J. Conrad - Jądro ciemności STRESZCZENIE.pdf - 4. MŁODA POLSKA - Magda_line

zawodu, ponieważ nie prowadził „osiadłego życia". Różnił się od innych

marynarzy tym, iż nie ograniczał się jedynie do tego, co dzieje się na statku i

morzu, ale ciekawił go cały otaczający świat. W portach wysłuchiwał

niezliczonych opowieści, które go pasjonowały. Sam uwielbiał je opowiadać,

traktował je jako wspaniały sposób na ukazanie jakieś problemu czy zagadnienia,

rzucając na nie jedynie światło, a nie mówiąc o nich wprost.

Spostrzeżenie Marlowa absolutnie nie zdziwiło reszty załogi, co więcej,

spodziewali się tego. Mężczyzna kontynuował więc, zastanawiając się, jak

wyglądały te tereny tysiąc dziewięćset lat temu, gdy przybyli na nie Rzymianie.

Marlow próbował wczuć się w rolę rzymskiego dowódcy, którego oddelegowano

z Morza Śródziemnego na północ. Wyobrażał sobie jak legioniści zdobywali te

dzikie terytorium. Był pewny, że wielu z nich zginęło na mokradłach lub w

Tamizie. Dowódca musiał być człowiekiem odważnym niebojącym się

poprowadzić swoich żołnierzy w ciemność. Marlow próbował również namówić

swoich kompanów, by wczuli się w rolę rzymskiego obywatela, którego wysłano

na dziewicze ziemie. Bez wątpliwości człowiek ten musiał być przerażony

otaczającą go dziczą.

Mężczyzna poprzez sposób, w jakim siedział przypominał Buddę. Mówił, iż

żaden z nich nie czułby tego samego, co Rzymianin. Jego zdaniem brało się to z

tego, iż załoga „Nellie" przewyższała obywateli cesarstwa sprawnością pracy.

Uważał, iż zdobywcy sprzed tysiąca dziewięciuset lat nie byli kolonistami, a

zwykłymi ludźmi, którzy kierowali się jedynie chciwością: „Była to po prostu

kradzież z włamaniem, masowe morderstwo na wielką skalę, a ludzie rzucali się

w to na oślep - jak przystoi tym, którzy napastują ciemności. Podbój ziemi,

polegający przeważnie na tym, że się ją odbiera ludziom o odmiennej cerze lub

trochę bardziej płaskich nosach, nie jest rzeczą piękną, jeśli się w niego wejrzy

zbyt dokładnie". Jedynym usprawiedliwieniem dla takiego działania była dla

Marlowa autentyczna wiara w ideę.

Marynarz nagle zamilkł. Pozostali wiedzieli, że lada moment rozpocznie jedną ze

swoich autentycznych opowieści. Każda z nich rozpoczynała się od słów:

„Pamiętacie pewno, koledzy, że byłem czas jakiś marynarzem na słodkich

wodach", tak też było tym razem.

Rozpoczyna się opowieść marynarza. Po powrocie do Londynu po sześciu latach

nieobecności, Marlow zapragnął spełnić swoje marzenie z dzieciństwa i wybrać

się w podróż do Afryki. Zafascynowany kształtem pewnej rzeki, którą podziwiał

na mapie, zdał sobie sprawę, iż jedno z londyńskich towarzystw handlowych z

pewnością ma na niej swoje parowce. Postanowił ubiegać się o posadę kapitana

na jednym z nich. W tym celu zwrócił się z prośbą o pomoc do swojej

wpływowej ciotki „z kontynentu". Marlow wybiegł w przód i zdradził, iż jego

poprzednik na stanowisku parowca zginął podczas kłótni z wodzem tubylczej

wioski. Było to o tyle dziwne, iż mężczyzna uchodził za bardzo spokojnego, a

awantura, którą urządził dotyczyła kury. Marlow odnalazł porzucone w trawie

kości kapitana Freslevena. Bohater powrócił do właściwego toku opowieści.

Zrelacjonował swój pobyt w „grobowym mieście", gdzie mieściła się siedziba

towarzystwa handlowego. W budynku kompani pracowały dwie kobiety, które

Marlow nazwał „odźwiernymi u wrót Ciemności". Marynarz przed wyruszeniem

do Afryki musiał przejść badania lekarskie. Okazały się one bardzo krótkie i

powierzchowne. Doktor przestrzegł Marlowa, iż nie spotkał jeszcze nikogo, kto

wróciłby z koloni. Po wizycie Marlow spotkał się ze swoją ciotką by osobiście

podziękować jej za wstawiennictwo.

Na wstępie wyjawił kompanom, iż wydarzenia, o których miał zamiar właśnie

opowiedzieć wywarły znaczący wpływ na jego życie. Historia miała dotyczyć

najdalszego punktu, do którego udało mu się kiedykolwiek dotrzeć oraz

„nieboraka", którego właśnie tam spotkał. Marynarz powiedział, iż tamto

wydarzenie rzuciło „pewien rodzaj światła" na to, co go otaczało.

Opowieść Marlowa rozpoczęła się w momencie, gdy powrócił do Londynu po

sześcioletniej nieobecności, podczas której żeglował po Oceanie Indyjskim,

Spokojnym oraz po morzach chińskich. Żeglarz początkowo cieszył się, iż

wreszcie nadszedł dla niego czas wypoczynku, lecz po jakimś czasie

bezczynność stała się dla niego nie do zniesienia. Rozpoczął poszukiwania

okrętu, na którym potrzebowano kogoś takiego jak on. Według Marlowa jest to

najtrudniejsze zadanie w życiu każdego marynarza. Bohater wspomniał, iż od

dziecka marzył o dalekich podróżach. Pragnął odwiedzić Afrykę, Australię i

Amerykę Południową. Jednak jedno miejsce szczególnie go pociągało i właśnie

tego dotyczyć będzie historia Marlowa.

Kraina ta była odarta z tajemnic przez odkrywców, jednak przeobraziła się „w

miejsce, gdzie panuje ciemność". Na mapach opisujących tamten teren

szczególną uwagę przykuwała ogromna rzeka, przypominająca swoim kształtem

wielkiego węża, którego łeb zatopiony jest w morzu, a tułów przebiega przez ląd

poziomo. Pewnego razu Marlow ujrzał taką właśnie mapę i przyszło mu do

głowy, iż na takiej rzece muszą pływać parowce towarzystwa handlowego, które

miało siedzibę w Londynie. Postanowił, że będzie ubiegał się o dowództwo na

jednym ze statków. Rzeka w kształcie węża tak bardzo go intrygowała, iż nie

potrafił myśleć o niczym innym.

Okazało się, iż firma, która zarządzała parowcami, należała do ludzi „z

kontynentu". Tak się składało, iż marynarz miał właśnie tam wpływowych

krewnych. Marlow zwrócił się listownie do swojej ciotki z prośbą o pomoc i

wstawiennictwo, w co ciężko mu było samemu uwierzyć: „Ja, Charlie Marlow,

zaprzągłem do roboty kobiety, aby dostać posadę". Krewna okazała się tak

bardzo zdeterminowana, iż w końcu udało jej się uzyskać nominację kapitańską

dla członka rodziny.

Marynarz dostał posadę, ponieważ jeden z kapitanów floty parowców został

zabity podczas bójki z tubylcami. Po wielu miesiącach, Marlow udał się po

szczątki wspomnianego zamordowanego mężczyzny, dowiedział się, że zginął z

powodu dwóch kur. Kapitan Fresleven, z pochodzenia Duńczyk, był bardzo

łagodnym i spokojnym człowiekiem. Jednak kilkuletni pobyt w Afryce

spowodował, iż, gdy zorientował się, że został oszukany przez starego Murzyna,

który sprzedał mu dwie kury wpadł w szał i zaczął okładać go pięściami. Marlow

tak tłumaczył ten przypływ agresji u kapitana Freslevena: „służąc wzniosłej idei i

prawdopodobnie uczuł nareszcie potrzebę potwierdzenia w jakikolwiek sposób

szacunku dla siebie samego". Widzący to syn naczelnika wioski zadał

Duńczykowi śmiertelny cios włócznią w plecy, poczym wszyscy osadnicy

uciekli do lasu w panice, przekonani, iż załoga parowca krwawo się z nimi

rozprawi. Tak się jednak nie stało, statek dowodzony przez maszynistę odpłynął,

pozostawiając zwłoki kapitana na lądzie. Marlow poczuł, że musi zadbać o

szczątki swojego poprzednika. Gdy je odnalazł, leżały nietknięte w trawie.

Okazało się, iż ludność nigdy nie powróciła do wioski.

Czterdzieści osiem godzin po otrzymaniu nominacji marynarz zmierzał przez

Kanał La Manche, by podpisać umowę z kompanią handlową. Siedziba

towarzystwa była największą budowlą w „grobowym mieście". W poczekalni

wisiała wielka mapa świata, na której Marlow z łatwością odnalazł rzekę w

kształcie węża. Miejsce to znajdowało się w samym środku mapy, oznaczone

było kolorem żółtym. Marynarz rozmawiał z właścicielem kompani, jednak ich

spotkanie trwało zaledwie czterdzieści pięć sekund. Sekretarz dostarczył mu w

poczekalni niezbędne dokumenty, w tym zobowiązanie do zachowania wszelkich

sekretów handlowych. Mężczyzna miał bardzo strapiony wyraz twarzy.

Atmosfera panująca w siedzibie towarzystwa przerażała Marlowa. Czuł się,

jakby brał udział w spisku, dlatego z radością stamtąd wyszedł. Marynarz na

długo zapamiętał pracujące w budynku dwie kobiety, chudą i grubą. Panie

siedziały w recepcji i robiły na drutach, pierwsza oprowadzała, a druga

spoglądała tylko przelotnie na interesantów. Marlow zwrócił uwagę, iż

„Niewielu z tych, na których spojrzała, zobaczyło ją znowu - znacznie mniej niż

połowa". Marynarz nazywał je „odźwiernymi u wrót Ciemności".

Ostatnią formalnością była wizyta u lekarza. Jeden z pracowników kompanii

zaprowadził Marlowa do gabinetu doktora, ale okazało się, że jeszcze za

wcześnie na wizytę. Marynarz zaproponował więc urzędnikowi coś do picia. W

malutkim lokalu, po kilku kolejkach, mężczyzna zaczął opowiadać o interesach

towarzystwa. Marlow wyraził swoje zdziwienie, że urzędnik sam nie wybiera się

do Afryki. Wyraz twarzy tamtego momentalnie się zmienił. Odparł marynarzowi

chłodno: „Nie taki dureń ze mnie, na jakiego wyglądam, rzekł Platon do uczniów

swoich".

