model_obiektywnego_przypisania_-_wersja_dla_prowadzacych_zajecia.doc

Model obiektywnego przypisania skutku przy przestępstwach materialnych (skutkowych) dokonanych przez zaniechanie:

Dla przypisania skutku przy przestępstwach z zaniechania konieczne jest wykazanie wyłącznie powiązania normatywnego. Zaniechanie rozumiane jako brak ruchu w nakazanym przez prawo kierunku nie pozostaje nigdy w związku przyczynowym ze skutkiem (odrzucenie koncepcji przyczynowości zaniechania).

I.                   Do normatywnych przesłanek przypisania odpowiedzialności za przestępstwa materialne z zaniechania które każdorazowo należy wykazać zaliczamy:

A.  Sprawca musi być GWARANTEM nienastąpienia skutku, czyli podmiotem, na który nałożony jest prawny obowiązek zapobiegania wszystkim, bądź też niektórym niebezpieczeństwom grożącym dobru.

Gwarant – osoba, na której ciąży szczególny prawny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi

Trzy „rodzaje” gwaranta:

a)       dana osoba jest zobowiązana do ochrony określonego dobra przed wszelkimi zagrożeniami (np. matka mająca obowiązek sprawowania opieki nad dzieckiem)

b)       dana osoba jest zobowiązana do ochrony wszelkich dóbr prawnych przed określonym zagrożeniem (np. właściciel psa ma obowiązek chronić inne osoby przed zagrożeniem ze strony zwierzęcia)

c)       dany podmiot jest zobowiązany do ochrony określonej kategorii dóbr przed określonymi zagrożeniami (np. osoba zobowiązana do czuwania nad higieną i bezpieczeństwem pracy pracowników)

Obowiązek prawny – wynikający z przepisów prawa; nie jest wystarczające by to był obowiązek wyłącznie moralny (etyczny)

              Źródła obowiązku: norma generalna, przyjęcie na siebie zobowiązania

Obowiązek szczególny – osoby muszą się charakteryzować wskazanymi cechami wyróżniającymi je ze względu na stosunek do dobra chronionego normą prawną

Źródła obowiązku gwaranta:

a)      ustawa, (ale np. w stosunku do małżonków ten obowiązek, tylko wtedy kiedy małżeństwo funkcjonuje faktycznie, a nie prawnie - formalnie),

b)     orzeczenie sądowe, decyzja administracyjna,

c)      umowa, (np. z umowy o pracę np. lekarz, nauczyciel),

d)     dobrowolne przyjęcie na siebie funkcji gwaranta w drodze oświadczenia woli lub per facta concludenta także podjęcie się funkcji gwaranta doraźnie (np. zaopiekowanie się zagubionym dzieckiem)

e)      uprzednie stworzenie zagrożenia dla dobra chronionego prawem – sporne (niekiedy powołuje się art. 439 k.c., jako na źródło tego obowiązku).

B.  Aktualizacja ciążącego na sprawcy obowiązku gwaranta

Wystąpienie sytuacji, w której powstaje niebezpieczeństwo dla dobra prawnego, któremu sprawca ma zapobiec lub aktualizują się inne warunki (przesłanki) podjęcia przez sprawcę obowiązkowych czynności związanych z uchyleniem tego niebezpieczeństwa dla dobra (np. sprawca na zasadzie umowy jest zobowiązany przejąć obowiązki gwaranta od innego podmiotu w sytuacji występującego już wcześniej niebezpieczeństwa)

C.  Niewykonanie ciążącego na sprawcy obowiązku gwaranta

Ze stanowiska ex ante należy ustalić, czy w danym stanie faktycznym istniała czynność, której wykonanie mogło w istotny sposób zmniejszyć niebezpieczeństwo nastąpienia skutku, któremu gwarant miał zapobiec

Ustala się to według wzorca normatywnego.

Można to oceniać także pytając - ze stanowiska ex ante – o obiektywną możliwość przewidzenia przez podmiot wystąpienia skutku przestępnego na drodze na której on wystąpił w razie nie podjęcia przez niego wymaganego przez prawo działania

przykład: nieopatrzenie rany przez pielęgniarkę na pogotowiu osobie chorej na hemofilie, w konsekwencji czego zmarła ona na skutek wykrwawienia

Jeżeli czynność taka istniała, a gwarant jej nie wykonał można stwierdzić naruszenie ciążącego na sprawcy obowiązku. [1]

Przykładowy stan faktyczny:

Tomasz K. przeprowadzając roboty melioracyjne w miejscowości H. zdjął płytę ze studzienki melioracyjnej znajdującej się na środku drogi prowadzącej do miejscowej szkoły. Ok. godziny 13 – tej zadzwonił do niego kolega z propozycją wspólnego spożycia obiadu w miejscowym barze, na którą się zgodził. Odchodząc zapomniał zabezpieczyć teren. 10 minut później drogą przebiegało dziecko. Nie zauważyło otwartej studzienki , wpadło do niej łamiąc sobie nogę.

I tak by tylko wtedy wyglądało wykazanie strony przedmiotowej

Wstępna kwalifikacja: art. 157 par. 3 w zw. z art. 2 k.k. Skutek w postaci średniego uszczerbku na zdrowiu wystąpił ponieważ………

Pytanie: czy można powiązać ten skutek z ocenianym zachowaniem Tomasza K.

W przedstawionym stanie faktycznym nie budzi wątpliwości, iż Tomasz K. był gwarantem. Ciążył na nim obowiązek zabezpieczenia otworu studzienki melioracyjnej. Obowiązek ten miał charakter prawny i szczególny.

Zgodnie z obowiązującymi Tomasza K. przepisami z zakresu bezpieczeństwa wykonywanych prac miał on obowiązek zabezpieczenia otwartego otworu studzienki melioracyjnej przykładowo przez jej zamknięcie albo przez jej ogrodzenie i rozwieszenie ostrzeżeń przed grożącym przechodniom niebezpieczeństwem. Zabezpieczenie miało być tego typu, by zapobiec ewentualnemu wpadnięciu do otworu postronnej osoby.

W sytuacji otwarcia studzienki i oddalenia z miejsca pracy aktualizował się obowiązek Tomasza K jako gwaranta

Tomasz K. idąc na obiad i pozostawiając otwartą studzienkę niewątpliwie nie spełnił ciążącego na nim obowiązku gwaranta. Uzasadnionym zatem jest obiektywne przypisanie mu skutku w postaci średniego uszczerbku na zdrowiu osoby, która doznała tych skutków przez wpadnięcie do otworu studzienki melioracyjnej

II. Negatywne przesłanki obiektywnego przypisania

a.     ustalenie, że gdyby sprawca podjął nakazane zachowanie to skutek i tak by wystąpił (ocenia się ze stanowiska ex post.). W tym celu należy zbadać hipotetyczny przebieg zdarzenia w przypadku podjęcia przez sprawcę obowiązkowej czynności.  Jeżeli okazałoby się, iż nawet podjęcie wymaganego od gwaranta w danych okolicznościach zachowania z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością nie zapobiegłoby konkretnemu skutkowi, wykluczone jest przypisanie takiego skutku.

b.  autonomia ofiary (kazus z kazuśnika: lekarka nie opatrzyła rany; wdało się zakażenie, konieczne było obcięcie nogi aby uratować życie, pacjent się nie zgodził na uratowanie życia i zmarł; problem możliwości przypisania odpowiedzialności za skutek w postaci śmierci)

c.   włączenie się zakresu odpowiedzialności osoby trzeciej (sporne)

UWAGA! Przy rozwiązywaniu kazusu zasadniczo wykazujemy, tylko elementy wskazane w pkt I A, B; pozostałe kwestie wskazane w pkt IIporuszamy w rozwiązaniu tylko wtedy kiedy wskazuje na to treść kazusu (teza do wytłumaczenia na ćwiczeniach)

III.                Przypadek szczególny:

Wykluczone jest przypisanie skutku w sytuacji gdy nie istnieje, oceniana ze stanowiska ex ante, możliwość podjęcia wymaganego od gwaranta działania w konkretnych okolicznościach danego zdarzenia (nr 1), przy czym może zaistnieć sytuacja, że pomimo tego, że podmiot nie będzie w chwili zdarzenia mieć możliwości podjęcia działania (np. ze względu na brak odpowiednich narzędzi, sprawności psychofizycznej lub ze względu na brak wymaganej od niego wiedzy) ale pomimo to będzie można mu przypisać skutek przestępny, jeśli możliwe będzie mu postawienie zarzutu, że mimo powinności przewidzenia możliwości wystąpienia skutku nie podjął działań zmierzających do zapewnienia sobie możliwości wypełnienia obowiązku ciążącego na nim jako gwarancie (nr 2) (kwestia zawinienia na przedpolu czynu)

Przykład:

Nr 1 Andrzej H był ratownikiem na kąpielisku w Ustce. Któregoś dnia pełniąc służbę na plaży zobaczył topiącego się mężczyznę Ruszył w kierunku mężczyzny. W momencie w którym wbiegł do wody chwycił go silny skurcz mięśnia, który spowodował, iż Andrzej nie był w stanie się poruszyć. W okolicy nie było też nikogo innego kogo można by zawołać z prośbą o udzielenie pomocy. Po kilkunastu minutach skurcz puścił. W międzyczasie mężczyzna zdążył utonąć.

Nr 2 Andrzej H był ratownikiem na kąpielisku w Ustce. Któregoś dnia pełniąc służbę na plaży zobaczył topiącego się mężczyznę Ruszył w kierunku mężczyzny. W momencie w którym wbiegł do wody chwycił go silny skurcz mięśnia, który spowodował, iż Andrzej nie był w stanie się poruszyć. W okolicy nie było też nikogo innego kogo można by zawołać z prośbą o udzielenie pomocy. Po kilkunastu minutach skurcz puścił. W międzyczasie mężczyzna zdążył utonąć. Okazało się, iż Andrzeja w ostatnich kilku dniach łapał taki kurcz prawie za każdym razem gdy wchodził do wody. Nie poszedł do lekarza, ani nie zawiadomił o tym fakcie przełożonych. Bał się stracić pracy (problem tzw. zawinienia na przedpolu czynu)

Wyjaśnienie:

Relacja pomiędzy treścią obowiązku gwaranta a regułami postępowania z dobrem prawnym.

W niektórych przypadkach odpowiedź na pytanie co gwarant konkretnie powinien uczynić w danej sytuacji dają nam reguły postępowania z dobrem prawnym (reguły techniczne)

Przykład: Tomasz K. przeprowadzając roboty melioracyjne w miejscowości H. zdjął płytę ze studzienki melioracyjnej znajdującej się na środku drogi prowadzącej do miejscowej szkoły. Ok. godziny 13 – tej zadzwonił do niego kolega z propozycją wspólnego spożycia obiadu w miejscowym barze, na którą się zgodził. Odchodząc postanowił zabezpieczyć otwartą studzienkę kanalizacyjną. Na skraju drogi na której znajdowała się studzienka postawił znak; Uwaga! Niebezpieczeństwo. 10 minut później drogą przebiegało dziecko. Nie zauważyło ani znaku, ani otwartej studzienki, wpadło do niej łamiąc sobie nogę.

1