1. Kształtowanie się pedagogiki społecznej jako dyscypliny akademickiej (główne problemy rozwoju, kontekst społeczny, przedstawiciele, ośrodki, prekursorzy, kontynuatorzy):
Pedagogika społeczna powstała na początku XX w., ale jej korzenie pochodzą z wieku XIX.
W Polsce kontekst społeczny to kontekst narodowowyzwoleńczy. Ponieważ, gdy pedagogika społeczna się kształtowała, Polska nie istniała jako państwo. Dlatego pojęcie „społeczny” przeznaczone było na pojęcie „naród”, który oznaczał jakąś zbiorowość, wartości, które tworzyły społeczność.
Rozwój pedagogiki społecznej można podzielić na wiele etapów. Pierwszym z nich jest okres praktyki społeczno-wychowawczej, powstawania placówek jako odpowiedzi na problemy (kwestie) społeczne II poł. XIX w. Początek XX w. to okres wielkich zmian rewolucyjnych, techniczno-przemysłowych. Pociągały one za sobą zmiany życia społecznego. Nastąpiło wtedy rozbicie podstawowej komórki społecznej, jaka jest rodzina. Nastąpił szybki rozwój przemysłu, ludzie zaczęli migrować do miast, zostawiając rodziny → młodemu pokoleniu brakowało opieki rodzicielskiej. Z drugiej strony ci pracujący w mieście narażeni byli na różne niebezpieczeństwa, brak czasu wolnego. Problemy te spowodowały powstanie pierwszych placówek (instytucjonalizowanie się problemów) → sierocińce, domy starców.
Kolejny etap to okres pierwszych artykulacji i analiz praktyki. To wtedy, w 1908 r. po raz pierwszy w swoim wykładzie H.Radlińska użyła pojęcia „Pedagogika Społeczna”.
Następnie zaczęły powstawać pierwsze instytucje. M.in. Wolna Wszechnica Polska, która skupiła naukowców, badaczy i profesorów. W roku 1925 powstało Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej. Były to pierwsze studia wyższe w zakresie pracy socjalnej.
Powstanie placówek pociągnęło za sobą prowadzenie badań. Były to badania, które dziś maja wartość już tylko historyczną, ale za to posiadają dużą wartość metodologiczną → powstały podstawowe pojęcia metodologiczne, tj. wzór, wzorzec, norma.
Okres II RP (do czasów wojny) to Złoty Wiek dla pedagogiki społecznej, jej pozycja została mocno zarysowana. Niestety nastąpiło zerwanie wojenne (nauka w tajnych kompletach).
Kolejny etap to tzw. Czas Łódzki (1945 – do ok. 1949 r.). to wtedy przyjechała do Łodzi H.Radlińska. powstał Instytut Służby Społecznej, który był ośrodkiem prowadzenia badań.
Następny okres to tzw. Czas Warszawski. Na Uniwersytecie Warszawskim w 1958 r. powstała katedra Pedagogiki Społecznej, który objął R.Wroczyński (naszą katedrą 1962, od 1972 kierował A.Kamiński).
Kolejny etap – lata 60,70 – to szybka i skuteczna instytucjonalizacja, powstało wiele prac (m.in. podręczniki A.Kamińskiego, R.Wroczyńskiego).
Pedagogika społeczna narodziła się czerpiąc z pedagogiki, psychologii społecznej, polityki społecznej, teorii wychowania, socjologii.
PREKURSORZY (osoby, które dały myśl do KONTYNUATORZY
powstania nauki)
→ J.Pestalozzi → A.Kamiński
→ R.Owen → R.Wroczyński
→ L.Krzywicki → T.Katarbiński
→ E.Abramowski → B.Nawroczyński
→ H.Radlińska → J.Korczak
→ St.Szecki
→ M.Riczmond
→ K.Korniłowicz
Prekursorzy- osoby, które przejawiały niezwykłą wrażliwość na losy upośledzonych grup społecznych oraz ujawniały zapał i gorliwość reformatorów.
-Jan Henryk Pestalozzi (1746-1827)- uczestnik Wielkiej Rewolucji Francuskiej, człowiek ratujący dzieci dotknięte okrucieństwem wojny, przyjaciel ludu, twórca idei oświaty ludu, autor powieści ,,Leonard i Gertruda” 1781-87
-Robert Owen (1771-1858)- aktywny brytyjski działacz robotniczy, twórca jednego z nurtów socjalizmu utopijnego. Dążył do poprawienia doli robotnika, budowy dziedzińca, szkoły, terenu zabaw, klubu dla robotników na osiedlach robotniczych.
-Ludwik Krzywicki (1859-1941)- marksista, socjolog, ekonomista, wychowawca, działacz społeczny, oświatowy. Głosił postulat upowszechnienia wykształcenia ogólnego jako warunku równości społecznej, propagował samokształcenie, rozpowszechniał kulturę (kształcenie na kursach dla dorosłych, kursach wakacyjnych).
-Edward Abramowski (1868-1918) – socjolog, psycholog, twórca teorii pracy społecznej, jego zdaniem ,,w głębi naszej psychiki zawarte są zalążki potrzeb i pragnień społecznych połączone z ich oceną moralną, czyli, że sumienie jest rodnikiem życiaspołecznego”.
-Helena Radlińska- uczestniczka Rewolucji 1905r. zbiegła z zesłania syberyjskiego i osiedliła się w Krakowie jako współkierowniczka Towarzystwa Uniwersytetu Ludowego im. A. Mickiewicza, pod jej przewodnictwem wydano pierwszy polski podręcznik społecznej pracy kulturalno-oświatowej ,,Praca oświatowa” 1913, głosiła konieczność wychowania narodowego. Radlińska stanęła na czele Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie w latach 1925-45. W 1935 wydała ,,Stosunek wychowawczy do środowiska społecznego”, 1937-,, Społeczne przyczyne powodzeń i niepowodzeń szkolnych”. Kierowniczka Katedry pedagogiki społecznej UŁ w latach 1945-52. była zwolenniczką poglądów Paula Bergmana- jego filozofia miała ujęcie przyrodnicze. Chętnie odwoływała się do poglądów Adolfa Busemanna, który głosił, że człowiek do działania i przeobrażania świata pobudza samo środowisko.
-Stanisław Szacki (1870-1934)- pedagog radziecki, za najważniejsze środowiska wychowawcze uznał rodzinę, szkołę i środowisko sąsiedzkie; nauczyciela widział uczącego, działacza i badacza społecznego.
-Mary Richmond (1861- 1922) – działaczka amerykańskich instytucji charytatywnych, zajmowała się społecznymi przyczynami nędzy, niezdolności do samodzielnego życia, wykolejeń. Jej zdaniem należy diagnozować środowisko przez wywiad środowiskowy i działać.
-Kazimierz Korniłowicz (1892-1939)- współpracownik Radlińskiej, zainicjował prace badawcze nad czasem wolnym robotników, młodzieży pracującej, tworzył koncepcje wczasów, propagował pracę kulturalno- oświatową.
Ośrodki:
Głównym ośrodkiem rozwoju myśli ped.społ.było od 1925 r. Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. Kierowniczką i założycielką tego studium była H. Redlińska. W latach 1939-45 Radlińska prowadzi tajne nauczanie. Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej koncentrowało się na zadaniach praktycznych i refleksji teoretycznej, Radlińska przeniosła swoją działalność do U.Ł. W 1950 r. Władze Centralne nakazały likwidację Katedry Pedał. Społecznej U.Ł. Działalność Katedry zamarła na 6 lat. W 1957 r. odbył się w Warszawie pierwszy zjazd pedagogów społecznych zorganizowany przez uczniów i współpracowników Radlińskiej skupionych przy osobie R. Wroczyńskiego. Na tym zjeździe zainicjonowano utworzenie na U.W. Katedry Pedagogiki Społecznej pod kierownictwem Wroczyńskiego. Na U.Ł. reaktywowano pracę Katedry w 1962r. pod kierownictwem Kamińskiego. W ten sposób rozpoczęły działalność dwa wiodące ośrodki ped.społ.w Polsce. W latach 80-tych powstają nowe ośrodki: WSP w Olsztynie (Kawula S.), WSP w Zielonej Górze (E. Hajduk). W latach 90-tych uaktywniają się nowe środowiska pedagogiczne w Uniwersytecie w Białymstoku, U.J. (F. Adamski), Uniwersytet Szczeciński (S. Wawryniuk), WSP w Częstochowie (D. Marzec), na Wydziale Profilaktyki, Resocjalizacji i Problemów Społ. U.W. (T. Pilch).
Pedagogika społeczna jako nauka została zinstytucjonalizowana w postaci Instytutu, Katedry, Zakładu i Pracowni. Pedagogika społeczna jako przedmiot nauczania występuje niemal we wszystkich szkołach wyższych (nie we wszystkich uczelniach tworzy się odrębne jednostki typu katedra, zakład, pracownia). Aktualnie w 12 uniwersytetach i 10 Wyższych Szkołach Pedagogicznych. Jest wiele (11) katedr, zakładów, pracowni i 1 instytut, na U.W. w Katedrze Ped.Społ.znajdują się 2 pracownie, katedra P.S.jest również na U.Ł., Uniwersytecie Śląskim, U. Wrocławskim, W.Sz.Pedag. w Olsztynie, w Bydgoszczy. Zakład ped.społ.znajduje się w Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu, U.J., U.im.M. Kopernika w Toruniu, w W.Sz.Pedag. w Zielonej Górze powołano Instytut.
Kontynuatorzy:
-Aleksander Kamiński ur. 20.01.1903 zm. 15.03.1978. pedagog, wychowawca, wybitny instruktor, harcmistrz. Przeszedł wszystkie szczeble harcerskiej kariery. W 1933 r. objął kierownictwo szkoły instruktorskiej dla drużynowych zuchów w Nierodzimiu k. Skoczowa. Kamiński stworzył oryginalną metodę pracy z zuchami, wychował kilka pokoleń instruktorów tej specjalności. W 1947 r. otrzymał tytuł doktora filozofii na podstawie rozprawy ,,Metoda harcerska w wychowaniu i nauczaniu szkolnym”. Rozpoczął pracę na U.Ł.
-Ryszard Wroczyński (1909-1987) pedagog społ. i historyk wychowania. W pierwszych latach życia związany z Białymstokiem. W 1934 r. doktoryzował się na U.J. W 1949 habilitował się na U.Ł., w 1952 został mianowany docentem U.W. W 1955 uzyskał tytuł prof. Wydziału Psychologii i Pedał. na U.W. wspólnie z Radlińską tworzył ped.społ.w Polsce. W latach 1968-80 udzielał się w pracach UNESCO nad czasem wolnym młodzieży i dorosłych oraz edukacją permanentną. Opracował metodologie ped.społ. pełnił funkcję redaktora ,,Kwartalnika Pedagogicznego”, ,,Studiów pedagogicznych Nauczyciela i Wychowania”. Został odznaczony odznaka ,,Przyjaciel dziecka”, medalem ,,Zasłużonych Nauczycieli PRI”, Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Prace: ,,Pedagogika pozytywizmu warszawskiego”, ,,Wprowadzenie do ped.społ.”, ,,Wychowanie poza szkołą”.
-Tadeusz Kotarbiński (1886-1981) studiował na U.Ł. w 1919 r. uzyskał tytuł prof. na U.W., był kierownikiem Katedry Filozofii po założeniu U.Ł.rektorem do 1949r. Otrzymał doktorat honoris causa U.J., Brukseli, Oksfordzie, Florencji. Stworzył teorie konkretyzmu oraz teorii skutecznego działania, pojęcie opiekuna spolegliwego. Prace: ,,Traktat o dobrej robocie”, ,,Myśl o działaniu”, ,,Myśl o myśleniu”, ,,Co robic dla podniesienia kultury moralnej społeczeństwa”.
-Bogdan Nawroczyński (1882-1974) filozof kultury, pedagog. Jego edukacja miała burzliwy przebieg, studiował na wielu uczelniach: Polityka Warszawska- architektura, U.W.- prawo, Berlin, Lipsk, Dorpat, Lwów- polonistyka, tam napisał doktorat. W 1945 objął Katedre Pedagogiki na U. Poznańskim (rok). Zorganizował studia pedagogiczne na U. W. Prace: ,,Uczeń i klasa”, ,,Zasady nauczania”, ,,Nasza walka o szkołę polską”, ,,Współczesne prądy pedagogiczne”, ,,Polska myśl pedał.”.
-Janusz Korczak (rodowe nazwisko Henryk Goldszmit) ur. Się w 1878r. Od 1912 roku podejmuje prace dyrektora Domu Sierot dla dzieci żydowskich w Warszawie przy ul. Krochmalnej 92. Korczak wypracowuje nowatorski system wychowawczy i opiekuńczy. Równocześnie prowadzi szeroka działalność społeczną i oświatową. Jest autorem popularnych ,,gadaninek radiowych” w Polskim Radio, założycielem pisma dzieci i młodzieży ,,Mały przegląd”. W 1940 r. Dom Sierot Janusza Korczaka decyzją niemieckich władz okupacyjnych przeniesiony zostaje na teren warszwskiego getta. Stąd w sierpniu 1942 Korczak z personelem i dziećmi zostaję wywiezieni do hitlerowskiego obozu śmierci w Treblince. Rok 1978 był ogłoszony przez UNESCO Rokiem Korczaka. Prace: ,,Momenty wychowawcze”, ,,Prawidła życia”, ,,O gazetce szkolnej”.
2. Punkt widzenia na wychowanie usytuowane w kontekście społecznym; koncepcja człowieka: wzrost, wrastanie, wprowadzanie w wartości.
Wychowanie to system działań zmierzających do określonych rezultatów wychowawczych. Człowiek to istota bio-socjo-kulturalna. Te 3 sfery ludzkiego życia przenikają się wzajemnie, ale cechują się także odrębnością sytuacji wychowawczych.
Rozwój- to ukierunkowane zmiany zmierzające do osiągnięcia wyższych form strukturalnych i funkcjonalnych.
Rozwój biologiczny: wymaga dla właściwego przebiegu, właściwej pielęgnacji, wyrównywania ewentualnych braków organizmu, pobudzania rozwoju przez korzystne warunki środowiska.
Rozwój społeczny: polega na wrastaniu w grupy społeczne, których członkiem staje się jednostka, oraz na przyswajaniu sobie w tych grupach odpowiednich ról społecznych. Wymaga odpowiednich sytuacji interpersonalnych i grupowych.
Rozwój kulturalny: to wrastanie w wartości kultury materialnej i duchowej przez przyswajanie pożądanych modeli kultury. Sprzyja temu upowszechnianie wartości kultury, kształcenia i samokształcenia, umiejętność dokonywania właściwego wyboru na ,,rynku kultury”.
Takie ujęcie wychowania zawiera 4 konsekwencje:
1. wychowanie jest korzystne i pożądane w toku całego ludzkiego życia
2. rozszerzenie kręgów wychowania intencjonalnego poza tradycyjne środowisko wychowawcze
3. rozszerzeniu kręgów wychowania intencjonalnego towarzyszy rozszerzone pojmowanie wychowawcy (wychowawcy zawodowi, ochotnicy, działacze społeczni, wychowawcy amatorzy)
4. nasilenie aktywności samokształceniowej
Wg. Radlińskiej
-proces wychowawczy jest złożony i odbywa się w 3 sferach rozwoju:
a) WZROST- rozwój fizyczny i psychiczny człowieka jest autonomicznym zjawiskiem polegającym na stworzeniu warunków, w których sam rozwój nie będzie narażony na zahamowania, a braki będą uzupełniane
b) WRASTANIE- (w społeczeństwie) uwarunkowane jest wzrostem, jednostka bowiem wchodzi do różnych grup społecznych dlatego wymaga czasu na zakorzenienie. Aby ten proces mógł przebiegać pomyślnie, wychowawca powinien dbać o ,,meliorowane” środowiska wzrostowe. Wychowawca ma pomagać przezwyciężyć braki środowiska i spożytkować jego wartości.
c) WPROWADZANIE- (w warunki kulturowe) jest inicjowane w sytuacjach, w których jednostka będzie potrafiła dostrzegać dobra kulturalne, dokonywać wśród nich wyboru, odczuwać pragnienie przyswajania tych wartości.
,, ludzkie istoty zakorzeniają się w glebie społecznej inaczej niż rośliny w ziemi, trudno przewidzieć co odnajdą i co sobie przyswoją. Należy uprawiać całą glebę wrastania i rozpowszechniać szeroko wybrane wartości”.
Podstawowym zadaniem pedagoga społecznego staje się przeistaczanie wpływów, które są pozornie nieintencjonalne wychowawczo, na wpływy przetwarzające w świadomy sposób, z korzyścią dla człowieka, środowisko wzrostu, wrastania i wprowadzające jednostki i grupy w wartości kultury.
3. Związki z innymi dyscyplinami humanistycznymi i społecznymi
Wg. Kamińskiego nauka jest w ciągłym rozwoju. Nowe dyscypliny wyznaczają się często poprzez nadbudowę teorii nad praktycznymi działaniami. Bywa też, że nowa dyscyplina powstaje z dawno już istniejącej dyscypliny. Może to się dziać w drodze krzyżowania się dyscyplin.. Zwykle powstaniu nowej dyscypliny towarzyszy wiele przyczyn (przeobrażenia kult. i społ. Europy i Ameryki w XIX w. wywołane przez postęp techniczny i ruchy rewolucyjne). Zaczęła wyłaniać się p.s. jako teoria zmierzająca do uogólnienia wychowawczego aspektu „warunków społecznych”, środowiskowych, ludzkiego życia i praktyki instytucji kult.-ośw, opiek., rekreacyjnych. Z pedagogiki czerpała: pierwsze zasoby wiedzy i inspiracje. Z socjologii: wiedzę jako z nauki pomocniczej. Z polityki społecznej: celowe działanie państwa. P.s. jest dziedziną ukształtowaną na pograniczu teorii wychowania (przejęła wiele ustalonych prawidłowości), socjologii (nauka pomocnicza, i teorii polityki społecznej (jako sfera działania w której maja zostać zaspokojone podstawowe, powszechne potrzeby materialne i kulturalne ludzi). Należy do kategorii nauk praktycznych obejmujących teorię praktycznego działania, projektu i realizacji. Są to nauki oparte na wnioskowaniu indukcyjnym.
4.Relacyjna koncepcja człowieka.
Relacyjna koncepcja człowieka wyraża się w tym, że tak ważny dla pedagogiki społecznej element, jakim jest kontekst społeczny, środowisko, jest ,,wtopiony” relacyjnie w osobę i jej system psychiczny (osobowość). Socjolodzy i antropolodzy traktuja osobowość i kulturę jako dwa odmienne układy pozostające w określonym związku. W pedagogice istnienie relacji między tymi elementami oznacza, że nie ma mowy o układzie dwuczłonowym. W koncepcji osobowości podkreślającej relacyjność związków- dwustronność tworząca jedność. Istotne jest to, że w takim rozumieniu działalność jednostki stanowi z jednej strony wyraz jej interpretacji rzeczywistości zewnętrznej oraz obrazu własnego miejsca w tej rzeczywistości, a z drugiej jest określona przez indywidualny wewnętrzny dynamizm jednostki, powodujący, iż pewne stany wewnętrzne wytwarzaja inne stany. Elementy składowe wyobrażeń podmiotu działającego (interpretacje rzeczywistości i obraz siebie w nią wpisany oraz stany wewnętrzne) wzajemnie na siebie oddziałują. Związek jednostki i środowiska w pedagogice społecznej, określa się terminem ,,sprzężenie zwrotne”.
Relacyjna koncepcja osobowości, pojmowana jako system ustosunkowań wobec świata, pozwala na wzbogacenie perspektywy analizy człowieka dynamicznego, pozostającego w relacji z samym sobą i z innymi. Może także być propozycją postrzegania człowieka jako podmiotu działającego, podejmującego swe profesjonalne zadania aktywnego zrozumienia człowieka, z którym pracujemy.
5. Badania w pedagogice społecznej; procesualność i temporalność – cechy badania i działania
Jest to związane z kategorią czasu (indywidualny, zbiorowy, społeczny). Z tego punktu widzenia można mówić o następujących orientacjach badań:
- o. prezentystyczna (teraźniejsza) – tu i teraz, analiza z dnia na dzień jest obecna w badaniach robionych pospiesznie na zlecenie innych (np. badania OBOP). Badania pozwalają na zdefiniowanie i określenie przedmiotu badania.
- o. historyczna – pozwala na spokojne spoglądanie w przeszłość, na znajdowanie w niej obecnego kierunku działania i pogłębianie kierunku określonego działania o doświadczenia innych. Badania na zdefiniowanie przedmiotu badań przez uzasadnienie.
- o. procesualności – wymaga połączenia 1 i 2 (=temporalność) pozwala na pełniejszą identyfikację przedmiotu badania, ale osadzone zarówno, tu i teraz, jak i w przeszłości , zarówno indywidualnej jak i społecznej.
6. Praktyczność pedagogiki społecznej: zakres i przekraczanie
Ø Bo zajmuje się rzeczywistością społeczną, z którą mamy do czynienia realnie.
Ø Pedagogika społeczna odwołuje się do różnych teorii – np. nawiązanie do tworzenia instytucji symbolicznej.
Ø Prakseologiczny charakter formuły metodologicznej (modyfikacja środowiska siłami ludzi tego środowiska w imię ideału).
Ø Stosowane terminy dotyczące działania, projektowania, podmiotów działających.
Ø Poszukiwanie odpowiedzi na główne pytanie typu prakseologicznego „jak być może?”, co i w jaki sposób może być robione, w jakich warunkach.
Jako nauka praktyczna pedagogika społeczna stawia przede wszystkim pytania o to, jak działać, jak zmieniać i jak przekształcać.
Pedagogika społeczna nie w pełni odpowiada na pytania o praktyczne rozwiązania, ich sposoby, okoliczności, niebezpieczeństwa.
Ø wykazuje zainteresowanie aktualnymi zjawiskami, potrzebami.
Pedał.społ.należy do nauk praktycznych, obejmujących terię praktycznego działania czyli zamierzeń , projektowania i realizacji. Są to nauki empiryczne (doświadczalne), oparte na wnioskowaniu indukcyjnym. Nauki praktyczne zajmują się ,,badaniem celowego przekształcania, tworzenia nowej rzeczywistości”, dokonuje diagnozy rzeczywistości istniejącej i projektowania nowej, łączą opis z oceną, przechodzą od twierdzeń ogólnych do zaleceń praktycznych, mając cel- ustalają środki działania. Mówią ,,tak być może”.
Między naukami praktycznymi i teoretycznymi nie ma oddzielającej je bariery; przeciwnie- stwierdza się związek szczególny między obydwoma dziedzinami nauk: każda z nich służy drugiej, aktywizuje i wzbogaca drugą. Ped.społ.nie rozwinęłaby się tak bogato, gdyby nie zapładniające ją inspiracje filozofii, socjologii, psychologii i na odwrót- socjologia i psychologia wchłonęły nie jako osiągnięcia ped.społ.
A. Kamiński podkreśla, że pedagogika społeczna jest dyscyplina praktyczną usiłującą badać rzeczywistość instytucji i procesów wychowawczych po to , aby rozważać możliwości ich celowego przekształcania, projektowania i tworzenia nowej rzeczywistości ulepszającej wychowanie, starając się przy tym zachować należytą ostrożność i nie głosić jak być powinno, lecz jak być może.
7. Wymiar aksjologiczny pedagogiki społecznej
W pedagogice w ogóle, pojmowanej jako refleksja o wychowaniu poszukującej jego sensu i zarazem konstruującej go- wychodzi się przede wszystkim z takiej perspektywy aksjologicznej, która uznaje wartości jako „fundament”, na którym opiera się wychowanie, jak i te, które stanowią swoisty punkt docelowy. Szukając sensu wychowania i zarazem konstruując go w postaci wypowiedzi o nim pedagogika społeczna odnosi się do ujawniającej się prawdy o człowieku. Najbardziej pierwotnym sensem wychowania jest jego odpowiedzialność za prawdę o człowieku, o jego człowieczeństwie, które samo w sobie jest wartością . refleksja pedagogiczna staje się refleksją humanistyczną, kiedy odwołując się do świata wartości ów świat zarazem urzeczywistniają w imię odpowiedzialności za prawdę o człowieku.
Wartości istnieją obiektywnie i obowiązują bezwzględnie. Są to wartości, które są trwale osadzone w rzeczywistości ludzkiej. Chodzi o taki rodzaj wartości, które powinny przysługiwać człowiekowi w sposób trwały i które wiążą się twórczo z jego ludzka naturą. To one stanowią podstawę do uzasadnienia wypowiedzi o sensie wychowania. Świat człowieka tworzy się przez odnoszenie się człowieka do świata wartości, który dzięki temu istnieje rzeczywiście. Wartości są czymś niezbywalnym w życiu człowieka, on sam zaś jest jedynym bytem, który ma możliwości ich doświadczania. Chodzi o ustanowienie wartości i problem polega na tym czy ktokolwiek może ustanawiać wartości. Tradycyjnego sporu pomiędzy dwoma stanowiskami nie da się rozstrzygnąć. Są to –absolutyzm i obiektywizm, czyli wartości istnieją w sposób obiektywny, niezależnie od ludzkiego poznania, potrzeb, dążeń;
-subiektywizm i relatywizm, czyli istnienie wartości rzeczy lub kogoś sprowadza się do tego, że ludzie tą wartość rzeczom lub komuś przypisują; wartości są zmienne, zależne od miejsca czasu, okoliczności. Mówiąc o miejscu wartości w pedagogice wychodzi się już od wcześniej przyjętego stanowiska, które polega na opowiedzeniu się za jedna z tych opcji.
8.POJĘCIA KLUCZOWE-JĘZYK DYSCYPLINY:
ŚRODOWISKO I PRZETWARZANIE
Środowisko-(Radlińska) zespół warunków wśród których bytuje jednostka i czynników kształtujących jej osobowość, oddziaływujących stale lub przez czas dłuższy. (Znaniecki) ś. to ogół grup i jednostek, z którymi w ciągu życia osobnik styka się prywatnie lub publicznie, bezpośrednio lub pośrednio, przelotnie lub trwale, osobiście lub rzeczowo.
(Kamiński) ś. to te elementy otaczającej struktury przyrodniczej, społ. i kulturalnej, które działają na jednostkę stale lub przez czas dłuższy, albo krótko, lecz ze znaczną siłą, jako samorzutny lub zorganizowany system kształtujących się podniet.
Środowisko lokalne – teren przestrzennie wydzielony, w skład którego wchodzą prócz mieszkań, wszelkie urządzenia usługowe, socjalne, kulturowe, uzależnione od potrzeb i struktury społeczno-demograficznej mieszkańców; to gromada ludzi zamieszkująca ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólne wartości, tradycję, symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności i odrębności i gotowych do wspólnotowego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa.
Otoczenie – obejmująca nas struktura szersza; zarówno stała, jak i zmienna, oddziałująca i nie działająca na jednostkę. Środowisko jest tą częścią otoczenia, która oddziałuje na jednostkę.
3 punkty widzenia na rolę środowiska w życiu jednostki:
Determinizm H. Spencera-wedle którego istoty ludzkie w całej swej osobowości, jak wszystko co żyje, kształtowane są przez środowisko przyrodnicze
Idealizm pedagogiczny F.Foerstera-jednostka sama kształtuje swój charakter, jest w stanie przezwyciężyć wpływ środowiska.
Dialektyzm-punkt widzenia przyjęty przez ped.społ., zakładający wzajemne oddziaływanie na siebie jednostki o środowiska.
Typologie środowisk (Radlińska)
- bezpośrednie i szersze
- obiektywne (to, po co jednostka może sięgnąć, instytucje pomocy z których dotąd nie korzystała) i subiektywne (to, którego wpływ odczuwamy)
- materialne i niematerialne
Zasada stosunku wychowawczego Radlińskiej: „aby skutecznie dawać, trzeba umieć czerpać siły z otoczenia. Jeśli chcemy przetwarzać stosunki, musimy sięgnąć po pomoc jakiś żywych sił, które tkwią w tym właśnie środowisku. Nie możemy zmieniać życia ludzi inaczej, niż w imię ideału, ale siłami człowieka.”
Na siły społeczne składają się”
- siły jednostkowe – przywódcy opinii społecznej w środowisku, realizatorzy pragnień zbiorowych, przodownicy w aktywności zbiorowej, promotorzy nowo powstających potrzeb, chętniej od innych asymilujący wartości kultury, aktywizujący otoczenie.
- siły zbiorowe- dynamiczne grupy społeczne, wzorcowe urządzenia i placówki, instytucje i ruchy społeczne.
Podczas aktywności społ-wych. zwraca się uwagę na
- wachlarz potrzeb indyw. i społ. (warunkujących harmonijny rozwój jednostki), szukanie i wzmacnianie pozytywnych cech środowiska, (nie tylko naprawianie negatywnych) co jest podstawową zasadą pracy socjalnej
PRZETWARZANIE ŚRODOWISKA JEGO SIŁAMI
- Radlińska, Kamiński – przetwarzać środowisko społ. by stało się środowiskiem wychowawczym
- zespołem bodźców ukierunkowanych celowo na wartości społ.-moralne ich członków
- rozpocząć przekształcanie na podst. wiedzy i umiej. wychowawców
- trzeba pozyskać siły społ. ludzi dla swoich poczynań i aktywizować szerokie kręgi społ.
- brak akceptacji środowiska= brak efektów
- przebudowa to wprowadzanie nowych wartości lub eliminowanie starych negatywnych składników środowiska
- gdy eliminacja niemożliwa Radlińska proponuje kompensację, dostosowaną do stopnia nasilenia braku i cech osoby której kompensacja dotyczy
- pozytyw. umotywowanie jest warunkiem powodzenia wszelkich prac społ. – Radlińska, gdy zabraknie tego elementu to środowisko nie będzie nastawione na współpracę, powinien to rozbudzać wychowawca
- trzeba budzić aspiracje, pragnienie przemian, ukazywać nowe, lepsze wzorce zachowań, instytucji, przełamywać bierność, mobilizować siły społ., eliminować „przerosty” (przesądy, złe nawyki, schemat. sposób myślenia)
...
wyrocznia100