Doktor na podstawie pomiaru pulsu orzekł, iż nie ma żadnych przeciwwskazań

do wyjazdu Marlowa na placówkę. Medyk nalegał, by marynarz zezwolił mu na

dokonanie pomiaru czaszki „w imię nauki". Gdy mężczyzna się zgodził, lekarz

Joseph Conrad - Jądro ciemności

- streszczenie szczegółowe

CZ. I

Płynący po Tamizie do morza jacht „Nellie" zatrzymał się niedaleko Essex, aby

zaczekać na przypływ. Załogę statku stanowiło pięć osób, a wśród nich był

nieznany z imienia i nazwiska narrator. Mężczyzna podziwiał widok ujścia

wielkiej rzeki, a przy tym zastanawiał się nad jej przeszłością. Uwaga Marlowa,

jedynego zawodowego marynarza na „Nellie" oznaczała, iż wkrótce rozpocznie

jedną ze swoich opowieści. Malrow rozprawiał o tym, jak wyglądały ziemie

brytyjskie za czasów Cesarstwa Rzymskiego. Próbował wczuć się w rolę

przywódcy legionu, któremu rozkazano wyruszyć na mokradła rozciągające się

wzdłuż Tamizy. Marlow wyraził swoją opinię o imperializmie i kolonizacji, co

prawda dotyczyła ona Rzymian, ale można ją również odnieść do ówczesnych

mocarstw.

Jacht o nazwie „Nellie" zmierzał w dół Tamizy prosto w kierunku morza. Gdy

zaczął się przypływ, załoga była zmuszona do zarzucenia kotwicy. Wszyscy ze

zniecierpliwieniem czekali na odpływ, który pozwoliłby wypłynąć im na otwarte

wody.

Załogę jachtu stanowiło łącznie pięć osób. Funkcję kapitana sprawował

„Dyrektor różnych towarzystw". Mężczyzna cieszył się szacunkiem i

poważaniem pozostałej czwórki marynarzy. Narratorowi, a zarazem jednemu z

nich, przypominał on „(...) pilota, który dla marynarza jest wcieleniem tego, co

zasługuje na najwyższe zaufanie". Członkowie załogi „Nellie" nie mogli się na

dziwić, iż człowiek, który na co dzień pracuje na lądzie może być tak dobrym

kapitanem.

Całą piątkę jednoczyła „więź morza". Dzięki niej, nawet, gdy nie przebywali na

wodzie, pozostawali przyjaciółmi. Poza narratorem i Dyrektorem, na pokładzie

jachtu znajdowali się również: Prawnik, który był „najmilszy z towarzyszy",

Księgowy, którego pasją była gra w domino oraz Marlow. Ten ostatni swoim

wyglądem przypominał ascetę. Podczas przymusowego postoju u ujścia Tamizy,

wszyscy spoglądali na angielski krajobraz i popadli w zadumę. Pogoda była

„nieskazitelna" i właśnie zaczynał się zachód słońca. Marynarze mieli wrażenie,

iż mrok powoli wypycha „świetlistą gwiazdę", jakby chciał jej śmierci. Gdy już

zaszła, zauważyli, iż woda momentalnie zmieniła swoje oblicze. Widok ujścia

Tamizy zmusił narratora do refleksji: „Stara rzeka, rozlana szeroko,

wypoczywała bez ruchu u schyłku dnia - po całych wiekach dzielnej służby u

rasy zaludniającej jej brzegi - rozpostarta spokojnie w swej godności wodnego

szlaku wiodącego do najdalszych krańców ziemi". Cała piątka darzyła tę rzekę

ogromną czcią, ponieważ wiązało się z nią wiele ich wspomnień. Uznawali

również Tamizę za jeden z najważniejszych elementów historii ich kraju. Jej

prądy umożliwiały przemieszczanie się wybitnym postaciom, „od sir Francisa

Drake'a do sir Johna Franklina - rycerzom utytułowanym lub nie, wielkim

błędnym rycerzom morza". Również dzięki niej możliwy był handel z

pozostałymi państwami oraz ich podbijanie w imię Królewskiej Mości. Poza tym

od Tamizy rozpoczynali swoje podróże odkrywcy, płynący ku nieznanym

terenom, którzy nieśli ze sobą „Marzenia ludzkie, nasiona rzeczypospolitych,

zarodki cesarstw".

Wraz z nadejściem mroku, brzegi Tamizy rozświetliły się od lamp zapalanych w

domostwach. W oddali marynarze wiedzieli wielką latarnię morską Chapmana,

której silny blask wskazywał drogę zagubionym na morzu. Poruszające się wraz

z przypływem w górę rzeki statki również emanowały blaskiem sztucznego

oświetlenia. Za plecami załogi „Nellie" rozpościerały się łuny wielkich

angielskich miast. Marlow spostrzegł wtedy, iż nawet to miejsce „było ongi

jednym z ciemnych zakątków ziemi".

Przypominający swoim wyglądem ascetę mężczyzna był jedynym z całej piątki

zawodowym żeglarzem. Nie był on jednak typowym przedstawicielem tego

zapewnił go, że robi tak wszystkim, którzy wyruszają do Afryki. Na pytanie

marynarza, czy po ich powrocie powtarza badanie i porównuje wyniki, doktor

odpowiedział, iż nigdy nie spotkał się ponownie z kimś, kto stamtąd wrócił.

Lekarz próbował dowiedzieć się następnie, czy w rodzinie Marlowa zdarzały się

już przypadki obłąkania. Rozdrażniony marynarz nie miał ochoty odpowiadać na

to pytanie. Medyk zdradził, iż prowadzi osobiste badania nad ludźmi, którzy

wyruszają do belgijskiej kolonii. Marlow był pierwszym Anglikiem, którego

przyszło mu badać. Zniecierpliwiony żeglarz przerwał mu mówiąc, że nie jest

typowym przedstawicielem swojej nacji. Doktor z uśmiechem przestrzegł go:

„Niech pan się wystrzega irytacji jeszcze bardziej niż przebywania na słońcu (...)

Pod zwrotnikami trzeba przede wszystkim zachować spokój...".

Ostatnią rzeczą, jaka pozostała bohaterowi do zrobienia w „grobowym mieście"

było pożegnanie się z ciotką. Rozmowa z krewną przy kominku i herbacie

podziałała na Marlowa kojąco. Marynarz dowiedział się, iż krewna opisywała go

wysokim dygnitarzom jako wspaniałego człowieka, nieskazitelną postać.

Okazało się, iż w ich oczach był „także Działaczem, przez duże «D» (...) Niby

wysłańcem świata, niby apostołem pośledniejszego gatunku". Najwidoczniej

ciotka straciła umiar w zachwalaniu swojego krewniaka. Z dalszej rozmowy

Marlow wywnioskował, iż kobiety „Żyją we własnym świecie, który właściwie

nigdy nie istniał i istnieć nie może. Jest na to o wiele za piękny, a gdyby można

taki świat zbudować, rozleciałby się przed zachodem słońca".

Na ulicy, przez sekundę, po raz pierwszy w życiu, marynarz doznał poczucia

strachu przed podróżą. Jak sam powiedział, czuł się jakby wybierał się „nie do

środka jakiegoś kontynentu, ale do środka ziemi".

Podróż parowcem z Europy do przyszłego miejsca pracy zajęła Marlowowi

trzydzieści dni. W tym czasie krajobraz za burtą statku nie zmieniał się niemal

wcale. Ciemnozielony busz szczelnie porastał nabrzeże. Parowiec mijał francuski

okręt wojenny, który prowadził permanentny ostrzał dżungli. Widok ten, tak jak

i cała podróż, przypominał marynarzowi sen. Gdy wreszcie znalazł się na

miejscu czekało go do przebycia dwieście mil w górę rzeki.

Francuski parowiec, którym Marlow zmierzał do swojego nowego miejsca pracy,

zawijał po drodze do wszystkich portów, gdzie wysiadali żołnierze lub

urzędnicy. Marynarz przez niemal całą podróż obserwował afrykańskie

wybrzeże, które wydawało się pozbawione charakteru. Widok, jaki rozpościerał

się przed bohaterem, był ciągle taki sam, zupełnie jakby parowiec stał w miejscu.

Wciąż widać było skraj wielkiego buszu, którego zieleń była tak intensywna, iż

wpadała w czerń. Samotność oraz monotonia krajobrazu spowodowały, iż

Marlow zaczął tracić kontakt z realnością. Dźwięk fal, który wydawał mu się

kojący, upewniał go, iż rzeczywiście był na parowcu. Inną pociechą był dla

niego widok płynących od czasu do czasu łodzi z nabrzeża. Wiosłujący i

śpiewający czarni ludzie przywoływali go do rzeczywistości. Parowiec mijał

okręt francuskiej marynarki wojennej. Jednostka tkwiła zakotwiczona daleko od

brzegu, a z jej pokładu trwał notoryczny ostrzał buszu. Okazało się, iż Francuzi

toczyli w tym miejscu jedną ze swoich wojen. Widok okrętu, zaopatrzonego w

armaty, z których załoga bombardowała nabrzeże, gdzie nie stała choćby nędzna

szopa zmusił Marlowa do refleksji: „Było w tym działaniu coś obłąkanego,

widok przypominał ponurą krotochwilę i nie rozproszył tego wrażenia jakiś

człowiek z pokładu zapewniający mnie poważnie, że tam jest obóz krajowców -

nazywał ich nieprzyjaciółmi! - ukryty gdzieś w głębi".

Kapitan parowca przekazał listy skutecznie zdziesiątkowanej przez febrę załodze

statku wojennego. Okręt, którego jednym z pasażerów był Marlow, zawinął

jeszcze do wielu przybrzeżnych „miejscowości o nazwach jak z farsy, gdzie

śmierć i handel wiodą wesoły taniec wśród cichej atmosfery nasyconej zapachem

ziemi, niby w przegrzanych katakumbach". Im bardziej parowiec sunął na

południe, tym przyroda stawiała mu coraz większy opór. Wybrzeże było coraz

bardziej niebezpieczne. W Marlowie z każdym dniem narastało poczucie

zdziwienia, spowodowane wrażeniem niezmienności krajobrazu za burtą

parowca. Swoją długą podróż scharakteryzował słowami: „Była to jakby

uciążliwa pielgrzymka wśród zapowiedzi nocnych zmór".

Po ponad trzydziestu dniach rejsu marynarz wreszcie ujrzał ujście wielkiej rzeki,

której kształt na mapie przypominał węża. Jednak nie był to kres jego podróży.

Bohater musiał przebyć jeszcze blisko dwieście mil. Najpierw płynął w górę

rzeki małym morskim parowcem do miejscowości, z której miał udać się dalej.

Podczas rejsu został zaproszony na mostek, gdzie powitał go młody kapitan

szwedzkiego pochodzenia. Mężczyzna narzekał na urzędników rządowych,

sugerując, iż są gotowi zrobić wszystko dla najdrobniejszej nawet sumy

pieniędzy. Zastanawiał się, nad tym, co stałoby się z nimi, gdyby musieli

zamieszkać w górze rzeki, a nie tuż przy jej ujściu. Marlow odparł, iż sam

zmierza się o tym przekonać. Słowa te zdenerwowały młodego kapitana,

przestrzegł on marynarza: „Niech pan nie będzie zanadto pewien siebie". Szwed

opowiedział, jak kilka dni wcześniej odnalazł swojego krajana, który powiesił się

na przydrożnym drzewie. Na pytanie bohatera, co pchnęło go do samobójstwa,

kapitan odpowiedział: „Któż to wie? Może nie mógł znieść słońca, a może i

kraju".

Marlow dotarł do pierwszej stacji. Ujrzał wielkie wyrobisko. Czarnoskórzy

robotnicy, spętani łańcuchami, mieli za zadanie wydrążyć tunel w skale, aby

mogła tamtędy przebiec trakcja kolei żelaznej. Widoki i dźwięki, jakich zaznał w

tym miejscu przypominały bohaterowi piekło. W niewielkim gaju bohater

spotkał konających z wycieńczenia i głodu Murzynów. Ten widok wstrząsnął

Marlowem. Marlow wybiegł z gaju i natknął się na człowieka, którego wygląd

nie pasował pod żadnym względem do otoczenia. Schludnie ubrany główny

księgowy spółki powitał bohatera. Marynarz musiał przeczekać kilka dni w

stacji. Czas spędzał głównie w chacie buchaltera, który pewnego dnia wyjawił

mu, iż z pewnością spotka na swojej drodze pana Kurtza, wybitnego człowieka i

największego dostawcę kości słoniowej. Po kilku dniach wraz z karawaną

wyruszył do Stacji Centralnej, gdzie czekała na niego posada kapitana parowca.

W końcu dotarli do miejsca, gdzie rzeka się rozszerzała. Oczom Marlowa

ukazało się strome, skaliste zbocze, na którym prowadzono prace kopalniane.

Hałdy ziemi zalegały na brzegu rzeki. Robotnicy byli przeważnie czarni i nadzy.

Kapitan wskazał palcem stację spółki, dla której miał pracować Marlow i

pożegnał się z żeglarzem.

Na brzegu marynarz wspinał się stromą ścieżką, mijając po drodze zużyte

wagoniki oraz inne sprzęty. Nagle na ziemię powalił go potężny huk. Robotnicy

drążyli skałę za pomocą dynamitu, by utworzyć w niej tunel dla kolei żelaznej.

Marlow zorientował się, że zaraz za nim, ścieżką podąża gęsiego sześciu

Murzynów. Widok półnagich mężczyzn, niosących na głowach kosze pełne

ziemi wstrząsnął bohaterem: „Można było policzyć wszystkie żebra tych ludzi;

stawy ich członków wyglądały jak węzły na linie. Każdy miał na szyi żelazną

obrożę, a wszyscy byli połączeni łańcuchem, którego ogniwa kołysały się

między nimi rytmicznym dźwiękiem". Bohater wiedział, iż Francuzi nie mieli

prawa nazywać tych ludzi „nieprzyjaciółmi", dlatego używali wobec nich

wygodniejszego określenia - „zbrodniarze". Czarni nawet nie spojrzeli na

Marlowa, gdy go mijali. Zaraz za nimi szedł ich rodak, lecz ubrany w

niekompletny mundur i ze strzelbą w dłoni. Marynarzowi nie podobało się, iż był

częścią wyzyskującej tubylców kolonizacyjnej machiny. Bohater, pomimo iż nie

uważał się za wrażliwego, wolał pójść inną ścieżką, by nie widzieć skutych

Murzynów. Zapewniał: „Widywałem szatana przemocy i szatana chciwości, i

szatana pożądliwości; ale na Boga! byli to silni, jurni szatani o ognistych

ślepiach, którzy rządzili i powodowali ludźmi (...) Lecz stojąc tam, na zboczu

wzgórza, poczułem, że pod oślepiającym blaskiem słońca w tym kraju zapoznam

się z rozlazłym, kłamliwym, bladookim diabłem, opiekunem drapieżnego i

bezlitosnego szaleństwa".

Na swojej drodze Marlow natknął się na wielką dziurę wykopaną w ziemi bez

widocznego sensu. Zastanawiał się nad celem jej powstania: „Może miała coś

wspólnego z filantropijnym zamiarem dostarczenia zbrodniarzom jakiegoś

zajęcia". Nieco dalej zauważył głęboką szczelinę wypełnioną potłuczonymi

kawałkami rur. Podejrzewał, iż miały one służyć do drenażu wioski. Gdy

wreszcie znalazł się w cieniu drzew, poczuł się, jakby przekroczył „ponury krąg

jakiegoś inferno". Działo się tak za sprawą potężnego hałasu, jaki dochodził z

przełomu rzeki.

Między drzewami konali Murzyni. Marlow widział, że są skrajnie wycieńczeni i

gnębieni przez choroby. Marynarz pomyślał wtedy: „Nie byli nieprzyjaciółmi,

nie byli zbrodniarzami, nie zostało w nich już nic ziemskiego - były to tylko

czarne cienie choroby i głodu, leżące bezwładnie w zielonawym mroku.

Ściągnięci ze wszystkich zakątków wybrzeża na podstawie legalnych

kontraktów, rzuceni w nieodpowiednie warunki, żywieni nieznaną im strawą,

osłabli, stali się niezdolni do pracy; pozwolono im wreszcie odpełznąć i

wypoczywać. Te konające postacie były wolne jak powietrze - i prawie równie

niematerialne". Marlow zorientował się, iż tuż przed nim kona młody człowiek,

którego ciało wygląda jak „czarne kości". Marynarz zorientował się, iż ten lada

moment umrze. Nie wiedział, co ma robić. Jedyne, co mu przyszło do głowy to

podarowanie Murzynowi suchara. Młodzieniec wyciągnął rękę i był to ostatni

ruch w jego życiu. Marynarz dostrzegł na szyi nieboszczyka białą przędzę,

zastanawiał się, czy był to amulet, czy też oznakowanie, nadane przez białych

ludzi.

Żeglarz powoli dostrzegał inne „wiązki kątów", porozrzucane po gaju. Murzyni

siedzieli w przedziwnych pozach, czekając na śmierć. Marlow nie mógł znieść

ich spojrzenia. Jeden z konających zebrał w sobie siły i na czworakach podszedł

do rzeki, by napić się wody, ten wysiłek okazał się dla niego zabójczy.

Bohater miał już dość tego makabrycznego widoku i popędził w kierunku stacji.

Natknął się na białego człowieka, ubranego tak schludnie, iż najpierw wydawało

mu się, że ma przewidzenia. Widok mężczyzny nie pasował do otaczających go

warunków: „Zobaczyłem wysoki, nakrochmalony kołnierzyk, białe mankiety,

lekką alpakową kurtkę, śnieżne spodnie, jasny krawat i lakierki. Kapelusza nie

miał. Włosy jego były rozdzielone, wyczesane i wypomadowane, a w dużej

białej ręce niósł parasol z zieloną podszewką. Był zdumiewający; za jego uchem

tkwiło pióro".

Człowiek przedstawił się Marlowowi jako główny buchalter spółki. Marynarz

był pełen szacunku dla wyglądu mężczyzny, uważał, iż w takich warunkach

utrzymanie fasonu nie było sprawą łatwą. Księgowy pracował na stacji już blisko

trzy lata. Żeglarz wybiegł nieco wprzód swojej opowieści i zdradził, iż kiedyś

zapytał go, o to jak dbał o bieliznę, że ta była wciąż taka czysta i

wykrochmalona. Buchalter zdradził, iż wyuczył w tym jedną z tamtejszych

kobiet. Mężczyzna nie tylko wyglądał porządnie, ale był rzeczywiście

wyśmienitym księgowym.

Poza tym jednym człowiekiem, wszystko inne na stacji było w nieładzie. Marlow

był zmuszony do czekania w tym miejscu aż dziesięć dni, co wydawało mu się

wiecznością. W tym czasie często odwiedzał księgowego. Na stacji panowały

niesamowite upały, a do tego życie utrudniały wielkie muchy, które nie kąsały,

lecz raniły. Marlow przesiadywał w chacie, gdzie buchalter prowadził

księgowość i przyglądał się jego pracy. W tym samym pomieszczeniu

umieszczono chorego agenta.

Pewnego dnia schludny mężczyzna zwrócił się do marynarza, informując go, iż z

pewnością spotka się z panem Kurtzem. Człowiek ten był jednym z głównych

agentów spółki. Księgowy zapewniał, iż to wybitna postać. Kurtz był

największym dostawcą kości słoniowej dla towarzystwa handlowego.

Tego samego dnia do stacji przybyła karawana. Przed chatą księgowego panował

wielki gwar. Buchalter zorientował się wtedy, iż agent już nic nie słyszy, ale

jeszcze żyje. Mężczyzna zachwalał ponownie pana Kurtza. Mówił, iż Rada w

Europie wkrótce obsadzi go na bardzo ważnym stanowisku.

Gdy hałas na zewnątrz ustał, Marlow wstał, lecz zanim wyszedł z chaty spojrzał

na leżącego w bezruchu agenta i zagłębionego w swojej pracy księgowego.

Przypomniał sobie wtedy, że jakieś pięćset stóp od tego miejsca znajdował się

„gaj śmierci".

Następnego dnia bohater wraz z karawaną opuścił stację. Czekał go

dwustumilowy marsz.

Po piętnastu dniach marszu Marlow dotarł do Stacji Centralnej. Jeden z

pracowników wyjawił mu, iż jego parowiec znajdował się na dnie rzeki.

Dyrektor stacji był człowiekiem bez wykształcenia, zdolności, inteligencji czy

posłuchu, ale posiadał jedną zaletę, która czyniła go idealnym do tego zajęcia -

nigdy nie chorował. Mężczyzna doskonale znosił afrykański klimat. W Stacji

Centralnej panował chaos, wszyscy pracownicy wydawali się być ogarnięci

żądzą kości słoniowej. Marlow dostał trzy miesiące czasu na naprawę parowca,

który zalegał na dnie rzeki, ponieważ dyrektor kilka dni wcześniej koniecznie

musiał odwiedzić stację położoną w górze rzeki, lecz niedoświadczony zastępca

kapitana uszkodził dno statku. W stacji wybuchł pożar, pracownicy szybko

znaleźli domniemanego czarnoskórego podpalacza i wymierzyli mu karę w

postaci batów.

Marlow poznał jednego z czołowych agentów przedsiębiorstwa. Oficjalnie,

mężczyzna był odpowiedzialny za wyrób cegieł w Stacji Centralnej, lecz tak

naprawdę przebywał tam z innego powodu. Najwidoczniej łączyły go jakieś

niejasne interesy z dyrektorem. W mieszkaniu mężczyzny Marlow zauważył

szkic olejny. Okazało się, iż jego autorem był pan Kurtz, uznawany za wybitnego

przedstawiciela cywilizowanej Europy. Agent obawiał się marynarza, ponieważ

uważał go za człowieka, za którym stoją wpływowe osoby.

Agent wciąż podążał za Marlowem, lecz ten przestał go słuchać. Po raz pierwszy

zastanawiał się nad postacią Kurtza. Poczuł do niego sympatię, ponieważ

przeczuwał, że ten tajemniczy mężczyzna krzyżuje szyki agentowi i dyrektorowi

stacji, za którymi nie przepadał. Marynarz na moment przerwał swoją opowieść.

Po chwili do niej powrócił i powiedział, iż jedyną rzeczą, jakiej potrzebował do

naprawienia parowca były nity, które widział na nabrzeżu. Bohater poprosił

agenta, który był jednocześnie sekretarzem dyrektora, o dostarczenie nitów.

Mimo późnej pory Marlow wszedł na pokład parowca. Praca przy naprawie

statku pozwalała zachować mu kontakt z rzeczywistością.

Nity wciąż nie nadchodziły, zamiast nich pojawiła się natomiast Wyprawa

Odkrywcza Eldorado. Dowodzona przez wuja dyrektora armada plądrowała

okolicę w poszukiwaniu drogocennych łupów.

Najlepiej swą długą podróż scharakteryzował sam Marlow: „Wszędzie ścieżki i

ścieżki, wydeptana sieć ścieżek snujących się po pustym kraju przez wysoką

trawę, przez spaloną trawę, przez gąszcz, na dół i w górę przez chłodne wąwozy,

w górę i na dół po kamienistych pagórkach rozprażonych przez upał; a przy tym

samotność, zupełna samotność - nikogo, ani jednej chaty". Ludność opuściła te

tereny, ponieważ karawany, składające się z uzbrojonych Murzynów, werbowały

przypadkowo napotkanych ludzi do niewolniczej pracy. „Rozbijanie obozu,

gotowanie, sen, zwijanie obozu, marsz", tak upływały bohaterowi kolejne dni.

Od czasu do czasu pojedynczy tragarze umierali ze zmęczenia. Niekiedy

dobiegały do marynarza odgłosy bębnów, „dźwięk dziwaczny, pociągający,

sugestywny i dziki - o znaczeniu może równie głębokim jak dźwięk dzwonów w

kraju chrześcijańskim". Na swojej drodze natknęli się na pijanego białego

człowieka, który wraz z oddziałem Zanzibarczyków rzekomo pilnował porządku

na drodze. W karawanie szedł jeszcze jeden mężczyzna tej samej rasy, co

Marlow. Marynarz zaznajomił się z nim, lecz denerwowała go nietypowa

przypadłość otyłego osobnika. Otóż mężczyzna miał zwyczaj mdleć w miejscach

najdalej położonych od cienia, czy wody. Wyznał kiedyś Żeglarzowi, że wybrał

się w tę wyprawę jedynie w celach zarobkowych. Gdy mdlał, tragarze musieli

nieść go w hamaku zawieszonym na tyczce. Murzyni robili wszystko, co mogli,

by tylko wymigać się od noszenia otyłego białego. Marlow musiał wygłosić

płomienne przemówienie w języku angielskim, którego nie rozumieli, ale gesty,

których używał nie pozostawiały im żadnych wątpliwości. Tragarze zbuntowali

się wtedy i po jakimś czasie zrzucili hamak, wraz z leżącym w nim mężczyzną,

w krzaki i uciekli. Otyły człowiek nalegał, by Marlow kogoś zabił dla przykładu,

ale w pobliżu nie było nikogo, poza nimi. Piętnastego dnia podróży marynarz

dotarł wreszcie do Stacji Centralnej. Miejsce to sprawiało wrażenie

zaniedbanego, „wystarczało rzucić okiem, aby się przekonać, że włada tu

rozlazły diabeł". Z budynków zaczęli wychodzić biali mężczyźni. Jeden z nich

poinformował Marlowa, iż jego parowiec znajduje się na dnie rzeki. Wiadomość

ta zszokowała bohatera. Wąsaty mężczyzna zaczął go wtedy zapewniać, że

wszystko było w porządku, ponieważ sam dyrektor był przy tym i wszyscy

zachowali się wspaniale.

Dwa dni wcześniej dyrektor stacji musiał udać się w górę rzeki. Parowcem

dowodził ochotniczy kapitan. Statek zatonął, gdy jego dno przedziurawił wielki

kamień. Marlow obawiał się, iż cały trud związany z dostaniem tej posady i

podróżą w to miejsce poszedł na marne. Okazało się, że tak nie jest, ponieważ

czekało go mnóstwo pracy związanej z wydobyciem uszkodzonego parowca z

rzeki. Zajął się tym następnego dnia. „Wydobycie statku, a potem naprawa, gdy

już ściągnąłem na stację wszystkie części, trwały kilka miesięcy".

Pierwsza rozmowa bohatera z dyrektorem była osobliwa. Mężczyzna ten był

niegdyś zwykłym kupcem, pracującym w tych okolicach od swojej młodości. W

swoich podwładnych wzbudzał niepokój, zamiast przywiązania, trwogi czy

szacunku. Nie miał ani zmysłu organizacyjnego, ani zamiłowania do ładu. Nie

posiadał wykształcenia, nie był też zbyt inteligentny. „Dlaczego dostał się na to

stanowisko?", zastanawiał się Marlow. Jedyną odpowiedzią, jaką mógł sobie

udzielić było: „Może dlatego, że nigdy nie chorował...". Zdrowie było jego

wielkim atutem. Dyrektor „Nie potrafił nic stworzyć, umiał tylko korzystać z

rutyny - i to wszystko. Ale był wielki. Był wielki dzięki drobnej rzeczy

polegającej na tym, że niepodobna było dociec, co może mieć władzę nad takim

człowiekiem". Każde zdanie, które wypowiadał kwitował niczym pieczęcią

tajemniczym uśmiechem. Mężczyzna w osobliwy sposób rozwiązywał problemy

stacji. Gdy agenci zaczęli się kłócić o miejsca przy stole, ten nakazał

wybudowanie okrągłego stołu. Dyrektor nie był ani uprzejmy, ani nieuprzejmy.

Swojemu otyłemu czarnoskóremu boyowi pozwalał na zuchwałość wobec

białych pracowników stacji.

Dowodzący stacją mężczyzna wezwał do siebie Marlowa. Nie poprosił go, by

usiadł, chociaż tamten przeszedł pieszo drogę z wybrzeża. Dyrektor natychmiast

zaczął mówić, iż nie mogli dłużej czekać na marynarza i musieli wypłynąć w

górę rzeki do stacji, którą dowodził pan Kurtz. Marlow był poirytowany i

głodny, dlatego przerwał mężczyźnie, gdy ten zaczął zachwalać swojego

najlepszego agenta. Dyrektor zapytał, ile czasu zajmie naprawa łodzi, od

oburzonego marynarza usłyszał, iż kilka miesięcy. Ze spokojem przyjął tę

wiadomość. „Gadatliwy idiota!", takie było pierwsze zdanie, jakie nasuwało się

bohaterowi na temat dyrektora stacji. Z czasem uległo ono zmianie.

Marlow postanowił, że skupi się na pracy, ponieważ tylko dzięki temu

pozostanie w kontakcie z rzeczywistością. Widok krzątających się po stacji bez

sensu i celu białych mężczyzn z długimi kijami w ręku wydawał się być

nierealny. Mężczyźni sprawiali wrażenie opętanych: „Słowa «kość słoniowa»

rozlegały się w powietrzu, rozchodziły się szeptem, ulatywały jak westchnienie.

Można było pomyśleć, że się do nich modlą. Zaraza głupiej chciwości przenikała

to wszystko jak trupi zapach". Otaczający stację busz budził w bohaterze

poczucie tajemniczości i czyhającego zła.

W ciągu trzech miesięcy wydarzyło się kilka dziwnych rzeczy. Na przykład, gdy

wybuchł pożar, pracownicy stacji zamiast go ugasić biegali wokół niego, a

wąsaty mężczyzna, który powitał swego czasu Marlowa, zapewnił go, że

„wszyscy się zachowują wspaniale, wspaniale". Pracownik nabrał wody do

wiadra z dziurawym dnem i pobiegł z nim w kierunku ognia.

Pożar równie szybko się skończył, jak i zaczął. Marynarz spostrzegł, że

niedaleko od zgliszczy szopy, pracownicy biczują Murzyna. Zapewniali oni, że

to właśnie on wzniecił ogień. Czarnoskóry mężczyzna przez kilka dni dochodził

do siebie, by po trzech dniach wrócić do dziczy, która „przyjęła go bezgłośnie z

powrotem na swoje łono". Marlow podszedł do żarzących się resztek szopy i

mimowolnie usłyszał fragment rozmowy o Kurtzu, pomiędzy dyrektorem a

innym tajemniczym mężczyzną. Jeden z nich powiedział: „...wyciągnął korzyść z

tego nieszczęśliwego wypadku. Ten pierwszy oddalił się, gdy zauważył

marynarza. Drugi natomiast pozostał. Był jednym z głównych agentów spółki,

„człowiek młody, elegancki, o obejściu dość powściągliwym; miał małą,

rozwidloną bródkę i haczykowaty nos. Traktował z wysoka innych agentów,

którzy ze swej strony twierdzili, że był szpiegiem dyrektora". Marlow zaczął z

nim rozmawiać, po pewnym czasie mężczyzna zaprosił go do swojego pokoju.

Okazało się, iż agent posiadał srebrne przybory toaletowe, a nawet świeczkę. W

stacji panowało przekonanie, iż jedynie dyrektor może posiadać świece. Ściany

jego pokoju zdobiły zbiory tubylczych tarcz i dzid. Ktoś poinformował Marlowa,

iż agent był odpowiedzialny za wyrób cegieł. Zdziwił go jednak fakt, iż w całej

stacji nie widział nigdy ani jednej. Nie przeszkadzało to jednak w niczym

młodemu arystokracie, by mieszkać w stacji już blisko rok. Podobno do

produkcji cegieł brakowało mu jakiegoś surowca, którego dostawa z Europy była

nieopłacalna. To wszystko zmuszało marynarza do zastanawiania się, nad

prawdziwym celem pobytu tego agenta w stacji. Marlow odnosił wrażenie, że ci

wszyscy ludzie na coś czekają. Uważał również, że „Jedynym ich szczerym

uczuciem było pragnienie, aby się dostać na handlową placówkę, gdzie by

można dobrać się do kości słoniowej i zarabiać na prowizjach. Intrygowali i

spotwarzali się, i nienawidzili wzajemnie tylko z tego powodu, ale w gruncie

rzeczy nie umieli skutecznie nawet kiwnąć palcem".

Marlow zorientował się, iż agent nie chce z nim rozmawiać, a jedynie próbuje się

czegoś od niego dowiedzieć. Mężczyzna wypytywał o znajomości marynarza w

„grobowym mieście". Bohater sam był ciekawy, jakie informacje będzie chciał

wyciągnąć od niego agent. Podirytowany swoją bezradnością gospodarz zaczął

ziewać, dając tym samym sygnał bohaterowi, iż czas zakończyć spotkanie.

Uwagę Marlowa przykuł mały olejny szkic. Obraz przedstawiał kobietę z

zawiązanymi oczyma, trzymającą zapaloną pochodnię, która oświetlała jej twarz.

Agent oznajmił marynarzowi, iż autorem tego szkicu był pan Kurtz. Namalował

go blisko rok wcześniej, gdy oczekiwał w stacji na transport do placówki

handlowej. Bohater zapytał o pana Kurtza. Agent najpierw odparł lakonicznie, że

jest on kierownikiem stacji w głębi kraju, ale naciskany przez marynarza dodał:

„nadzwyczajny człowiek (...) On jest wysłannikiem litości i nauki, i postępu, i

diabli wiedzą czego tam jeszcze. Dla prowadzenia sprawy, że się tak wyrażę,

powierzonej nam przez Europę - zaczął nagle deklamować - potrzebujemy

wyższej inteligencji, wszechogarniającego współczucia, zupełnego oddania się

celowi". Mężczyzna wróżył Kurtzowi wielką karierę dyrektorską. Jednocześnie

zarzucił Marlowowi: „Pan należy do tej nowej paczki - paczki wyznawców

cnoty. Ci sami ludzie, którzy go tu umyślnie przysłali, polecili także i pana. O,

niech pan nie zaprzecza. Mam oczy nie od parady". Bohatera rozbawiły te słowa,

nie sądził, iż znajomości jego ciotki wywrą na agencie aż takie wrażenie.

Mężczyźni razem wyszli na dwór, gdzie panował mrok. Wokół niech ciągle

krzątali się pracownicy gaszący resztki pożaru. Dobiegały do nich jęki pobitego

Murzyna. Wąsaty mężczyzna był usatysfakcjonowany karą, jaka spotkała

rzekomego podpalacza. Marlow oddalił się w kierunku rzeki, gdzie stał jego

dziurawy parowiec. Agent podążał za nim. Mężczyzna dogonił bohatera i prosił

go, by nie oczerniał go w oczach Kurtza.

Marynarz zorientował się, iż przybycie tajemniczego pana Kurtza pokrzyżowało

plany agenta i dyrektora stacji. Marlow przestał słuchać mężczyzny, który wciąż

mówił tylko o sobie. Zastanawiał się nad pierwotnością mułu z rzeki. Spoglądał

na busz i przenikało go poczucie maleńkości w obliczu dziczy. Nie potrafił sobie

wyobrazić, jak wygląda głębia tego miejsca. Podczas gdy agent wciąż mówił,

Marlow myślał: „nie cierpię, nie znoszę kłamstwa, nie dlatego, abym był bardziej

prawy od reszty ludzi, ale po prostu dlatego, że kłamstwo mię przeraża. Ma na

sobie skazę śmierci, wydziela zapaszek śmiertelności - tego właśnie, czego

nienawidzę i nie cierpię - o czym chcę zapomnieć. Sprawia, że czuję się fatalnie i

robi mi się mdło, zupełnie jakbym wziął do ust coś zgniłego. Przypuszczam, że

to kwestia usposobienia". Jednak bohater zbliżył się do kłamstwa i nie zaprzeczał

agentowi, gdy ten wymieniał, jak mu się wydawało, wielmożnych opiekunów

marynarza. Czuł, iż w ten sposób pomoże Kurtzowi, człowiekowi, którego nawet

nie znał, ale co do którego miał dobre przeczucie.

W tym momencie Marlow urwał swoją opowieść, ponieważ uważał, iż nie był w

stanie oddać wszystkiego tak, jakby chciał: „...Nie, to niemożliwe; niepodobna

dać komuś żywego pojęcia o jakiejkolwiek epoce swojego istnienia - o tym, co

stanowi jej prawdę, jej znaczenie - jej subtelną i przejmującą treść. To

niemożliwe. Żyjemy tak, jak śnimy - samotni...". Zwrócił się do pozostałych

członków załogi „Nellie": „Wy, koledzy, możecie z tego oczywiście zobaczyć

więcej niż ja wtedy. Wy widzicie mnie, którego znacie...".

Zapadła już absolutna ciemność, lecz marynarze wciąż czekali, aż Marlow

podejmie swoją opowieść. „...Tak, pozwoliłem mu gadać dalej (...) i puścić cugle

wyobraźni na temat wszystkich potęg, które za mną stoją. Zrobiłem to! A za mną

nie było nic", zaczął ponownie bohater. Podczas, gdy agent wciąż zachwalał

siebie, pana Kurtza i marynarza, ten przypomniał sobie, że na nabrzeżu

znajdowało się mnóstwo skrzyń z nitami, tak mu potrzebnymi do naprawy

parowca. Marlow zdał sobie sprawę, iż wystarczy zaledwie trzech tragarzy, by

przetransportować wszystko to, co było potrzebne, by wreszcie mógł opuścić

Stację Centralną.

Gdy Marlow zapytał agenta, który pełnił również obowiązki sekretarza

dyrektora, czy będzie w stanie sprowadzić mu nity z wybrzeża, tamten poczuł się

zbity z tropu. Zapewnił, iż postara się to załatwić, ale jednocześnie ostrzegł, że

wielokrotnie zwracał się z listowną prośbą o nity, ale nigdy ich nie przysłano.

Mężczyzna chłodno pożegnał się z marynarzem i udał się do swojej siedziby.

Marlow wszedł na pokład parowca. Bohater uważał statek za swego jedynego

przyjaciela w stacji. Dzięki pracom przy jego remoncie, marynarz utrzymywał

kontakt z rzeczywistością.

Na rufie czekał na niego jeden z mechaników, z zawodu kotlarz, którego Marlow

bardzo lubił. Szczupły mężczyzna był wdowcem z sześciorgiem małych dzieci,

które zostawił pod opieką siostry, aby móc przyjechać do Afryki i zarobić na ich

utrzymanie. Jego wielką pasją były gołębie.

Bohater z wielką radością oznajmił mechanikowi, iż wkrótce dostaną nity.

Wiadomość ta niezwykle ucieszyła szczupłego mężczyznę. Marlow nie wiedział,

dlaczego w obecności tego człowieka miał ochotę zachowywać się jak „wariat".

Próbowali zatańczyć dżiga, a ich głośny tupot niósł się echem po stacji. Gdy

zorientowali się, że mogli obudzić dyrektora natychmiast się uspokoili.

Jednak po trzech tygodniach nity wciąż nie nadchodziły. Zamiast tego spadł na

nich „najazd, kara, dopust boży". W tym czasie w pobliżu stacji rozbiła swój

obóz Wyprawą Odkrywcza Eldorado, która tak naprawdę była bandą dowodzoną

przez białych, łupiącą okoliczne tereny. Ich jedynym celem był wyrwanie jak

największej ilości naturalnych skarbów tego kraju.

Kierownikiem tej wyprawy był wuj dyrektora stacji, który swoim wyglądem

przypominał „rzeźnika z ubogiej dzielnicy". Mężczyzna nie odzywał się do

nikogo, poza swoim siostrzeńcem. Wielokrotnie byli widziani razem, gdy mówili

do siebie coś szeptem, w wielkiej tajemnicy przed innymi.

Bohater przestał się już kłopotać o nity. Stracił nadzieję, że uda mu się naprawić

parowiec. Miał mnóstwo czasu na rozpamiętywanie i często myślał o Kurtzu.

Miał ochotę przekonać się, „czy ten człowiek, który wyruszył zaopatrzony w

pewne moralne zasady, dostanie się w końcu na szczyt i jak tam sobie będzie

poczynał".

wyobrażenia sobie tamtego zajścia: „Obraz był wyraźny: łódka, czterech dzikich

wioślarzy i samotny biały, który odwraca się nagle od głównej kwatery, od

wypoczynku, a może i od myśli o domu; który zdąża ku głębiom dziczy, ku swej

pustej i opuszczonej stacji". Po raz pierwszy poczuł podziw dla tajemniczego

człowieka, o którym wszyscy mu opowiadali. Dwaj mężczyźni oddalili się na

chwilę od parowca, przez co bohater nie mógł słyszeć, co mówili. Dobiegały do

niego pojedyncze zwroty: „Placówka wojskowa - doktor - dwieście mil - teraz

zupełnie sam - nieunikniona zwłoka - dziewięć miesięcy - żadnych wiadomości -

dziwaczne pogłoski". Ze słów dyrektora: „Nikt, o ile wiem: chyba że taki tam

jeden - coś w rodzaju wędrownego kupca - cholerny drab, zagarniający dzikim

kość słoniową", Marlow wywnioskował, że rozmawiali teraz o kimś, kto mógł

znajdować się w pobliżu Kurtza, a którego sam dowodzący stacją nie uznawał.

Wuj uspokoił siostrzeńca, zapewniając, iż nikt mu nie zagraża, ponieważ potrafi

wspaniale znosić trudy afrykańskiego klimatu, co pozwoli mu przetrwać

wszystkich potencjalnych konkurentów. Mężczyźni zaczęli naśladować sposób

mówienia Kurtza i go wyśmiewać: „«Każda stacja powinna być jakby pochodnią

na drodze ku lepszemu jutru, ośrodkiem handlu także, rzecz prosta, ale przy tym

i humanitaryzmu, ulepszania oświaty»", drwił dyrektor. Wuj zapytał siostrzeńca

o zdrowie, gdy tamten odparł, iż w przeciwieństwie do reszty podwładnych czuje

się znakomicie. Słowa te ucieszyły mężczyznę. „Ufaj temu", powtarzał starszy,

poczym wykonał gest, który postawił Marlowa na równe nogi. Wuj ruchem

ramienia ogarnął las, błoto, zatokę i rzekę i zdawał się przywoływać

„zdradziecko tym hańbiącym gestem przyczajoną śmierć, ukryte zło, głęboką

ciemność z wnętrza lądu".

Kilka dni później wyprawa Eldorado zanurzyła się w buszu. Po jakimś czasie do

stacji dotarły wieści, że ludziom wuja dyrektora zdechły wszystkie osły. Jednak

Marlow nie myślał o niczym innym, tylko o spotkaniu z panem Kurtzem. Nie

nastąpiło ono jednak szybko. Podróż w górę rzeki ze Stacji Centralnej zajęła,

bowiem dwa miesiące.

„Żegluga w górę rzeki była jakby podróżą wstecz do najwcześniejszych

początków świata, gdy po ziemi hulała roślinność, a królowały wielkie drzewa",

wspominał bohater. Terytorium sprawiało wrażenie tajemniczego i

nieokiełznanego. Podróż utrudniały liczne mielizny, wysepki i przewężenia

rzeki. Wokół bohatera panowała przez niemal cały czas głucha cisza, ale nie

miała ona nic wspólnego ze spokojem: „Był to bezruch nieubłaganej siły,

rozmyślającej ponuro nad jakimś nieprzeniknionym zamiarem. Owa siła

przyglądała się człowiekowi z mściwością".

Marlow był zadowolony z siebie i z ciężkiej pracy, jaką wykonał. Cena, jaką

musiał zapłacić, aby wykonać swoje zadanie okazała się nie tak wysoka, w

stosunku do satysfakcji, jaką poczuł, gdy dowodzony przez niego parowiec

dotarł w końcu do celu bez szwanku. Bohater zwrócił się bezpośrednio do

słuchających go przyjaciół na pokładzie jachtu „Nellie": „Wyobraźcie sobie

człowieka z zawiązanymi oczami, któremu dają ciężki wóz i każą powozić na

złej drodze. Zapewniam was, że się pociłem i trząsłem porządnie przy tej

robocie. Ostatecznie dla marynarza wydarcie dna z czegoś, co ma pływać cały

czas pod jego opieką, jest grzechem nie do darowania. Choćby nawet nikt o tym

nie wiedział, niepodobna zapomnieć uderzenia, prawda? Cios w samo serce".

Bohater przyznał, iż jego parowiec nie zawsze płynął. Zdarzało się, iż na

mieliźnie musiał być pchany przez dwudziestu „ludożerców". Marlow nie

ukrywał swojego podziwu i wdzięczności dla czarnoskórych, których udało mu

się po drodze wcielić do załogi: „To bycze chłopy - ludożercy - na właściwym

miejscu. Z tymi ludźmi można było pracować - jestem im za to wdzięczny".

Tubylcy mieli ze sobą zapas mięsa z hipopotama, które z czasem się zepsuło, a

jego przykry zapach na zawsze pozostał w pamięci marynarza. Poza nimi, na

parowcu znajdowali się również dyrektor i czwórka „pielgrzymów", czyli

pracowników stacji z ich kijami. Od czasu do czasu mijali na swojej drodze małe

stacje handlowe rozmieszczone wzdłuż rzeki. Biali ludzie tam mieszkający

wydawali się Marlowowi opętani żądzą zdobycia kości słoniowej. „Drzewa i

drzewa, miliony drzew masywnych, olbrzymich, strzelających w górę; a u ich

stóp pełzł przeciw prądowi tuż przy brzegu mały, umorusany sadzą parowiec, jak

ociężały chrząszcz łażący po posadzce wysokiego portyku", zobrazował bohater.

Taki widok powodował, iż człowiek czuł się naprawdę mały. Lecz, mimo to,

dowodzony przez marynarza statek parł wciąż do przodu na spotkanie z panem

Kurtzem. „Przenikaliśmy wciąż głębiej i głębiej w jądro ciemności",

relacjonował Marlow. Wciąż przerażał go spokój i złowieszcza cisza, którą

wieczorami mąciły odgłosy bębnów. Pewnego dnia załoga parowca minęła na

swej drodze wioskę tubylców. Czarnoskórzy mieszkańcy buszu klaskali i tupali

nogami, a do tego krzyczeli. Ich oczy wywracały się białkami do góry. Jednym

słowem, tubylcy wpadli w szał. Załoga parowca nie miała pojęcia, co się działo:

„Czy przedhistoryczny człowiek nas przeklinał, czy modlił się do nas, czy też

nas witał - któż to mógł wiedzieć?".

Dla Marlowa świat, w którym natura w tak oczywistym stopniu dominowała nad

człowiekiem był obcy: „Przywykliśmy patrzeć na spętany kształt pokonanego

potwora, ale tam - tam się oglądało potworny stwór na swobodzie. Ziemia nie

była ziemską, a ludzie byli... Nie, ludzie nie byli nieludzcy". Bohater był

przekonany, że ci czarnoskórzy buszmeni są w równym stopniu ludzcy, co on.

Podświadomie przeczuwał, iż ich szał miał sens i wypływał ze szczerości tych

ludzi: „Cóż tam było właściwie? Radość, przestrach, smutek, ofiarność, męstwo

czy wściekłość - któż to mógł powiedzieć? - ale była tam prawda - prawda bez

maski czasu". Według niego, aby to dostrzec trzeba być w równym stopniu

człowiekiem, co tamci na brzegu. Ponadto wiedział, że musiał „przeciwstawić

ich prawdzie to, co w nim jest istotnie prawdziwe - własną, wrodzoną siłę".

Marlow przyznał, że z chęcią by do nich dołączył, ale nie mógł pozostawić

swojego parowca. Był zaabsorbowany pracą, którą chciał wykonać najlepiej jak

tylko potrafił. Na pokładzie statku jako palacz pracował jeden z tubylców. Jego

widok przypominał bohaterowi „oglądanie psa w majtkach i kapeluszu z piórem,

chodzącego na tylnych łapach". Mężczyzna został solidnie przeszkolony i

znakomicie wywiązywał się ze swoich obowiązków. Marlow czuł, że miejsce

tego człowieka było wśród szalejącego tłumu na brzegu. Zamiast tego był

niewolnikiem na jego statku. Obwieszony talizmanami czarnoskóry był

przekonany, że: „gdyby woda znikła z tej przezroczystej rzeczy, zły duch

wewnątrz kotła wpadłby w gniew z powodu wielkiego pragnienia i zemściłby się

straszliwie". To właśnie wpoili mu podczas szkolenia biali. Jego wygląd, jak na

palacza, był dość nietypowy: bujna czupryna z wygolonymi deseniami,

symboliczne trzy blizny na każdym z policzków, do tego dolna warga przebita

bolcem wykonanym z kości słoniowej.

Mniej więcej pięćdziesiąt mil przed stacją Kurtza załoga parowca dostrzegła

niewielkie obozowisko. Marlow odnalazł w nim podniszczoną książkę „Badania

dotyczące pewnych zagadnień marynarskich". Na marginesach stron zauważył

nieczytelne dla niego znaki, był przekonany, iż stanowią one jakiś szyfr. Od

kapitana dowiedział się, iż w obozie mieszkał kiedyś z pewnością „nędzny

kupczyk", czyli pomocnik Kurtza. Załoga parowca, mimo niewielkiej odległości

od stacji Kurtza, zakotwiczyła statek, ponieważ nadchodziła noc. O świcie

usłyszeli przeraźliwy krzyk rozpaczy, lecz mgła nie pozwoliła im na

zlokalizowanie jego źródła.

Parowiec nie mógł wyruszyć, ponieważ mgła znacznie ograniczała widoczność.

Marlow zastanawiał się, dlaczego wygłodniali ludożercy nie rzucili się jeszcze

na białych członków załogi i ich nie zjedli. Niecałe dwie godziny po opadnięciu

mgły parowiec został zaatakowany przez tubylców. Wojownicy ostrzeliwali

statek z brzegu maleńkimi strzałkami. Czarnoskóry sternik ze strachu kołysał

parowcem na boki. Pracownicy stacji otworzyli ogień w kierunku buszu, przez

co nad pokładem parowca unosiły się kłęby dymu. Marlow chwycił wtedy za

ster. Sternik został raniony włócznią w bok. Zaraz po tym padł Marlowowi do

nóg i zakrwawiwszy pokład zmarł. Tuż przed śmiercią spojrzał ufnie

marynarzowi w oczy. Kapitan szarpnął za sznur od gwizdawki parowej, a jej

dźwięk skutecznie wystraszył tubylców. Bohater był przekonany, iż nie spotka

się z Kurtzem, bo ten pewnie już od dawna nie żyje.

Mniej więcej pięćdziesiąt mil przed stacją Kurtza, parowiec mijał trzcinową

szopę, obok której tkwił krzywo maszt z flagą tak zniszczoną, iż nie można było

odczytać, do jakiego kraju należała. Nieopodal szopy leżał starannie ułożony stos

drewna. Zaciekawiony Marlow zszedł na ląd, a tam odnalazł deskę, na której

napisane było: „Drzewo dla was. Spieszcie się. Zbliżajcie się ostrożnie". Podpis

był nieczytelny, ale zbyt długi, by mógłby być to „Kurtz". Siedlisko było puste i

ogołocone. Bohater znalazł na podłodze szopy książkę bez okładki. Z jej grzbietu

CZ. II

Marlow podsłuchał rozmowę dyrektora stacji ze swoim wujem. Wynikało z niej,

iż obaj nienawidzą Kurtza i uważają go za największego wroga, który może

pokrzyżować ich plany. Marynarz nie mógł się już doczekać spotkania z

Kurtzem. Jednak podróż w górę rzeki zajęła załodze parowca blisko dwa

miesiące. Marlow ponownie wybiegł w przód i swoim kompanom z pokładu

„Nellie" przyznał, iż był dumny z pracy, jaką wykonał jako kapitan. Załogę

parowca, poza Marlowem, stanowili dyrektor, kilku pracowników stacji oraz

dwudziestu Murzynów. Bohater był pełen podziwu zwłaszcza dla tych ostatnich,

których siła umożliwiła statkowi przemieszczanie się po płyciznach i mieliznach.

Pewnego dnia parowiec przepływał przy nabrzeżnej wiosce. Jej czarnoskórzy

mieszkańcy wpadli w szał, gdy ujrzeli zmierzających w górę rzeki białych ludzi.

Bohater uważał czarnoskórych członków załogi za równych sobie ludzi. Nie

podobał mu się fakt, iż zostali oni siłą wcieleni do pracy. Jego zdaniem widok

palacza w tradycyjnym stroju buszmena był po prostu śmieszny i nienaturalny.

Pewnego wieczoru, leżący na pokładzie swojego parowca Marlow mimochodem

podsłuchał rozmowę dyrektora z wujem. Zarządca stacji powiedział wtedy:

„Jestem łagodny jak nowo narodzone dziecię, ale nie lubię, aby mi dyktowano,

co mam robić. Jestem dyrektorem, czy nie jestem? Kazano mi go tam posłać. To

niesłychane...". Dalej mówił o zuchwałości pana Kurtza, chociaż jego nazwisko

nie padło, bohater wiedział, że o nim właśnie mowa. Wuj odparł swojemu

siostrzeńcowi: „Klimat może usunąć ci z drogi tę przeszkodę. Czy on tam jest

sam?". Dyrektor potwierdził, dodał również, że Kurtz odesłał swojego ostatniego

pomocnika w dół rzeki, wręczył mu też list do zarządzającego Stacją Centralną,

którego treść brzmiała: „«Niech pan wyprawi stąd tego nieboraka i nie kłopocze

się przysyłaniem mi innych w tym samym rodzaju. Wolę być sam niż mieć koło

siebie kogoś z ludzi, których pan ma pod ręką»". Dyrektor wyjawił, iż ta sytuacja

miała miejsce ponad rok temu, a niedługo po niej znienawidzony przez nich

człowiek przysyłał ogromny ładunek najlepszej jakościowo kości słoniowej.

Cenny materiał przetransportowano z głębi kraju do stacji za pomocą flotylli

łódek. Na jej czele miał stać Kurtz, ale w połowie drogi zawrócił do obozowiska,

powierzając ładunek Mulatowi, swojemu urzędnikowi. Mężczyzna od tamtej

pory przebywał sam w górze rzeki. Wiadomość ta zmusiła Marlowa do

udało mu się odczytać tytuł: „Badania dotyczące pewnych zagadnień

marynarskich", autorstwa Towsera lub Towsona, kapitana marynarki Jego

Królewskiej Mości. Egzemplarz został wydany sześćdziesiąt lat wcześniej.

Mimo, iż treść książki nie wydawał się ciekawa, to Marlow oddał się jej lekturze.

Na marginesach zauważył notatki pisane ołówkiem, ze zdumieniem odkrył, iż

stanowią one szyfr.

Zanim bohater się zorientował ludzie dyrektora załadowali drewno do kotłowni i

niecierpliwie wołali kapitana na pokład. Marynarz schował książkę do kieszeni i

powrócił na parowiec. Dyrektor stacji wiedział, kto mógł rozbić to obozowisko:

„To chyba ten nędzny kupczyk - ten intruz". Marlow dodał, iż z pewnością ten,

kto tam mieszkał, był Anglikiem. Coraz silniejszy prąd rzeki powodował, iż

parowiec płynął coraz wolniej. Kapitan spodziewał się, iż w każdej chwili może

dojść do najgorszego, czyli uszkodzenia koła napędowego, lecz tak się nie stało.

Następnego wieczora, marynarz obliczył, iż parowiec znajduje się około ośmiu

mil od stacji Kurtza. Jednak dyrektor zalecał, by zatrzymali się, póki jeszcze coś

widać i zaczekali do rana, ponieważ rzeka potrafi być zdradziecka, zwłaszcza w

nocy. Pomimo swojej irytacji, spowodowanej faktem, iż zaledwie trzy godziny

żeglugi dzieliły go od celu, Marlow zgodził się na postój. Załoga zarzuciła

kotwicę na samym środku rzeki. Około trzeciej nad ranem, zatrważającą ciszę

zmącił plusk wielkiej ryby, który przypomniał wystrzał z armaty. Gdy parowiec

miał już wyruszać w dalszą żeglugę w powietrze wzniósł się donośny krzyk

„jakby niezmiernej rozpaczy". Gdy umilkł rozległa się żałobna wrzawa, która

narastała, aż do momentu, gdy stała się nieznośnym krzykiem. Dźwięki urwały

się i ucichły nagle. Załoga parowca, wraz z kapitanem, zamarła w bezruchu i

przerażeniu. Dwóch „pielgrzymów" rzuciło się w biegu do swojej kajuty i

powróciło na pokład ze strzelbami w dłoniach. Konsternacja i strach przenikały

załogę parowca. Poczucie to potęgowała gęsta mgła, która otoczyła parowiec.

Marlow nakazał przygotować się do wciągnięcia kotwicy i czekać na sygnał do

odpływu. Kapitan dostrzegł zasadniczą różnicę w zachowaniu białych i

czarnoskórych członków załogi. Ci pierwsi mieli przerażone twarze i trzęsły im

się ręce, podczas gdy drudzy zachowywali spokój, a niektórzy nawet się

uśmiechali. Pomimo tego, że ich plemię było oddalone o wiele mil w dół rzeki,

to jednak wciąż byli tubylcami. Jeden z Murzynów zwrócił się do Marlowa:

„złapać ich. Dać ich nam". Gdy bohater zapytał, co by z nimi zrobili, rosły

buszmen odparł: „Zjeść ich!". Kapitan nie wiedział, co odpowiedzieć. Wiedział,

że ludzie, których nieformalnym przedstawicielem był jego rozmówca, od około

miesiąca nie jedli mięsa, ponieważ „pielgrzymi" nie mogli znieść fetoru

zepsutego hipopotama i wyrzucili go za burtę. Prawdę mówiąc nikt nie zadbał o

zapas pożywienia dla czarnoskórych. Dyrektor wypłacał regularnie Murzynom

wynagrodzenie w postaci kilku centymetrów miedzianego drutu. Założenie było

takie, że będą go wymieniać na pożywienie dla siebie w nadbrzeżnych wioskach.

W praktyce okazało się jednak, iż takowych prawie w ogóle nie było. Jedynym

pożywieniem tych ludzi było dziwne zielone ciasto, które nosili ze sobą,

zawinięte w liście.

Marlow zastanawiał się, dlaczego „ludożercy" nie napadli na resztę załogi, mieli

przecież druzgocącą przewagę liczebną, było ich aż trzydziestu pięciu. Poza tym

„Byli to wielcy, tędzy mężczyźni, nie bardzo zdolni do rozważania następstw

takiego postępku, a przy tym odważni i silni - nadal silni, choć skóra ich już nie

lśniła, a muskuły zwiotczały". Podkreślił wtedy jak „nieapetycznie" wyglądali

wówczas biali członkowie załogi. Byli schorowani i wycieńczeni. Sam miał

nadzieję, że nie wygląda jak „pielgrzymi". Ten „rys fantastycznej próżności

harmonizował z poczuciem snu na jawie". Marlow nie skarżył się na swoje

zdrowie, od czasu do czasu miewał niewielkie gorączki. Wciąż jednak

zastanawiał się, dlaczego Murzyni nie chcieli ich zjeść. Marynarz dobrze

wiedział, że głód potrafi wyzwolić w człowieku najdziksze instynkty. Ten fakt

pozostał dla niego nieodgadnioną tajemnicą na zawsze.

Dyrektor zwrócił się do Marlowa mówiąc, iż ma nadzieję, że panu Kurtzowi nie

grozi żadne niebezpieczeństwo. Bohater odniósł wrażenie, że mężczyzna

powiedział to szczerze. Przez otaczającą statek mgłę niemożliwe było ruszenie

się z miejsca. Marlow nie miał zamiaru podejmować zbędnego ryzyka płynięcia

na oślep i postanowił poczekać, aż widoczność się polepszy. Dyrektor obawiał

się,

Bohater był przekonany, iż nie dojdzie do ataku na jego statek. Po pierwsze

uważał, że mgła była zbyt gęsta, co uniemożliwiało czółnom swobodne

podpłynięcie do parowca. Poza tym był pewny, że okrzyki, które właśnie

usłyszeli nie były wezwaniem do ataku ani nienawiści, lecz stanowiły upust

wielkiego smutku. Widocznie ich parowiec został dostrzeżony z brzegu, a jego

widok wywołał poruszenie w najbliższej wiosce. Marlow przekonywał

dyrektora, że jeśli zostaną napadnięci to jedynie w efekcie ludzkiej namiętności,

która pozwala smutkowi przerodzić się w agresję. Jego przeczucie okazało się

trafne. Odgłosy te nie były próbą ataku, lecz odparcia.

Około dwóch godzin po podniesieniu się mgły, półtorej mili od stacji Kurtza,

oczom Marlowa ukazała się wysepka. Stanowiła ona początek płycizn i mielizn

ciągnących się środkiem koryta rzeki. Kapitan skierował swój parowiec ku

zachodniemu przesmykowi, ponieważ po tej właśnie stronie miała znajdować się

stacja Kurtza. Swoisty korytarz okazał się być dużo ciaśniejszy, niż Marlow się

spodziewał. Kapitan prowadził swój parowiec jak najbliżej brzegu, ponieważ

woda była tam najgłębsza. Statek sunął w górę rzeki bardzo powoli.

Sternikiem parowca był jeden z przeszkolonych Murzynów. Największym jego

mankamentem była skłonność do panikowania. Gdy stał przy nim Marlow,

mężczyzna sterował z dumą, rozwagą i dokładnością, ale wystarczyło spuścić go

z oka, a zaraz zjadał go strach i w jego poczynania wkradała się głupota.

Na dziobie parowca jeden z Murzynów pełni rolę sondy. Za pomocą kija

sprawdzał głębokość wody. Bohater zdziwił się, gdy ten nagle położył się płasko

na pokładzie, a na ich drodze wyrastał powoli wielki pień. Zauważył również, że

palacz pochylił się nad paleniskiem. Nagle niewielkie strzałki zaczęły przecinać

powietrze na wysokości twarzy kapitana. Drobne kijki fruwały nad pokładem,

podczas gdy brzeg wydawał się być jak zwykle bardzo spokojny i cichy. Gdy

parowiec wyminął pień, Marlow zorientował się, że byli pod obstrzałem.

Zamknął szybko okna w domku kapitańskim i spostrzegł, że sternik dziwnie

kołysze statkiem. Gdy wychylił się, by sięgnąć ostatnią okiennicę zauważył na

brzegu ludzkie oczy. Po chwili zorientował się, że wzdłuż rzeki biegnie większa

liczba ludzi. Marlow zdołał zatrzasnąć okno i nakazał sternikowi zachowanie

spokoju.

Murzyn zbyt bardzo się bał, przez co parowiec kołysał się niczym drzewo na

wietrze. Marlow wypadł ze swojej kajuty na pokład i zorientował się, iż płyną

prosto na zmarszczkę w kształcie litery V, która oznaczała kolejną przeszkodę.

„Pielgrzymi" zrobili użytek ze swoich winchesterów i otworzyli ogień do

tubylców. Bohater miał przeczucie, iż strzałki, którymi do nich strzelano nie

mogłyby skrzywdzić nawet kota. Nagle za plecami Marlowa rozległ się huk.

Okazało się, iż sternik rzucił wszystko, chwycił stojący w koncie domku

kapitana nabity karabin Martini-Henry, otworzył okiennicę i wystrzelił w

kierunku buszu. Bohater chwycił za ster i pchnął statek ku brzegowi. Działał

instynktownie, ponieważ nic nie widział przez opary dymu, który unosił się ze

strzelb.

Strzelanina nagle ucichła, ponieważ skończyły się naboje. Marlow dostrzegł

poruszające się dwójkami postaci na brzegu. Nagle wyglądający przez okiennicę

Murzyn-sternik upuścił strzelbę za burtę i padł na Marlowa. W jego boku, tuż

pod żebrami tkwiła włócznia, którą cisnął ktoś z brzegu. Krew czarnoskórego

zalewała bohaterowi nogi oraz podłogę pod sterem. Murzyn patrzył na kapitana

zaniepokojonym spojrzeniem, ale ten odwrócił swój wzrok, by skupić się na

sterowaniu. Wtedy ponownie wybuchła strzelanina, ponieważ „pielgrzymi"

przeładowali swoje winchestery. Marlow zaczął szarpać linkę parowej

gwizdawki. Jej dźwięk spowodował, iż wojownicze okrzyki nagle ucichły. Z

brzegu dochodziły jęki przerażenia. W buszu zapanowała wielka konsternacja.

Deszcz strzałek momentalnie umilkł. Jeden z „pielgrzymów" oznajmił

kapitanowi, że wzywa go do siebie dyrektor. Mężczyzna dostrzegł

zakrwawionego Murzyna, ten widok go przeraził.

Czarnoskóry umarł na ich oczach. Marlow nakazał agentowi, by chwycił za ster.

Przerażony „pielgrzym" początkowo nie usłyszał rozkazu, dopiero gdy kapitan

chwycił go za ramię doszedł do siebie. Bohater był przekonany, że pan Kurtz

również nie żył.

Marynarz zdał sobie sprawę, że jedynym celem jego podróży w górę rzeki była

możliwość rozmowy z tajemniczym mężczyzną. Nie potrafił sobie nigdy

wyobrazić jego wyglądu, ale w głowie słyszał jego głos. Słyszał o panu Kurtzu

wiele dobrego, ale za jego największy walor uznawał „dar wypowiadania się,

zdumiewający, oświetlający, najwznioślejszy, i najbardziej godny pogardy,

strumień tętniącego światła lub zwodniczy potok wypływający z jądra

nieprzeniknionej ciemności".

Marlow zdjął zakrwawione trzewiki. Jednym cisnął na pokład, a drugi wyrzucił

za burtę. Przepełniało go poczucie wielkiej porażki. Przekonanie, iż Kurtz nie

żyje było w nim tak silne, że bezgranicznie w to wierzył. Wielki smutek

przypominał mu skowyt, jaki usłyszeli mglistego poranka.

Marlow po raz kolejny przerywa swoją opowieść. Gdy wspomniał, że często

powracają do niego wydarzenia z tamtych czasów dodał, iż widzi wtedy twarz

dziewczyny. Zdziwił się, iż o tym powiedział. Dla niego kobieta była „dalece

poza tym". Wybiegł wtedy znacznie wprzód, by opowiedzieć kolegom o tym, jak

wyglądało ciało Kurtza, gdy je odnaleźli. Człowiek przypominał wtedy bardziej

szkielet, niż żywą istotę. Pokonany przez chorobę wciąż myślał jedynie o kości

słoniowej. Bohater tłumaczył, iż na Europejczyka w Afryce czyha wiele pokus,

ponieważ może poczuć się tam jako jednostka lepsza, bóstwo. To właśnie

spotkało Kurtza, wykształconego i wybitnie uzdolnionego człowieka, który uległ

pokusie.

Któryś z członków załogi „Nellie" przerwał Marlowowi. Słowo „nonsens"

uzmysłowiło bohaterowi, iż nie wszyscy rozumieli jego uczucia. Poprosił o

tytoń, a po czasie zapalił papierosa. W niemal zupełnej ciemności błysnęła

zapałka, a marynarzom ukazała się „szczupła twarz Marlowa (...) zniszczona,

zapadnięta, z fałdami zbiegającymi ku dołowi, ze spuszczonymi powiekami,

jakby uważna i skupiona".

„Do diabła z nonsensem!" krzyknął Marlow i kontynuował swoją opowieść. Z

perspektywy czasu marynarz był dumny, iż udało mu się nie rozpłakać, gdy

przepełniało go przekonanie, iż nie będzie mu dane porozmawiać z Kurtzem:

„Czułem się dotknięty do żywego myślą, że przepadł dla mnie bezcenny

przywilej przysłuchiwania się utalentowanemu Kurtzowi". Jednak mylił się.

Zdradził, iż nasłuchał się mężczyzny aż do przesytu. Dodał również, że jego

wyobrażenie o nim było słuszne. Kurtz był przede wszystkim głosem dla

Marlowa. Gdy nadmienił, że często powracają do niego głosy z tamtych czasów

oraz widok dziewczyny, zamilkł wtedy na długi czas.

Zdziwił się, że wspomniał o kobiecie. Oznajmił słuchaczom, że ona była „poza

tym". Według niego rolą mężczyzn było zapewnić płci przeciwnej, by zawsze

pozostawała w swoim świecie. Marlow zwrócił się do swoich słuchaczy: „Trzeba

wam było słyszeć, jak wyciągnięte z grobu ciało pana Kurtza mówiło: «moja

Narzeczona». Bylibyście zrozumieli natychmiast, jak dalece ona była poza tym".

Bohater wybiegł znacznie w swojej opowieści i opisał kompanom odnalezionego

pana Kurtza. Jego czaszka przypominała kulę z kości słoniowej. Dzicz pokonała

utalentowanego poszukiwacza i chciała zagarnąć jego ciało dla siebie. Załoga

parowca odnalazła istny skarb w obozowisku tego człowieka. Cała szopa była

wypełniona kością słoniową, którą Kurtz wydobywał z ziemi. Murzyni

zakopywali kły, ale nie dość głęboko, aby uchronić je przed utalentowanym

poszukiwaczem. Załoga zapełniła parowiec drogocennym kośćcem, którego było

tak dużo, że trzeba było ułożyć dodatkowy stos na środku pokładu. Marlow

zapewniał, iż słyszał, jak Kurtz mówił, spoglądając na parowiec: „Moja

Narzeczona, moja kość słoniowa, moja stacja, moja rzeka, moje...". Wszystko to

należało do niego, ale sam należał do czegoś innego. Bohater tłumaczył załodze

„Nellie", że ludzie wychowani w ich cywilizacji i kulturze zachodnioeuropejskiej

napotykają w buszu na nietknięty świat, w którym nie obowiązują żadne prawa

ani zasady, a „Kiedy ich zabraknie, musi się człowiek oprzeć na własnej

wrodzonej sile, na swojej własnej zdolności do pozostania wiernym". W takiej

sytuacji na człowieka czyha wiele pokus, do których namawiają go diabelskie

siły. Jednostki tak wyniosłe i szlachetne jak pan Kurtz również im ulegają. Dla

takich ludzi jak on Ziemia byłą czymś pośrednim. Zupełnie innym typem

człowieka był Marlow, który traktował życie w kategoriach „tu i teraz". Ludzki

trud i wysiłek, aby dobrze wykonać swoją pracę chronił go przed zatraceniem

zmysłów. Bohater nie starał się w ten sposób usprawiedliwić postępowania pana

Kurtza, którego „cień" nawiedził go przed ostatecznym zniknięciem. „Dawny,

realny Kurtz" pochodził z mieszanej angielsko-francuskiej rodziny. Był

iż

parowiec

zostanie

napadnięty

przez

tubylców.

J. Conrad - Jądro ciemności STRESZCZENIE.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: