Departament X MBP.pdf

Jacek Topyło

Departament X MBP w latach 1949 – 1954.

Rekonesans badawczy: geneza – struktura organizacyjna – metody pracy.

Departament X Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego został powołany w

strukturach aparatu bezpieczeństwa w Polsce w celu „dbania o czystość” szeregów

partyjnych. Stworzono go do walki przeciwko wszelkim odchyleniom w Polskiej

Zjednoczonej Partii Robotniczej, zwłaszcza tzw. grupom prawicowo - nacjonalistycznym i

trockistowskim, zarządzeniem organizacyjnym nr 0168 MBP z dnia 30 listopada 1951 roku.

Powstał on na bazie trzech komórek bezpieczeństwa, które zajmowały się sprawami

partyjnymi: Wydziału VII Departamentu V MBP, Sekcji VII (które funkcjonowały w

strukturach wszystkich departamentów MBP) oraz Grupy Specjalnej.

W 1947 roku po usunięciu legalnej opozycji 1 i ugruntowaniu władzy ludowej pojawiły

się w Polsce nowe zagrożenia ideologiczne: tzw. „titoizm” 2 i „odchylenie prawicowo

nacjonalistyczne” 3 . Jednocześnie według zarządzenia Józefa Stalina, Bolesław Bierut

przystąpił do likwidowania „nowej opozycji” w ruchu robotniczym. Za głównego wroga

uznano I Sekretarza Polskiej Partii Robotniczej Władysława Gomułkę i jego zwolenników,

których oskarżano o budowę nowego socjalizmu 4 . W lutym 1949 roku, grupa rządząca na

mocy rozporządzenia sekretarza KC PZPR Bolesława Bieruta 5 , utworzyła Specjalną Komisję

Biura Politycznego d/s Bezpieczeństwa Publicznego. W skład komisji wchodził Franciszek

1 Tadeusz Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991: Władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28

II 1991 (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1991), s. 395-396. Ostatnim przedstawicielem legalnej

opozycji po II wojnie światowej wobec władzy ludowej w Polsce był Stanisław Mikołajczyk. Członek m.in. PSL

„Piast”, SL, PSL i NKW PSL. W październiku 1947 r. opuścił nielegalnie kraj, następnie z dniem 21 listopada

1947 r. przez władzę ludową został pozbawiony obywatelstwa polskiego. Po „ucieczce” na Zachód (USA) stanął

na czele emigracyjnego PSL, od 1950 r. był przewodniczącym Polskiego Narodowego Komitetu

Demokratycznego. 15 marca 1989 r. przywrócono mu pośmiertnie obywatelstwo polskie.

2 Titoizm - wersja komunizmu charakteryzująca się samorządnością, przeciwstawna centralizmowi

radzieckiemu. Charakteryzująca się niezaangażowaniem w politykę zagraniczną oraz suwerenność ZKJ

(Związek Komunistów Jugosławii).

3 Odchylenie „prawicowo-nacjonalistyczne” - postawa ideologiczna uwydatniająca odrębność narodową o

konserwatywnej orientacji wewnątrz partii i ruchów społecznych. Walka z odchyleniem „prawicowo-

nacjonalistycznym” wynikała z obaw, że koncepcje tzw. „własnych” czy „narodowych” dróg do socjalizmu

postulowanych przez Tito w Jugosławii i częściowo w Polsce przez Władysława Gomułkę oraz innych krajach

pozostających pod wpływem ZSRR, w latach 1945-1948 mogą doprowadzić do osłabienia i rozkładu bloku

radzieckiego w okresie tzw. „zimnej wojny”.

