Żółć
Wątroba wydziela dziennie 250 - 1000 ml żółci, częściowo gromadzonej w pęcherzyku żółciowym
SKŁAD:
§ lipidy: cholesterol
§ kwasy tłuszczowe
§ lecytyna
są one utrzymywane w roztworze dzięki obecności kwasów żółciowych:
• pochodne kwasu cholanowego: kwas cholowy (3,7,12-trihydroksycholanowy)
• kwas deoksycholowy (3,7-di trihydroksycholanowy)
• kwas chenodeoksycholowy (3,7-dihydroksycholanowy)
• kwas litocholowy (3-hydroksycholanowy)
§ bilirubina i pokrewne tetrapirole, pochodzące z metabolizmu porfiryn
FIZJOLOGICZNA ROLA ŻÓŁCI
1. Udział w trawieniu i wchłanianiu tłuszczów i substancji rozpuszczonych w tłuszczach.
2. Usuwanie z organizmu niektórych produktów przemiany materii, np. cholesterolu, barwników żółciowych, kwasów żółciowych.
3. Hamowanie rozwoju flory jelitowej.
4. Warunkowanie odpowiedniego natężenia czynności motorycznej jelit.
FIZJOLOGICZNA REGULACJA WYTWARZANIA I WYDZIELANIA ŻÓŁCI
Ø WYTWARZANIE - regulowane jest na drodze humoralnej przez substancje chemiczne powstające w błonie śluzowej w czasie trawienia pokarmów przede wszystkim przez kwasy żółciowe
Ø WYDZIELANIE - regulowane na drodze odruchowej pod wpływem podrażnienia błony śluzowej dwunastnicy przesuwającym się pokarmem
PODZIAŁ LEKÓW WZMAGAJĄCYCH WYDZIELANIE ŻÓŁCI
I. Leki żółciotwórcze (choleretica) leki wzmagające wytwarzanie żółci przez bezpośrednie pobudzenie
czynności wydzielniczej komórki wątrobowej.
II. Leki żółciopędne (cholekinetica) - leki nasilające w drodze odruchowej wydzielanie żółci z pęcherzyka
żółciowego, wywołując skurcz jego mięśni gładkich z jednoczesnym rozluźnieniem zwieraczy.
Zastosowanie
ü Konieczność zwiększenia przepływu żółci w odprowadzających drogach żółciowych; dotyczy to np.
rozpoznania drobnych złogów piasku żółciowego w drogach żółciowych
ü Zakażenia bakteryjne dróg żółciowych - stały silny strumień wyciekającej żółci hamuje rozwój drobnoustrojów
ü Kamica żółciowa - leki żółciotwórcze utrudniają zagęszczenie żółci i wykrystalizowanie jej składników
ü Dyskinezy pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych (leki żółciopędne)
ü Diagnostyczne - w celu pobierania próbek żółci do badań (leki żółciopędne)
LEKI ŻÓŁCIOTWÓRCZE
1) Kwasy żółciowe: żółć wołowa, kwas dehydrocholowy, dehydrocholan sodu.
2) Pochodne kwasu nikotynowego: hydroksymetyloamid kwasu nikotynowego.
3) Olejki eteryczne z roślin: kurkuma, skrzyp, mięta pieprzowa, jałowiec, ruta, kolendra, nieśmiertelnik, kminek, dzika róża, czarna rzepa.
4) Febuprol- syntetyczny lek zwiększający produkcję żółci.
Kwasy żółciowe
Działanie:
ü Pobudzają czynność komórek wątrobowych i wydzielanie żółci.
ü Zwiększają przepuszczalność błon komórkowych; działając na ściany jelit ułatwiają wchłanianie pokarmów.
ü Pobudzają ruchy jelit.
ü Emulgują tłuszcze i umożliwiają ich wchłanianie, jak również wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
ü Aktywują enzymy trawienne.
ü Długotrwałe ich podawanie powoduje rozpuszczenie kamieni żółciowych.
Wskazania:
§ Niedobór endogennych kwasów żółciowych z osłabionym wydzielaniem żółci
Przeciwwskazania:
o Niedrożność i ostre stany zapalne dróg żółciowych
o Stany zapalne i uszkodzenie wątroby
o Żółtaczka cholestatyczna
Działania niepożądane:
o Bóle brzucha, biegunka
o Po podaniu dożylnym - zaburzenia krążenia i znaczny spadek ciśnienia
o Długotrwała terapia - uszkodzenie serca, nerek i wątroby
Olejki eteryczne
Mechanizm działania:
● Podane doustnie drażnią błonę śluzową jelita, powodując odruchowe skurcze pęcherzyka żółciowego
●Wchłonięte do krwiobiegu wydzielają się przez płuca z wydychanym powietrzem, przez nerki z moczem i przez wątrobę z żółcią pobudzając hepatocyty do wzmożonego wydzielania żółci
● Działają również słabo odkażająco na drogi żółciowe
LEKI ŻÓŁCIOPĘDNE
Ø Środki zwiększające wypływ żółci z dróg żółciowych do dwunastnicy w następstwie obkurczenia pęcherzyka
Żółciowego
Ø Nie wywierają one leczniczego wpływu na wątrobę. Stosuje się je tylko w celach diagnostycznych, przy
pobieraniu próbki żółci do badania
Ø Są jednak stosowane również w zaburzeniach opróżniania pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych
Leki kurczące pęcherzyk żółciowy
1. CHOLECYSTOKININA - związek endogenny o najsilniejszym działaniu kurczącym na pęcherzyk żółciowy.
2. Tłuszcze (oliwa, żółtka jaj) - silnie żółciopędnie
3. Pochodne kwasu nikotynowego
4. Roztwory siarczanu magnezu (10-30%) oraz sorbitolu (80%)- prowadzą do odruchowego opróżniania pęcherzyka żółciowego (w większych dawkach działają przeczyszczająco)
5. Pochodne kwasu salicylowego np. OLSAMID
6. Leki parasympatykotoniczne (prostygmina, pilokarpina)
7. Większość środków drażniących błonę śluzową jelit w tym pokarmy
HYMEKROMON
Ø Działa silnie spazmolitycznie (zwłaszcza na zwieracz bańki wątrobowotrzustkowej), ułatwiając odpływ żółci
Ø Słabo żółciotwórczo
Przeciwwkazania:
• niedrożność dróg żółciowych
• ciężkie uszkodzenie wątroby
KAMICA DRÓG ŻÓŁCIOWYCH
Ø Dolegliwości spowodowane przez kamicę żółciową należą do najczęstszych chorób dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego
Ø Kamica rozwija się najczęściej w pęcherzyku żółciowym,chociaż złogi mogą powstawać także w drogach żółciowych
Ø Ok. 80% kamieni żółciowych składa się przede wszystkim z cholesterolu, 20% z bilirubinianu wapnia (kamienie barwnikowe) oraz z innych soli wapnia
Ø Czynniki predysponujące do powstania kamicy żółciowej to:
o hipercholesterolemia i zaburzenia opróżniania pęcherzyka żółciowego
● Farmakologiczne rozpuszczanie kamieni żółciowych jest możliwe jedynie wtedy, gdy są one zbudowane z cholesterolu
● Można to osiągnąć tylko przy podawaniu leków doustnie
KWAS CHENODEOKSYCHOLOWY
KWAS URSODEOKSYCHOLOWY
Ich działanie polega na:
Ø (słabym) Hamowaniu syntezy cholesterolu przez blokadę HMG-CoA (kwas chenodeoskycholowy)
Ø Hamowaniu jelitowego wchłaniania cholesterolu za (kwas ursodeoksycholowy)
Ø Hamowaniu wydzielania cholesterolu z żółcią (OBA)
Ø
ZASTOSOWANIE:
ü Kamica żółciowa (lepsza skuteczność w przypadku kamieni <15mm; im większy kamień, tym dłuższa kuracja); przy właściwym doborze skuteczność przy długotrwałym podawaniu ( >1 rok) - do 70% (częściowe i całkowite rozpuszczenie)
PRZECIWWSKAZANIA:
o Żółtaczka
o Biegunka
o Ciąża
o ostre stany zapalne dróg żółciowych
DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE (rzadkie):
o biegunki
o świąd skóry
o zwiększenie stężenia aminotransferaz i innych enzymów wątrobowych we krwi
1
war.mar7