A. Mickiewicz - Dziady cz. IV STRESZCZENIE.pdf - 2. ROMANTYZM - Magda_line

Adam Mickiewicz - DZIADY CZ. IV

STRESZCZENIE

zerwała ukochana i przypomina mu ona ostatnie słowa, skierowane do kobiety.

Ten kawałek drzewa jest lepszy niż ludzie, naśmiewający się z niego. Pozostała

mu jako jedyna z wielu przyjaciół.

i rajem. Ksiądz nie dostrzega swojej winy i dodaje, że prosił Boga, by pozwolił mu

przed śmiercią zobaczyć Gustawa, którego pokochał jak syna. Pragnie, aby

młodzieniec odpoczął w jego domu.

Przed laty ukochana zerwała małą gałązkę, którą posadził i podlewał łzami.

Wspomina, że kolor włosów dziewczyny był podobny do barwy cyprysu. Na szyi

nosi kosmyk z warkocza kochanki. Czuje jak włosy przenikają jego ciało niczym

włosiennica.

Gość wspomina o wizycie w domu matki nieboszczki . Z trudem rozpoznał to

miejsce, zniszczone i puste. Dawniej był witany przez życzliwych ludzi z miasta, a

matka zawsze czekała na niego w progu z błogosławieństwem. Po jej śmierci

wszystko się zmieniło. W ruinach znalazł tylko starego psa, Kruka, który nadal

pilnował „wrót bez zamku i bez panów chaty” . Nagle dostrzegł w oknie światło.

Okazało się, że złodziej odrywał cegły w miejscu, gdzie stało łóżko matki. Gustaw

usiadł osamotniony na ziemi i rozpłakał się. Wtedy weszła stara kobieta, bardziej

podobna do zjawy niż do człowieka. Była to ich służąca, która powiedziała, że

wszyscy domownicy zmarli, a o paniczu, który wyjechał, od dawna nic nie

słyszano.

Noc w Zaduszki. Mieszkanie Księdza greckokatolickiego, po wieczornym posiłku

. Przy stole, na którym stoją dwie zapalone świece, siedzą Ksiądz i dzieci. Przed

obrazem Najświętszej Marii Panny pali się lampka.

Motto:

„Podniosłem wszystkie zmurszałe całuny, leżące w trumnach; oddaliłem wzniosłą

pociechę rezygnacji, jedynie po to, by sobie wciąż mówić: -- Ach, przecież to tak

nie było! Tysiąc radości zrzucono na zawsze w doły grobowe, a ty stoisz tu sam i

przeliczasz je. Nienasycony! nienasycony! nienasycony! nie otwieraj całkowicie

podartej księgi przeszłości!... Czyż nie dość jeszcze jesteś smutny?”

Jean Paul Friedrich Richter

Opowiada o swojej niewinnej miłości, która związała go na wieki z ukochaną

niczym łańcuchem. Choć zostali rozdzieleni przez złych ludzi, nikt nie potrafi

zniszczyć ich uczuć. Nie mogą być razem, dopiero śmierć ich połączy.

Przypomina sobie dzień rozstania. Był jesienny wieczór, chodził po ogrodzie, nie

mogąc znaleźć dla siebie miejsca, kiedy przy altanie dostrzegł ukochaną. Nie

patrzyła mu w oczy, gdy powiadomił ją o wyjeździe, prosiła, żeby zapomniał.

Chwycił jej dłonie i pocałował ją. Nie rozumie, dlaczego odeszła, czym ją

wystraszył. Pożegnał dziewczynę słowami „bądź zdrowa!” , a ona zerwała dla

niego gałązkę.