4 Stanisław Marat, Jacek Snopkiewicz, Ludzie bezpieki: Dokumentacja czasu bezprawia (Warszawa:

Wydawnictwo Alfa 1990), s. 190. [ dalej cyt. Ludzie bezpieki ]; Bolesław Bierut, „O odchyleniu prawicowym i

nacjonalistycznym w kierownictwie Partii o sposobach jego przezwyciężania”, Nowe Drogi (Warszawa) nr 11

(1948): s. 9-40. Plenum obradowało od 31 VIII-3 IX 1948 r., jednomyślnie zwolniło Władysław Gomułkę z

obowiązków sekretarza generalnego KC PPR i powołało na czele partii Bolesława Bieruta. Za tendencje

prawicowe i nacjonalistyczne odwołano z członka KC Władysława Bieńkowskiego. Za „chwiejność

ideologiczną” przeniesiono z członka na zastępcę KC Zenona Kliszkę, Ignacego Loga-Sowińskiego, Aleksandra

Kowalskiego, Mariana Baryłę, Grzegorza Korczyńskiego. Naganę otrzymał Mieczysław Moczar.

5 Władysław Góra, Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944-1974 (Warszawa: Książka i Wiedza 1974), s. 17.

W dniu 14 grudnia 1948 roku odbył się w Warszawie II Zjazd PPR i XXVIII Zjazd PPS, który przyjął uchwałę o

„zjednoczeniu” partii. Następnego dnia rozpoczął się w Warszawie w gmachu Politechniki „Kongres

Zjednoczeniowy”, który zakończył się 21 grudnia 1948 roku utworzeniem PZPR.

Mazur 6 - przewodniczący oraz dwóch członków Leon Kasman 7 i Jerzy Dobrowolski 8 . Na

wiosnę 1948 roku do technicznego i operacyjnego zabezpieczenia prowokacji, z ramienia

PZPR wiceminister Roman Romkowski 9 przystąpił do organizowania specjalnej grupy

operacyjnej, późniejszego Departamentu X MBP 10 . Powołał kilku osobowy zespół, którym

bezpośrednio kierował płk Józef Różański vel Goldberg 11 i ppłk Józef Światło vel Izak

Fleischfarb 12 . Po powiększeniu składu osobowego 24 lutego 1949 roku zespół przyjął

oficjalną nazwę - Grupa Specjalna.

Po utworzeniu specjalnej komisji, kierownictwo PZPR wydało rozporządzenie o

nadaniu jednostce konkretnej formy organizacyjnej. Jednocześnie Wacław Lewikowski

przewodniczący Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej przystąpił do merytorycznego

opracowania instrukcji - statutu 13 . W grudniu 1949 roku po osobistym zatwierdzeniu statutu

przez Bolesława Bieruta i Biuro Polityczne KC PZPR, rozkazem nr 018 MBP z dnia 2 marca

1950 roku podniesiono Grupę Specjalną do rangi Biura Specjalnego 14 . Automatycznie

wprowadzono zmiany w strukturach i kompetencjach komórki. Zgodnie z instrukcją -

statutem Biuro Specjalne bezpośrednio podlegało Komisji d/s Bezpieczeństwa Publicznego.

Dyrektorem nowo zreorganizowanej grupy został płk Anatol Fejgin 15 , który 10 października

6 Franciszek Mazur – członek WKP(b), KC PPR i PZPR. W latach 1948-1951 zastępca członka BP; 1950 - 1956

sekretarz KC; 1951-1956 członek BP KC PZPR; 1957-1965 ambasador w Pradze, zmarł w 1975 r.

7 Leon Kasman – członek KPP i KC PZPR; w 1943 r. dowódca grupy wysłanej z Moskwy na Polesie dla

zorganizowania partyzantki; w latach 1951-1954 oraz 1957-1967 redaktor naczelny Trybuny Ludu ; 1954-1956

wiceminister Przemysłu Lekkiego, zmarł w 1984 r.

8 Archiwum Opozycji Ośrodek Karta - Warszawa, Anatol Fejgin - Dokumenty, Akta podręczne kancelarii

adwokatów K. Bieńkowskiego, K. Krzemieńskiego i L. Szczerbińskiego, Do Sądu Najwyższego w Warszawie-

Wyjaśnienia, Anatola Fejgina, k. 51-54.

9 AOOK - Warszawa, Roman Romkowski - Dokumenty. Generał Brygady Roman Romkowski z dniem 10

stycznia 1949 roku został mianowany Wiceministrem Bezpieczeństwa Publicznego przez prezydenta

Rzeczypospolitej Polskiej Bolesława Bieruta. Roman Romkowski vel Menasze Grünszpan – Kikiel, syn

Stanisława i Marii z domu Blajwajs, członek KPP, PPR i PZPR. W latach 1949 – 1954, był jednym z

najbardziej wpływowych decydentów w MBP. W czasie wojny w latach 1941 – 1944 Romkowski pełnił

funkcję komisarza politycznego, szefa wywiadu i kontrwywiadu oraz był dowódcą „Oddziału Specjalnego” im.

