7.  BHP W EKSPLOATACJI POJAZDÓW WOJSKOWYCH

Zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas eksploatacji wojskowych pojazdów mechanicznych określają przepisy państwowe i resortowe. Obowiązek zapewnienia bezpiecznych
i higienicznych warunków służby i pracy spoczywa na dowódcach JW. Odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa na poszczególnych stanowiskach pracy ponoszą osoby funkcyjne (żołnierze lub pracownicy cywilni) odpowiedzialni za wykonywanie zadań służbowych. Dla bezpośredniego nadzorowania doraźnie organizowanych zadań wyznacza się każdorazowo osobę odpowiedzialną za prawidłowe i bezpieczne wykonanie tego zadania. Osoba ta powinna znać przepisy bezpieczeństwa dotyczące wykonywanej pracy. Z przepisami tymi powinni być zapoznani również wszyscy żołnierze (pracownicy cywilni) przed rozpoczęciem pracy.

Fakt odbycia przeszkolenia i uzyskania uprawnień (dopuszczenia) do eksploatacji określonego typu sprzętu należy podać w rozkazie dziennym JW.

Pojazdy dopuszczone do eksploatacji powinny być technicznie sprawne oraz odpowiadać warunkom technicznym określonym we właściwym rozporządzeniu ministra komunikacji[88].
Wojskowe pojazdy specjalne muszą być odpowiednio oznakowane, zgodnie z rozporządzeniami Ministra Obrony Narodowej.

Obsługiwanie pojazdów wojskowych mogą wykonywać żołnierze przeszkoleni z zasad bhp. Podczas wykonywania obsługiwań należy przestrzegać następujących zasad:

Ø      sprawdzić czy obsługiwany sprzęt nie zagraża życiu lub zdrowiu,

Ø      stosować sprawne narzędzia i urządzenia,

Ø      utrzymywać porządek na stanowisku podczas pracy i po jej zakończeniu,

Ø      pracować w odzieży ochronnej, roboczej lub specjalnej oraz posługiwać się sprzętem ochrony osobistej, zgodnie z jej przeznaczeniem,

Ø      na bieżąco usuwać rozlane oleje i paliwa,

Ø      do podniesienia pojazdu używać podnośnika o odpowiednim udźwigu,

Ø      nie zdejmować kół, rozpinać gąsienic z pojazdu nie zabezpieczonego przed przechyleniem się lub stoczeniem,

Ø      nie przebywać pod uniesionym i niezabezpieczonym sprzętem,

Ø      do mycia sprzętu i rąk oraz czyszczenia ubrań nie stosować benzyny etylizowanej,

Ø      nie wykonywać prac obsługowo-remontowych i spawalniczych w pojeździe, w którym znajdują się materiały niebezpieczne (amunicja, materiały wybuchowe itp.),

Ø      podczas wykonywania prac wymagających uruchomienia silnika w pomieszczeniach należy  wykorzystywać urządzenia do odprowadzania spalin.

Podczas obsługiwania sprzętu zabrania się:

Ø      wykorzystywania do obsługiwania pojazdu urządzeń i przyrządów nie spełniających warunków bhp,

Ø      wykonywania obsługiwania sprzętu załadowanego amunicją, materiałami wybuchowymi, produktami mps i innymi materiałami niebezpiecznymi,

Ø      wykonywania w garażach czynności kontrolno-regulacyjnych wymagających uruchomienia silnika,

Ø      wykonywania czynności regulacyjno-kontrolnych oraz prac w przedziale silnikowym
i w układzie przeniesienia mocy gdy pracuje silnik, z wyjątkiem przypadków wymaganych technologią obsługiwania.

W celu zachowania bezpieczeństwa i higieny pracy podczas kierowania wojskowymi pojazdami  zabrania się:

Ø      uruchamiania silników o zapłonie iskrowym (ZI) pojazdów z nadwoziami szczelnie zamkniętymi (np. BRDM-2) bez uprzedniego ich przewietrzenia,

Ø      parkowania pojazdów na zboczach i pochyłościach,

Ø      jazdy wozami bojowymi bez hełmofonów lub hełmów oraz w ubiorze nie stanowiącym wyposażenia żołnierza,

Ø      podawania komendy (sygnałów) kierowcy pojazdu gąsienicowego z odległości bliższej niż 20 m od pojazdu (w czasie podawania sygnałów nie można iść tyłem w kierunku jazdy pojazdu),

Ø      przebywania osób pomiędzy pojazdem holującym, a pojazdem holowanym w czasie napinania lin (holu) oraz przebywania w okolicy tych pojazdów w odległości mniejszej niż długość lin holowniczych,

Ø      przekraczania dopuszczalnych obciążeń dla danych urządzeń dźwigowych.

Do ogólnych zasad bezpieczeństwa związanych z użytkowaniem amunicji należy:

Ø      nie wolno samodzielnie manipulować przy żadnym elemencie amunicji zawierającym materiał wybuchowy oraz używać amunicji niezgodnie z jej przeznaczeniem,

Ø      nie wolno ustawiać pionowo naboi zespolonych, ładunków w łuskach,

Ø      nie wolno uderzać nabojami w twarde przedmioty ani takimi przedmiotami w naboje,
a szczególnie w zapalniki i zapłonniki (spłonki),

Ø      nie dopuszczać do upadku naboi działowych z wysokości powyżej 1 m i więcej,

Ø      przenosić tylko jeden nabój lub element naboju,

Ø      odpowiednio postępować z niewypałami i niewybuchami. Niewypały rozładowywać po odczekaniu odpowiedniego czasu (przyjęto dla amunicji działowej od 1 do 1,5 min).

Ogólne zasady bezpieczeństwa podczas posługiwania się bronią pokładową:

Ø      broń mogą użytkować tylko żołnierze znający jej budowę, sposoby i zasady strzelania oraz obowiązki funkcyjnych i zasady zachowania bezpieczeństwa,

Ø      wyznaczoną do strzelania broń należy przygotować zgodnie ze wskazówkami zawartymi
w instrukcji tej broni,

Ø      nie ładować broni, jeżeli w lufie znajdują się obce przedmioty,

Ø      z położenia bojowego do marszowego broń przestawiać tylko po upewnieniu się, że jest ona rozładowana,

Ø      w czasie ładowania broni nikt nie powinien znajdować się przed wylotem lufy,

Ø      zabrania się wymiany lufy, gdy w komorze nabojowej jest nabój lub suwadło nie jest
w skrajnym przednim położeniu,

Ø      nie otwierać pokrywy komory zamkowej w wypadku niewypału lub innego zacięcia bez wstępnego przeładowania,

Ø      zabrania się otwierania pokrywy komory zamkowej w czasie usuwania zacięcia bez utrzymywania suwadła za pomocą rękojeści mechanizmu przeładowywania (NSW 12,7),

Ø      w czasie rozładowywania karabin powinien być zabezpieczony (NSW 12,7),

Ø      przed przystąpieniem do czyszczenia broni sprawdzić jej rozładowanie.

Szczegółowe warunki bezpieczeństwa opisane są w programach strzelań oraz w charakterystykach rodzajów broni i ładowania jednostki ognia tej broni.

Podczas eksploatacji pojazdów wojskowych występują czynniki szkodliwe i uciążliwe dla zdrowia obsług, które mogą doprowadzić do obniżenia sprawności organizmu i w konsekwencji do zmniejszenia wydajności i urazów ciała lub nawet do śmierci. Decydującym jest kontakt obsługi z tymi czynnikami, przekraczania dopuszczalnych stężeń i natężeń tych czynników,
a także czas narażenia na działanie czynników. Nazywane jest to narażeniem zawodowym. Podjęcie właściwych działań mających na celu ograniczenie szkodliwego działania obniży prawdopodobieństwo lub częstość występowania niekorzystnych zmian, czyli obniżenia ryzyka zawodowego. Czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe można podzielić na dwie podstawowe grupy:

1.    Czynniki mogące spowodować wypadek przy pracy:

Ø      zagrożenia elementami ruchomymi i luźnymi (ruchome części maszyn i urządzeń),

Ø      zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi (odpryski obrabianego materiału,
obluzowane lub zużyte części narzędzi lub maszyn),

Ø      zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi (zagrożenie upadkiem lub poślizgnięciem),

Ø      zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym (przepływ prądu przez ciało człowieka),

Ø      zagrożenie poparzeniem (zagrożeniem bezpośrednim oddziaływanie wysokich lub
niskich temperatur różnorodnego rodzaju skoncentrowanej energii lub substancji
chemicznych),

Ø      zagrożenie pożarem lub wybuchem (czynniki wpływające na powstanie i rozprzestrzenianie się pożaru, tworzenie przez palne gazy, pary mieszanin z powietrzem) .

2.    Czynniki mogące spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej:

Ø      fizyczne (hałas, wibracja, mikroklimat, promieniowanie optyczne, promieniowanie jonizujące, promieniowanie laserowe, pole elektromagnetyczne, pole elektrostatyczne, pyły przemysłowe),

Ø      chemiczne (substancje toksyczne, substancje drażniące, substancje uczulające, substancje rakotwórcze),

Ø      biologiczne (żywe organizmy, substancje przez nie wytwarzane, alergeny),

Ø      psychofizyczne (obciążenie fizyczne, obciążenie psychofizyczne).

Przedstawiony podział nie jest stały. Mogą występować czynniki szkodliwe zaliczone np. do grupy czynników chemicznych, ale ich działanie może być nagłe i spowodować wypadek podczas eksploatacji pojazdów mechanicznych. Likwidacja lub ograniczenie oddziaływania czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych na podwładnych powinno być zasadą podczas organizacji miejsca wykonywania obsługi i udzielania instruktaży.

Oczywiście, mimo przeprowadzonych szkoleń i instruktaży bhp nie unikniemy wypadków podczas eksploatacji sprzętu. Najistotniejszą sprawą jest minimalizowanie ich skutków oddziaływania na podwładnych. Za wypadek przy pracy uważa się: nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w związku z pracą.

Jeżeli jednak doszło już do wypadku to należy wykonać następujące czynności[89]:

Ø      udzielić pomocy poszkodowanemu,

Ø      zabezpieczyć miejsce wypadku,

Ø      powiadomić bezpośredniego przełożonego o wypadku.

Przedstawione są tu oczywiście podstawowe warunki mające na celu eliminację wypadków podczas obsługiwania pojazdów wojskowych. Każdorazowo przed przystąpieniem do realizacji jakiegokolwiek zadania należy pamiętać o udzieleniu podwładnym szczegółowego instruktażu z zakresu bhp na stanowisku pracy. Nie wolno dopuszczać do sytuacji, w której podwładny realizuje zadanie bez uprzedniego instruktażu. Należy podwładnym uzmysłowić, że przestrzeganie warunków bhp przez nich samych nie jest złem koniecznym, lecz jedynie zabezpieczenie ich zdrowia i życia. Idealnym rozwiązaniem jest, kiedy przełożony po omówieniu zasad bhp pokaże właściwe wykonywanie czynności obsługowo – remontowe z zachowaniem zasad bhp. Pozwoli to zrozumieć cel stosowania zasad bhp i jednocześnie uzmysłowi podwładnym, że można pracować bezpiecznie.

8. PODSTAWOWE DANE EKSPLOATACYJNO-TECHNICZNE POJAZDÓW WOJSK ZMECHANIZOWANYCH, PANCERNYCH I ROZPOZNAWCZYCH

W rozdziale przedstawiono dane eksploatacyjno-techniczne dla następujących pojazdów: czołg T-72M, czołg PT91 „Twardy”, czołg Leopard 2A4, BWP-1, KTO „Rosomak”, opancerzony samochód rozpoznawczy BRDM-2, opancerzony samochód rozpoznawczy ŻBIK-B, samochód ciężarowo – terenowy STAR 266, samochód osobowo – terenowy HMMWV „Hummer” M-1097 A-2 i samochód osobowo – terenowy Honker 2000. Ponadto tab. 8.1. wskazano rodzaje mps oraz pojemności poszczególnych układach ww. pojazdów. Dla celów obsługowych tych pojazdów w tab. 8.2. zawarto normy eksploatacyjne.

159