Gustaw mówi, że mają jeszcze czas, ale wkrótce odejdzie w „kraj daleki” , dokąd

będzie musiał udać się za jakiś czas i Ksiądz. Wspomina czasy, kiedy przebywał w

domu nauczyciela. To tutaj spędzał każdą chwilę z innymi uczniami, czytał

Homera i Tassa w pobliskim gaju. Tu również po raz pierwszy ujrzał ukochaną,

gdy przyszła popatrzeć na bawiące się dzieci

. Od tamtego momentu stracił zainteresowanie nauką, a Maryla stała się panią jego

myśli. Razem czytali książki Rousseau . Przynosił jej kwiaty i jagody z lasu. To

wszystko już minęło. Jesienią był w ogrodzie, w którym przed laty spotykał się z

ukochaną, lecz nie znalazł tam kobiety. Zatrzymał się przy altanie, gdzie żegnał

Marylę, a na ławce znalazł liść, który zerwała tamtego dnia. Wypytywał go jak

człowieka, co robi ukochana, czy nadal o nim pamięta.

Ksiądz nakazuje dzieciom, żeby wstały od stołu i pomodliły się za dusze, cierpiące

w Czyśćcu. Rozlega się stukanie do drzwi i wchodzi ubrany dziwacznie Pustelnik .

Mężczyzna wywołuje przerażenie dzieci, Ksiądz pyta, kim jest niespodziewany

gość. Przybysz odpowiada, że nie jest trupem, choć dla świata jest jak umarły.

Ksiądz sądzi, że wcześniej widział go w okolicy. Pustelnik potwierdza, że był tu

trzy lata temu, przed śmiercią. Patrzy na zegar i mówi, że jeszcze nie może

powiedzieć, kim jest. Przybywa z daleka i prosi o wskazanie „drogi śmierci” .

Ksiądz nie chce tego uczynić, ponieważ jego powinnością jest nawracanie ludzi z

błędnie obranego kierunku. Pustelnik zarzuca mu, że wiedzie błogie życie w domu

z dziećmi i nie wie, że na świecie trwają zamieszki, upadają narody i giną

kochankowie. Jednakże życie w małym domku jest błogosławione. Za oknem

słychać odgłosy burzy. Tajemniczy młodzieniec śpiewa piosenkę ludową: „Kto

miłości nie zna, ten żyje szczęśliwy, I noc ma spokojną, i dzień nietęskliwy”.

Ksiądz mówi, że rozumie ból mężczyzny, ale inni również tracą bliskich na

zawsze. On pochował ukochaną żonę i pogodził się z jej stratą, uznając, że taka

była wola Boga. Przybysz stwierdza, że żona duchownego była umarłą jeszcze

przed śmiercią, w momencie, gdy dla męża wyrzekła się rodziny

i przyjaciół. Oznajmia, że są różne rodzaje śmierci . Jedna jest pospolita i zabiera

każdego człowieka. Mówi, że jest druga śmierć, łącząca dwoje zakochanych,

straszniejsza od poprzedniej, ponieważ jest długa, bolesna i powolna. Taka właśnie

śmierć ugodziła jego serce, zabijając marzenia o ukochanej. Jego wybranka,

Maryla , żyje, cieszy się zdrowiem i tylko czasami, wspominając go, uroni kilka

łez. Następnie dodaje, że jest jeszcze śmierć wieczna i być może on taką umrze.

Ksiądz upomina Pustelnika, mówiąc, że jego grzechy dotyczą bardziej świata niż

Boga. Dodaje, że człowiek jest stworzony dla dobra bliźniego i nie powinien

popełniać samobójstwa. Młodzieniec przypomina sobie, że podobnymi słowami

przemawiała do niego ukochana w dniu pożegnania. Ksiądz zarzuca mu, że nie

stara się myśleć podobnie jak Maryla, która najwyraźniej ma także piękną duszę.

Nadejdzie czas, kiedy będą mogli połączyć się na wieki, a Bóg wybaczy im

namiętność.

Gustaw przerywa opowieść i razem z dziećmi śpiewa piosenkę o dziewczynie,

która coraz rzadziej myśli o ukochanym mężczyźnie. Wyciąga liść i kontynuuje

swoja opowieść. Maryla, zostawiając liść, odrzuciła ostatnią pamiątkę ich

wspólnej przeszłości. Po wyjściu z ogrodu udał się pod pałac, w którym mieszkała.

Odbywało się tam przyjęcie i wznoszono toasty. Domyślił się, że uroczystość to

ślub jego ukochanej . Ogarnęła go złość, lecz, kiedy chciał przerwać przyjęcie,

padł zemdlony. Przebudził się nad ranem.

Ksiądz zaprasza go, by usiadł przy stole i odpoczął. Pustelnik wskazuje na swoją

pierś i wyznaje, że płonie w niej żar, przy którym topnieją lód

i śnieg. Kapłan stwierdza, że gość nie słucha go i mówi, że zapewne przebył

daleką drogę, bo jest przemoknięty. Gość ponownie chce, by wskazano mu „drogĘ

Śmierci” . Ksiądz odpowiada, że jest za młody, by umrzeć, stara się go uspokoić,

widzi, że mężczyzna jest chory i zmęczony. Obiecuje, że wskaże mu drogę, lecz

najpierw musi się do tego przygotować. Prosi, by dzieci zajęły się gościem i

odchodzi.

Ksiądz prosi, by pogodził się z wolą Boga. Gustaw protestuje, mówiąc, że Bóg

stworzył jego i Marylę, przeznaczając ich dla siebie. Już w chwili narodzin

świeciła im jedna gwiazda. Wywodzili się z tej samej klasy społecznej, równi byli

sobie wiekiem i we wszystkim zgodni. Bóg chciał, żeby byli razem, ale Maryla

zdecydowała inaczej. Zagniewany, wypowiada znamienne słowa: „Kobieto!

puchu marny! ty wietrzna istoto!” .

Pustelnik jest zaskoczony, że Ksiądz domyślił się tajemnicy łączącej ich miłości, o

której nie powiedzieli nawet najbliższym przyjaciołom. Pan domu wyjaśnia, że

sam domyślił się wszystkiego, ponieważ jego zmysły są wyczulone na uczucia

drugiej osoby.

Pustelnik opowiada o pierwszej nocy po poznaniu ukochanej . Nikomu nie

wspomniał o spotkaniu. Na drugi dzień matka zapytała, co się z nim dzieje, bo

przez sen wzdychał i modlił się do Najświętszej Panny. Wyznaje, że często teraz

mówi przez sen, bo jego myśli są niespokojne. Wieczorami marzy o Maryli i

dzięki tym myślom jest przy niej, lecz ma świadomość, że nie mogą być razem.

Czasami głośno wymawia jej imię, kiedy ukochana pojawia się w wyobraźni.

Obawia się, że źli ludzie podsłuchają go.

Jedno z dzieci pyta Pustelnika o jego strój, złożony z różnych kawałków materiału

i dostrzega sztylet, który mężczyzna chowa. Młodzieniec prosi, aby dzieci

nie śmiały się z niego. Wyznaje, że znał kobietę, która była równie nieszczęśliwa

jak on. Kiedy zjawiła się we wsi, wszyscy naśmiewali się z jej biednej sukni. On

także się zaśmiał. Wtedy był szczęśliwy i nie przypuszczał, że pewnego dnia

również założy na siebie nędzną szatę.

Stwierdza, że Marylę zaślepiło bogactwo drugiego mężczyzny i jego znane

nazwisko. Gustaw jest przekonany, że wszystko poświęciłby za jedno jej

spojrzenie. Wie, że nie pokocha innej, na zawsze pozostając wiernym pierwszemu

uczuciu. Maryla jest przyczyną jego zguby. Młodzieniec wydobywa sztylet i w

gniewie grozi, że zabije ukochaną. Po chwili stwierdza, że największą karą dla

kobiety nie będzie śmierć, lecz wyrzuty sumienia i wspomnienie o nim.

Wraca Ksiądz z winem i jedzeniem

. Pustelnik pyta go, czy lubi smutne piosenki i śpiewa: „A odjechać od niej nudno,

A przyjechać do niej trudno!” . Bierze książki z szafy i zwraca się do kleryka z

pytaniem, czy zna żywot Heloisy i losy Wertera. Śpiewa, że pragnie zaznać

śmierci i odkupić wszystko krwią. Wydobywa sztylet. Ksiądz powstrzymuje go,

mówiąc, że jeśli jest chrześcijaninem, nie powinien mieć bezbożnych myśli.

Wybija godzina dziesiąta, gaśnie jedna ze świec na stoliku . Młodzieniec mówi,

że mają jeszcze dwie godziny. Powoli uspokaja się i patrzy przytomniej.

Przeprasza, że zjawił się tak późno i wystraszył innych. Wyjaśnia wygląd swojego

ubioru – został napadnięty na gościńcu i okradziony. Ksiądz dopytuje się, kto

zgasił świecę. Pustelnik mówi, że Ksiądz stara się wszystko wytłumaczyć

rozumem, lecz natura kieruje się swoimi prawami i ma tajemnice, których nie

zrozumie nawet mędrzec.

Opowiada, że poszedł do pałacu, w którym odbywało się rocznicowe przyjęcie

Maryli i jej męża. Stanął przy stole, w podartych szatach, z liściem na czole.

Zaskoczeni goście prosili, żeby usiadł z nimi, on jednak stał w milczeniu.

Ukochana nie rozpoznała go . Gustaw wspomina, że dawniej rozumieli się bez

słów, nawzajem odgadywali swoje uczucia i nastroje. Kobieta zapomniała już o

składanych mu przysięgach, które sprawiły, że marzył o wspólnej przyszłościz

kobietą. Nie ma jednak żadnego prawa do niej, ponieważ nigdy nie prosił o

odwzajemnienie miłości. Pragnął jedynie, żeby była blisko niego, by mógł

widywać ją każdego dnia. Bez niej umiera jak pustelnik : samotny i odrzucony.

Wie, że Maryla nie będzie nosiła po nim żałoby. Wszystko stracił oprócz dumy i

nie ma zamiaru błagać o litość. Pragnie zapomnieć o ukochanej, wciąż jednak

myśli o kobiecie i w pewnej chwili zdaje mu się, że stoi ona obok i płacze.

Pustelnik patrzy na zegar, jest godzina dziewiąta . Pyta, czy kleryk wie, czym jest

nieszczęście. Przegląda książki i mówi, że są zdradzieckie. To właśnie po

przeczytaniu utworów Goethego, postanowił szukać „boskiej kochanki” , którą

wyidealizował w marzeniach, odnalazł, lecz ostatecznie nie mogli być razem.

Ksiądz chce się dowiedzieć, czy od dawna płacze po stracie ukochanej.

Mężczyzna wychodzi po towarzysza podroży, a duchowny upomina swe dzieci, by

nie śmiały się z wyglądu chorego człowieka.

Rozpoznaje, w czyim jest domu. Niegdyś był on dla niego niczym dom rodzinny, a

duchownego traktował jak ojca. Zdziwiony Ksiądz przypatruje się przybyszowi i

rozpoznaje w nim dawnego ucznia, Gustawa . Stara się dowiedzieć, gdzie do tej

pory przebywał młodzieniec, dlaczego się nie odzywał po tym, jak nieoczekiwanie

i bez wyjaśnień zniknął. Niegdyś był najlepszym uczniem, z którym wiązano spore

nadzieje. Gustaw zarzuca, że to dawny nauczyciel go zabił, ponieważ nauczył go

czytać, a on dzięki temu mógł poznać „piękne księgi” . To sprawiło, że ziemia stała

się dla niego piekłem

Pustelnik wraca, ciągnąc za sobą gałąź jedliny , przemawia do niej jak do

człowieka. Podnosi ją, by przywitała się z panem domu. Ksiądz pyta, po co mu

jodła i mówi do dzieci, że ten człowiek jest szalony. Mężczyzna odpowiada, że jest

to cyprys, pamiątka rozstania. Ponownie sięga po książki i mówi, że u Greków

były dwa drzewa, które symbolizowały miłość: mirt i cyprys. Gałąź, którą nosi,

Ponownie wyciąga sztylet. Mówi, że wszystkie rozkosze życia zostawia Maryli.

Pojawia się Ksiądz ze służącymi. Gustaw zwraca się do niego z prośbą, by,

zapytany przez ukochaną o przyczynę jego śmierci, nie wyjawił prawdy. Przebija

się nożem , a Ksiądz próbuje go powstrzymać.

A. Mickiewicz - Dziady cz. IV STRESZCZENIE.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: