Substancje czynne surowców roślinnych:
Związki chemiczne występujące w roślinach wykazujące jakiekolwiek działanie na organizm ludzki nazywamy substancjami czynnymi.
Fitochemia ~ ziołolecznictwo, oznaczanie substancji czynnych.
Substancje podstawowe (pierwotne) są spotykane w każdej roślinie, gdzie spełniają podstawowe funkcje fizjologiczne, stanowią substancje energetyczne, budulcowe i zapasowe (np. lipidy, węglowodany, czy białka).
Substancje wtórne są wytworem wyspecjalizowanej przemiany materii i nie można im przypisać podstawowych funkcji w życiu roślin (mentol, chamazulen, kofeina).
Ważniejsze grupy substancji chemicznych:
Śluzy, garbniki, flawonoidy, związki fenolowe, antrachinony, saponiny, antocyjany, glikozydy nasercowe, alkaloidy, terpeny, olejki eteryczne i lipidy.
Surowce roślinne należące do węglowodanów :
Węglowodany – najważniejsze substancje roślinne :
1) monosacharydy ( cukry proste ) jedna cząsteczka nie ulegająca hydrolizie
2) oligosacharydy ( dwucukry 2-10)
3) polisacharydy (wielocukry - liczne cząsteczki cukrów prostych)
Wraz ze wzrostem cząsteczki maleje rozpuszczalność w wodzie i zanika słodki smak ( skrobia – środek chłonący i osłaniający, łagodzący stany zapalne)
Główne źródła skrobi – tkanki spichrzowe roślin (korzenie, kłącza, bulwy nasion)
- skrobia kukurydziana
- skrobia pszeniczna
- skrobia ryżowa
- skrobia ziemniaczana
Zastosowanie :
- składniki pudrów, zasypek, podłoże w pudrach ( głównie skrobia ryżowa – amylu oryzae)
Celuloza :
- polisacharyd
- składnik ściany komórkowej
- nierozpuszczalny w wodzie
- silnie chłonie wodę i pęcznieje
- określany mianem „błonnika pokarmowego”
Źródło pektyn :
- warzywa : buraki marchew
- owoce : banany, agrest, porzeczki, śliwki
Śluzy roślinne :
-śluzy roślinne ( stanowią heteropolisacharydy ) – mają zdolność pęcznienia w wodzie tworząc roztwory koloidalne i żele
Działania : zmiękczający, uelastyczniające, odświeżający, przeciwświądowe , powlekające, przeciwzapalne
e :
Prawoślaz lekarski, polisacharydy ( śluz – 10-20%) (pektyny, skrobia sacharoza, flawonoidy )
Zastosowanie : łagodzące na skórę , osłaniająco- zmiękczająco, ułatwia gojenie uszkodzonego naskórka, stosowane w postaci maseczek do cer suchych, okładów, kataplazmów
Nasienie lnu (len zwyczajny)
Substancja – polisacharydy (śluz ) 6-10%, olej 40%, białko, glukozydy, witaminy E i F
( linomag) NNKT - oleje
- utrzymują odpowiedni poziom wilgoci na skórze
- odżywa, łagodzi powleka powleka
Korzeń żywokostu :
żywokost lekarski
Skład : alantonina, polisacharydy ( śluz, garbniki )
-alantonina stymuluje regeneracje, złuszcza martwy naskórek, miejscowo zmiękcza
- w tępych urazach siniakach w leczeniu trudno gojących się ran ( okłady, kąpiele)
- pobudza ziarninowanie !!!
Liść babki lancetowatej/ większej:
Polisacharydy ( śluz ) 6,5 % garbniki flawonoidy
- okłady na rany , działanie ściagająco – powlekające, przyśpiesza ziarninowanie
- cera tłusta, trądzikowa – garbniki
Nasienie kozieradki:
kozieradka pospolita – polisacharydy (śluz) 45- 60%, skrobia , celuloza , białko, olejek lotny
Powlekająco –zmiękczające, w postaci okładów ropnych w zapaleniach skóry
Morszczyn (pęcherzykowaty ) (fucus)
Skład : Węglowodany – skład alginowy 20%, związki jodu, witaminy mikroelementy – składniki preparatów wyszczuplających, do kosmetyków z rozstępami, działa nawilżająco, regenerująco, napinająco, odżywczo- oczyszczająco,
Kwiatostan lipy (lipa drobnolistna)
-polisacharydy (śluzy) flawonoidy, olejek eteryczny, garbniki
- łagodzi stany zapalne i podrażnienia w szamponach do blondu
- olejek eteryczny – właściwości uspokajające
Porost islandzki
Składniki :
Lichenina, kwas porostowe, śluz,
Zastosowanie
Osłaniająco, odżywcze
Kwiatostan dziewanny ( dziewanna wielkokwiatowa )
Śluz saponiny, karotenoidy
- osłaniająco zmiękczające gojenie ran oparzeń w szamponach rozjaśniających
Bulwa cebuli zwyczajnej
- związki siarki witaminy sacharoza sole mineralne – działanie dezynfekujące bakteriobójcze ropne zmiany skórne zapobiega zmianom na skórze
Żel aloesowy ( aloes zwyczajny )
Polisacharydy ( śluz ) witaminy kutyna nalot – wosk na liściach na jabłku, odkażająco, łagodzące przeciwzapalne ściągające – pobudza regeneracje i ziarninowanie naskórka
Liść podbiału (podbiał pospolity )
Polisacharydy (śluz) garbniki olejki eteryczne sole mineralne
- okłady na wrzody otarcia zranienia obrzęki
Surowce należące do lipidów :
Oleje NNKT stosuje się zewnętrznie i wew. w celu uzupełnia niedoborów NNKT w organizmie
- jako rozpuszczalniki niektórych sub lecz,
Często skł. Podłoża w przygotowaniu mazideł maści płynów do kąpieli i emulsji kosmetycznych
Główne właściwości lipidów – natłuszczanie odzywanie poprawa elastyczności, zapobiega złuszczaniu
Do głównych NNKT zaliczamy :
- kwas linolenowy
- kwas linolowy
- kwas arachidowy
= witamina F
Olej awokado – cera dojrzała lepki, mieszany z innymi olejami bazowymi, np. migdałowy, na zimno , z owoców avocado, zawiera NNKT, Wit ADE
Olej migdałowy
Na zimno, z nasion drzewa migdałowego, łatwo się wchłania, cera sucha, starzejąca się , NNKT i witaminy
Olej z kiełków pszenicy
Łatwo wnika w skórę, cera dojrzała, regeneruje ją i odżywia, NNKT, przeciwdziała rozstępom, ADE
Olej sojowy
Lekko i łatwo się wchłania, zaw NNKT, flawonoidy, lecytyna, Wit E ( fitosterole: geniceina, filosteina)
Olej słonecznikowy
Bogaty w składniki odżywcze, do masażu, regeneruje i łagodzi podrażnienia, wygładza, zaw NNKT,
Olej z wiesiołka
Mocny i gęsty, miesza się z olejem migdałowym, leczniczy i odmładzający, NNKT, Wit. E
Oliwa z oliwek
Kojąca, p\zapalna, chroni przed wysuszeniem, odświeża, NNKT
Olej z pestek winogron
Ciężki, nie pozostawia filmu na skórze, cera normalna i mieszana, uelastycznia, ADE, NNKT
Oleje kosmetyczne – o właściwościach promieniochronnych
- otrzymywane z owoców i nasion roślin tropikalnych,
- stanowią funkcję naturalnych filtrów ochronnych UVA i UVB
Masła, balsamy
Masło shea ( shea butter, karate)
- Z orzeszków drzewa masłowego,
- wzmacnia cement międzykomórkowy w warstwie rogowej,
- stosuje się w celu utwardzenia podłoży płynnych
- Wit E i F, subst. promieniochronne
Masło kakaowe
- podłoże w sztyftach i pomadkach, NNKT, przyjemny zapach
Olej kokosowy
Olej nie schnący
- cera sucha, naturalna ochrona przed słońcem, blokuje 20 % szkodliwych promieni, NNKT 90%
Olej sezamowy
Pozyskiwany z nasion, ochrona UVB SPF 3-4 ( 50%) , ciężki, silny zapach,
Oleje z orzechów laskowych i włoskich
NNKT, tokoferol, fitosterole,
Olej arachidowy
Chroni skórę przed zew. wpływami : wiatrem, zanieczyszczeniami, specyficzny zapach,
KasiekJay