Józefa Stalina na Nowogródczyźnie. Od 1 sierpnia do 31 grudnia 1944 roku kierował kontrwywiadem Resortu

Bezpieczeństwa Publicznego. W 1945 roku został przeniesiony na stanowisko dyrektora Departamentu I MBP.

W latach 1946 - 1949 pełnił funkcję pomocnika ministra BP, a od 1 stycznia 1949 roku do 27 listopada 1954

roku wiceministra BP. Z dniem 28 listopada 1954 roku został odwołany ze stanowiska wiceministra aparatu

bezpieczeństwa.

10 Archiwum Instytut Pamięci Narodowej – Warszawa, Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, Etaty Biura

Specjalnego i późniejszego Departamentu X – notatka 1945 – 1954, sygn. 2649, k. 17.

11 Pułkownik Józef Różański (prawdziwe nazwisko Goldberg) funkcjonariusz UB, dyrektor Departamentu

Śledczego MBP, w organach bezpieczeństwa od 9 września 1944 roku do 5 marca 1954 roku. Aresztowany w

listopadzie 1954, w 1955 skazany na 5 lat więzienia. W czasie drugiego procesu w 1957 roku skazany na 15 lat

więzienia. Wyszedł na wolność w 1964 roku. Departament Śledczy utworzono rozkazem nr 040/ org. z dnia 29

czerwca 1947 r.

12 AIPN – Warszawa, Akta osobowe, Józefa Światło, sygn. 0193/7549. Podpułkownik Józef Światło vel Izak

Fleischfarb pseudonim „Jurek” 26 kwietnia 1943 roku w miejscowości „Dżambuł w Średniej Azji” przy

zawarciu związku małżeńskiego z Justyną Światło, przeprowadził zmianę nazwiska z Fleischfarb Izak na

Światło Józef.

13 Henryk Piecuch , Spotkania z Fejginem: Zza kulis bezpieki (Warszawa: Wydawnictwo Story 1996), s. 143. [

dalej cyt. Spotkania z Fejginem ].

14 Mirosław Piotrowski, Ludzie bezpieki w walce z Narodem i Kościołem: Służba Bezpieczeństwa w Polskiej

Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1944 – 1978 – Centrala , wyd. 2 ( Lublin: Klub Inteligencji Katolickiej

2000), s. 50. [ dalej cyt. Ludzie bezpieki w walce z Narodem i Kościołem ].

15 AIPN – Warszawa, Akta osobowe, Anatol Fejgin, sygn. 0204/3, k. 10. Pułkownik Anatol Fejgin urodził się 25

września 1909 roku w rodzinie Mojżesza i Marii z domu Kacenelebogen w Warszawie.W latach 1950 – 1954

dyrektor biura Specjalnego MBP, a następnie Departamentu X MBP. Zwolniony ze służby w UB i skazany w

1957 roku na 12 lat więzienia. Zmarł 28 lipca 2002 roku w Warszawie w wieku 93 lat.

1949 roku w tym celu został przeniesiony ze stanowiska zastępcy szefa Głównego Zarządu

Informacji Wojska Polskiego 16 . Na podstawie rozkazu nr 184 MBP z dnia 7 marca 1950 roku

pierwszym wicedyrektorem i zastępcą płk Anatola Fejgina został ppłk Józef Światło. Na

drugiego wicedyrektora Biura Specjalnego powołano ppłk Henryka Piaseckiego 17 . Z drugiej

strony w Biurze Specjalnym funkcjonowało dwóch doradców radzieckich płk Jurij

Nikołaszkin 18 i mjr Kriwcow 19 . Po kilku miesiącach działalności w miarę natężenia walki z

„odchyleniem prawicowo - nacjonalistycznym” rozbudowano strukturę organizacyjną i

zwiększono stan etatowy tego pionu, a szczególnie śledczego. Rozkazem nr 0168 MBP z dnia

30 listopada 1951 roku Biuro Specjalne przekształcono w Departament X 20 .

W strukturach Specjalnej Grupy funkcjonowała jednostka operacyjno - administracyjna

kierowana przez ppłk Józefa Światło. Skład personalny jednostki uzupełniał mjr Adam

Domowski i por. Roman Gładysek. W struktury komórki wchodziło kilka mniejszych

referatów, sekretariat, kartoteka i jednostka inwigilacji. Grupę uzupełniała jednostka biurowo

- sprawozdawcza oraz komórka przeznaczona wyłącznie do celów operacyjnych. Sekcja

inwigilacji pracowała samodzielnie pod nazwą wydziału „A” i podlegała bezpośrednio

Romkowskiemu 21 . W odróżnieniu od struktury Grupy Specjalnej podstawę organizacyjną

Biura Specjalnego, a następnie Departamentu X tworzył układ jednostek w postaci

wydziałów, sekcji i referatów. Biurem i Departamentem bezpośrednio zarządzali dyrektor i

wicedyrektorzy, wydziałami naczelnicy i ich zastępcy, a sekcjami i referatami kierownicy

sekcji. W strukturach Biura Specjalnego funkcjonowało pięć wydziałów. Pierwszy tworzyło

pięć sekcji. Wydziały drugi, trzeci i piąty były podzielone na trzy sekcje, a czwarty na dwie

sekcje. Po przekształceniu Biura Specjalnego w Departamencie X nie było jednolitej struktury

organizacyjnej. Jedną część departamentu nadzorował Roman Romkowski, a drugą Wacław

Lewikowski, który zajmował się członkami Polskiej Partii Socjalistycznej w PZPR. Po 1951

roku ostatecznie zlikwidowano kierowniczy kolegializm w departamencie. Po dokonaniu

istotnych zmian i rozszerzeniu kompetencji oraz zadań ranga departamentu znacznie wzrosła.

Wówczas Departament X podzielono na sześć wydziałów mających po siedem, cztery i trzy

sekcje. Podpułkownik Henryk Piasecki kierował wydziałem drugim, czyli kontrwywiadem.

Formalnie wydział drugi określano jako kontrolę i walkę z wywiadem zagranicznym w partii.

Podpułkownik Józef Światło zajmował się wydziałem pierwszym, trzecim i piątym. Do

kompetencji wydziału pierwszego należało zajmowanie się tzw. „odchyleniem prawicowo -

nacjonalistycznym”, „trockistami” oraz grupami sympatyzującymi z poglądami Tito. Wydział

trzeci ujawniał i likwidował przedwojennych prowokatorów w Komunistycznej Partii Polski.

Rozpracowywał byłych konfidentów „Defy” 22 i „Dwójki” 23 oraz prowokacje i dywersję

16 Henryk Piecuch, Akcje specjalne: Od Bieruta do Ochaba ( Warszawa: Wydawnictwo Cinderella Books 1996),

s. 68.

17 Podpułkownik Henryk Piasecki, członek KPP, PPR i PZPR. Karierę w organach bezpieczeństwa

rozpoczął 1 marca 1945 roku na stanowisku zastępcy kierownika Sekcji 2 Wydziału III Departamentu I

MBP, a następnie objął funkcję kierownika Sekcji 1 Wydziału III Departamentu I MBP. Od 1 listopada

1945 roku do lutego 1950 roku był naczelnikiem Wydziału I Departamentu V aparatu bezpieczeństwa.

Od 1 marca 1950 roku do 1 grudnia 1953 roku pełnił obowiązki wicedyrektora Biura Specjalnego i

Departamentu X, a w 1954 roku wicedyrektora Departamentu Szkoleniowego. Z dniem 1 stycznia 1955

roku został wicedyrektorem Departamentu Kadr i Szkolenia Komitetu d/s BP. Z organów bezpieczeństwa

został zwolniony 31 grudnia 1956 roku.

18 Pułkownik Jurij Nikołaszkin- pracownik Czeka za Feliksa Dzierżyńskiego. Doradca radziecki w MBP. Na

zebraniu partyjnym doradców radzieckich w organach bezpieczeństwa w Polsce otrzymał naganę partyjną za

podważanie rezultatów śledztwa w sprawie Lechowicza-Jaroszewicza, następnie odesłany z Polski.

19 Marat, Snopkiewicz, Ludzie bezpieki, dz . cyt., s. 227.

20 Piotrowski, Ludzie bezpieki w walce z Narodem i Kościołem , dz . cyt. , s. 54.

21 Marat, Snopkiewicz, Ludzie bezpieki, dz . cyt., s. 204.

22 „Defa” (defensywa) - wywiad defensywny, czyli kontrwywiad, do 1921 r. komórka w II Oddziale Sztabu

Generalnego WP, a następnie w MSW jako policja polityczna. Nazwa przyjęta na określenie służb Policji

powstałą w czasie okupacji w Polskiej Partii Robotniczej i Armii Ludowej. Wydziałowi

piątemu podlegało bezpieczeństwo fizyczne, ochrona obiektów i oddziały straży. Dyrektorowi

pułkownikowi Anatolowi Fejginowi podlegał Wydział IV Śledczy Departamentu X MBP

oraz inspektorat. Sekcja pierwsza Wydziału Śledczego była przeznaczona do rozwiązywania

spraw centralnych. Sekcja druga zajmowała się sprawami w terenie. Inspektorat, kontrolą i

pomocą operacyjną, udzielaną przez centralę lokalnym i wojewódzkim wydziałom

Departamentu X. Pułkownik Anatol Fejgin, jako dyrektor specjalnej komórki organów

bezpieczeństwa był formalnym zwierzchnikiem wszystkich wydziałów i jednostek

wchodzących w struktury Departamentu X MBP 24 .

Jednocześnie Departament X posiadał odpowiedniki terenowe oznaczone taką samą

liczbą, które istniały we wszystkich wojewódzkich i powiatowych urzędach bezpieczeństwa

publicznego. Z reguły wydziały powiatowe były utajnione, a grupę operacyjną stanowiło

trzech funkcjonariuszy. Stan personalny w Wydziałach X Wojewódzkiego Urzędu

Bezpieczeństwa Publicznego wynosił od kilku do kilkunastu funkcjonariuszy. Przykładowo w

Wydziale X WUBP w Lublinie w 1952 roku etatowo przewidzianych było 8

funkcjonariuszy, a stan faktyczny wynosił od 2 do 6 osób 25 . W 1953 roku etat zwiększono do

14 osób, a stan faktyczny kształtował się w przedziale od 5 do 10 funkcjonariuszy 26 . Po

rozwiązaniu Departamentu X systematycznie przenoszono funkcjonariuszy zatrudnionych w

byłych Wydziałach X do jednostek operacyjnych 27 .

Dla usprawnienia swojej działalności, Departament X rozporządzał własnym wydziałem

śledczym i tajnymi obiektami. W strukturach Biura Specjalnego i Departamentu X istniała

specjalna komórka ewidencji, w ramach której porucznik Roman Gładysek zajmował się

kontrolą dotyczącą tymczasowego aresztowania i współpracą z prokuraturą 28 . Do 1951 roku

ewidencja spraw śledczych prowadzonych przez Biuro Specjalne znajdowała się w wydziale

ogólnym Departamentu Śledczego 29 . Na szczeblu wojewódzkim w Wydziałach X WUBP

przechowywane były materiały obciążające członków partii pełniących funkcje poniżej

sekretarza wojewódzkiego. Kartoteki ważniejszych członków partii znajdowały się w

Departamencie X w Warszawie. Wydziały X WUBP i PUBP bezpośrednio podlegały ppłk

Światło 30 . Z chwilą powołania Grupy Specjalnej, praca jej przebiegała w dwóch pionach, w

Miedzeszynie w obrębie Warszawy na tzw. tajnym obiekcie „Spacer” i na Mokotowie, gdzie

MBP dysponowało własnym oddziałem śledczym. Pion ten, był wyłączony z pod kompetencji

naczelnika więzienia, a stały rozwój bezpieki, jak również wzrost natężenia terroru wobec

coraz szerszych kręgów społeczeństwa doprowadziły do rozbudowania Mokotowa. W latach

1948 - 1949 dobudowano pawilon, który oznaczono liczbą XII („A”). Kierownictwo nad nim

objął ppłk Józef Dusza naczelnik Wydziału IV Śledczego Departamentu X 31 . Były tam

Państwowej zajmujących się przestępstwami politycznymi, pochodzi od Inspektoratu Defensywy Politycznej

Komendy Głównej PP.

23 Oddział II Sztabu Generalnego: tzw. „Dwójka” - wywiad w II Rzeczypospolitej Polskiej.

24 AIPN BU MBP – Warszawa, Departament kadr, Etaty Biura Specjalnego i późniejszego Departamentu X ...,

sygn. 2649 (d.2313).

25 AIPN- Lublin, Obsada etatów po linii Departamentów (pionów) w/g stanu na ostatni dzień miesiąca

sprawozdawczego na rok 1952, sygn. 029/18.

26 AIPN- Lublin, Obsada etatów po linii Departamentów (pionów) w/g stanu na ostatni dzień miesiąca

sprawozdawczego na rok 1953, sygn. 029/22.

27 AIPN- Lublin, Sprawozdanie o stanie zatrudnienia w b. Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego (Załącznik i

sprawozdania WUBP na rok 1954), sygn. 029/24.

28 AOOK - Warszawa, Anatol Fejgin – Dokumenty…, k. 44.

29 Tamże, k. 44.

30 Zbigniew Błażyński, Mówi Józef Światło: za kulisami bezpieki i partii 1940 - 1955 , wyd. 3 ( Londyn: Polska

Fundacja Kulturalna 1986), s. 80.

31 Podpułkownik Józef Dusza urodził się 1 marca 1913 roku. Ukończył szkołę podstawową i wieczorową szkołę

tokarską, a następnie pracował jako tokarz w fabryce lokomotyw „Fablok” w Chrzanowie. W 1934 roku został

osobne pokoje przesłuchań, a Oddział XII („A”) był odizolowany od reszty więzienia. Miał

własnych strażników i funkcjonariuszy. W oddziale XII („A”) przebywał Marian

Spychalski 32 , Włodzimierz Lechowicz 33 , Alfred Jaroszewicz 34 i Feliks Widy - Wirski 35 .

Przebywały tam osoby mniej znaczące politycznie, o których ministerstwo bezpieki sądziło,

że wiedzą za dużo z racji swoich powiązań lub wykonywanej pracy. Funkcję oddziałowej w

Pawilonie XII („A”) pełniła Jadwiga Kopeć 36 , zaś lekarzem odpowiedzialnym za stan

zdrowia więźniów była doktor Maria Kamińska 37 . Obok Pawilonu XII („A”) był mały

pawilon, w którym wykonywano wyroki śmierci. Skazanych za przestępstwa kryminalne i za

współpracę z Niemcami wieszano, natomiast więźniów politycznych prowadzono do

specjalnych cel, a po drodze strzelano im w tył głowy. W późniejszym czasie w podziemiach

XII („A”), urządzono pomieszczenie przeznaczone do wykonywania wyroków śmierci, które

posiadało osłonę akustyczną. Rodziny więźniów nie były informowane nawet o miejscu ich

pochowania. Grzebano ich w ścisłej tajemnicy i bez oznaczenia grobów na mało używanym

cmentarzu na Służewcu, a następnie w głębi cmentarza komunalnego na Powązkach 38 . We

wszystkie sprawy dotyczące egzekucji wtajemniczony był naczelnik Mokotowa i członek

bezpieki Alojzy Grabicki 39 .

członkiem KZMP. W maju 1942 roku wstąpił do komórki PPR, która współpracowała z miejscowym oddziałem

Gwardii Ludowej. W 1943 roku jego rodzinę wywieziono do obozu w Oświęcimiu. Po wojnie z ramienia

Komitetu Powiatowego PPR przeprowadzał reformę rolną i zakładał w terenie komórki partyjne. W Łodzi

ukończył kurs partyjny skąd został skierowany w Rzeszowskie, gdzie przez dwa miesiące brał czynny udział w

walkach z bandami UPA. W lipcu 1945 roku rozpoczął pracę w organach bezpieczeństwa na stanowisku oficera

śledczego Wydziału VIII Departamentu I MBP. 1 lipca 1947 roku awansował i pełnił funkcję starszego oficera

śledczego Wydziału II Departamentu Śledczego MBP. Z dniem 1 marca 1950 roku był bezpośrednio związany z

pracą w specjalnej komórce, gdzie zajmował stanowisko kierownika Sekcji 3 Wydziału II Biura Specjalnego

MBP, a następnie od 1 lipca 1951 roku do czerwca 1954 roku pracował jako naczelnik Wydziału IV Śledczego

Departamentu X MBP. Z pracy w aparacie bezpieczeństwa ostatecznie został zwolniony z dniem 31 marca 1955

roku.

32 Marian Spychalski, urodził się w 1906 roku w Łodzi. Marszałek Polski od 1963 r. Od 1931 r. w KPP, w latach

1942–48 w PPR, następnie w PZPR. W latach 1945–49 i 1959–70 członek Biura Politycznego KC PZPR. Od

1945 r. zastępca naczelnego dowódcy WP. W latach 1950–56 więziony. Od 1956 r. do 1968 r. minister obrony

narodowej. W latach 1968–70 przewodniczący Rady Państwa. Zmarł w 1980 roku w Warszawie.

33 Włodzimierz Lechowicz, urodził się w 1911 roku w Szczucinie, pow. Dąbrowa Tarnowska. Członek SD,

podczas okupacji w podziemiu AK. W latach 1945 – 1947 dyrektor departamentu Ministerstwa Ziem

Odzyskanych, a następnie minister aprowizacji i handlu. W latach 1948 – 1956 więziony, w latach 1957 – 1961

red. nacz. „ Kuriera Polskiego”, przew. Zarządu wydawnictwa „Epoka”, 1970 – 1974 ambasador PRL w

Holandii. Zmarł w 1986 roku w Warszawie.

34 Alfred Jaroszewicz w latach 1940 – 1944 w podziemiu AK,1946 wiceminister aprowizacji, w latach

1948 – 1956 więziony, w czerwcu 1955 roku skazany na 15 lat więzienia, następnie zwolniony i zrehabilitowany

przez Sąd Najwyższy.

35 Mirosław Piotrowski, Służba idei czy serwilizm?: Zygmunt Felczak i Feliks Widy - Wirski w najnowszych

dziejach Polski (Lublin: Redakcja wyd. KUL 1994), s. 295. Feliks Widy- Wirski został aresztowany 2 listopada

1952 roku i osadzony w więzieniu śledczym przy ulicy Rakowieckiej, w grupie więźniów za tzw. „odchylenie

prawicowo-nacjonalistyczne”. Przygotowywano go jako głównego świadka do procesu pokazowego przeciwko

W. Gomułce i M. Spychalskiemu. F. Widy- Wirski był przesłuchiwany m. in. przez wicedyrektora

Departamentu X ppłk Józefa Światło. 12 grudnia 1954 roku został zwolniony z aresztu prewencyjnego, a 14

listopada 1955 roku decyzją Wiceprokuratora Generalnego B. Jodelisa śledztwo przeciwko F. Widy- Wirskiemu

umorzono.

36 Kazimierz Moczarski, Zapiski (Warszawa: PIW 1990), s. 315.

37 Doktor Maria Kamińska- lekarz w wiezieniu Mokotowskim w latach 1945- 1956.

38 Arkadiusz Rybicki (pseud. Czesław Leopold), Antoni J. Wręga (pseud. Krzysztof Lechicki), Więźniowie

polityczni w Polsce w latach 1945–1956 (Gdańsk: Wydawnictwo Młoda Polska, 1984), s. 22; Władysław

Bartoszewski (pseud. Jan Kowalski), Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego (Warszawa: Wydawnictwo

Wola 1985).

39 Alojzy Grabicki – był czwartym naczelnikiem więzienia mokotowskiego po wyzwoleniu. Jednym z jego

poprzedników w 1946 r., był Edward Gabara.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: