023.010.png 928361023.011.png 928361023.012.png 928361023.013.png 928361023.014.png 928361023.015.png 928361023.016.png 928361023.017.png 928361023.018.png 928361023.019.png 928361023.020.png 928361023.021.png 928361023.022.png 928361023.023.png 928361023.024.png 928361023.025.png 928361023.026.png 928361023.027.png 928361023.028.png 928361023.029.png 928361023.030.png 928361023.031.png 928361023.032.png 928361023.033.png
 
Wpływ kosztów produkcji...
w GR-3, a z dopłatą do produkcji od 1,74 w GR-2 do 2,31 w GR-3, co świadczy o docho-
dowości produkcji ziarna pszenicy. Na podstawie przeprowadzonych badań i obliczeń
można stwierdzić, że w produkcji bioetanolu z ziarna pszenicy koszty przetworzenie ziarna
pszenicy na bioetanol są bardzo wysokie i wynoszą około 65-70% całkowitych kosztów
produkcji bioetanolu (rys.1). W przetworzeniu ziarna pszenicy, wyprodukowanej w bada-
nych gospodarstwach, średni procentowy udział w kosztach produkcji bioetanolu wyniósł:
w gospodarstwie GR-1 68,78%, co stanowi 2964 zł·ha -1 . Natomiast w gospodarstwach GR-
2 i GR-3 odpowiednio 65,19% (3198 zł·ha -1 ) i 70,94% (4056 zł·ha -1 ). Na rysunku 1 przed-
stawiono procentową strukturę kosztów produkcji bioetanolu w badanych gospodarstwach.
70,94
Przetworzenie na
bioetanol
65,19
68,78
1,20
1,39
Praca ludzka
1,21
GR- 3
GR- 2
GR- 1
4,59
5,25
Paliwo
4,02
6,97
Eksploatacja maszyn i
narzędzi
11,58
8,62
16,31
16,58
Materiały i surowce
17,38
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Udział w kosztach [%]
Rys. 1.
Procentowa struktura kosztów produkcji bioetanolu w badanych gospodarstwach rolnych
Fig. 1.
Percentage structure of the bioethanol production costs in the researched agricultural
farms
Przyjmując, średnią wartość przetworzenia ziarna na bioetanol obowiązującą w UE
oraz uwzględniając sprzedaż pozostałości poprodukcyjnych (słoma i wywar pszeniczny)
produkcja bioetanolu w gospodarstwach okazała się nieopłacalna (tab. 3). Średnia wartość
efektywności ekonomicznej produkcji bioetanolu w badanych gospodarstwach wahała się
od 0,92 w GR-1 do 0,82 w GR-2. W gospodarstwie GR-3 efektywność produkcji bioeta-
nolu wyniosła 0,89.
85
928361023.034.png 928361023.035.png 928361023.036.png 928361023.037.png 928361023.038.png 928361023.039.png 928361023.040.png 928361023.041.png 928361023.042.png 928361023.043.png 928361023.044.png 928361023.045.png 928361023.046.png 928361023.047.png 928361023.048.png 928361023.049.png 928361023.051.png 928361023.052.png 928361023.053.png 928361023.054.png 928361023.055.png 928361023.056.png 928361023.057.png 928361023.058.png 928361023.059.png 928361023.060.png 928361023.062.png 928361023.063.png 928361023.064.png 928361023.065.png 928361023.066.png 928361023.067.png 928361023.068.png 928361023.069.png 928361023.070.png 928361023.071.png 928361023.073.png 928361023.074.png 928361023.075.png 928361023.076.png 928361023.077.png 928361023.078.png 928361023.079.png 928361023.080.png 928361023.081.png 928361023.082.png 928361023.084.png 928361023.085.png 928361023.086.png 928361023.087.png 928361023.088.png 928361023.089.png 928361023.090.png 928361023.091.png 928361023.092.png 928361023.093.png
 

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin