Z. Nałkowska - Granica STRESZCZENIE.pdf - 5. 20-LECIE M - Magda_line

ZOFIA NAŁKOWSKA - GRANICA - STRESZCZENIE

SZCZEGÓŁOWE

Kolichowska wynajmowała mieszkania w swojej kamienicy. Biedni

lokatorzy: Chąśba, Wylamowie, Gołąbscy, Posztrascy, Gorońscy byli

dla niej powodem ciągłych problemów, ponieważ często zalegali z

czynszem.

Zenon Ziembiewicz poznał Justynę Bogutównę w Boleborzy, gdzie

pracowała jej matka Karolina. Dziewczyna miała wtedy

dziewiętnaście lat i spodobała się Zenonowi, choć na początku

starał się jej unikać. Matka Justyny trafiła do Boleborzy po tym jak

wyrzucono ją z majątku Tczewskich gdyż była schorowana i za stara

do pracy. Kiedy pracowała dla państwa Tczewskich, mimo, że

przygotowywała nich dla nich najwykwintniejsze potrawy, nigdy nie

było jej dane choćby ujrzeć państwa z bliska. Justyna przez jakiś czas

bawiła się z małą panienką Różą, jednak, kiedy ta podrosła, nie było

już o tym mowy.

Na początku utworu dowiadujemy się o śmierci Zenona

Ziembiewicza, który był powszechnie znany i szanowany, „Jego(…)

sylwetka, trochę pochylona, przemykająca prawie, co dnia długim,

odkrytym autem przez ulice miasta, jego twarz o garbatym profilu i

ascetycznie wydłużonej dolnej szczęce, dla jednych przyjemna i

nawet rasowa, dla innych jezuicka i nienawistna”. Nagła śmierć

zakończyła jego karierę polityczną, a wraz z nią wyszły na jaw

skrywane tajemnice: romans z protegowaną własnej żony, W

związku z tym wybuchł skandal, który podważył jego reputację

porządnego człowieka. W związku ze śmiercią Zenona Ziembiewicza

aresztowano dziewczynę, która miała z nim romans – Justynę

Bogutównę, Przyznała się ona do winy i została osadzona w

więzieniu zdradzając objawy obłędu. W prasie zaczęły pojawiać się

pogłoski o życiu Bogutówny: podawano, że jest ona córką kucharki,

po śmierci matki przeprowadziła się do miasta gdzie często

zmieniała pracę. Jej pracodawcy opisywali ją:„dziewczyna

inteligentna, grzeczna dla gości, nie kokietka, ale dosyć leniwa.” U

innych zaś „zostawiła po sobie opinię pracowitej”.

Zenon Ziembiewicz pochodził ze szlacheckiej rodziny: jego ojcem

był Walerian Ziembiewicz, zaś matką Joanna z Niemierów zwana

Żancią. Ojciec, po stracie majątku swojego i żony, pracował jako

zarządca majątku rodziny Tczewskich w Boleborzy. Nie był dobrym

gospodarzem, ani zaradnym człowiekiem, od zajmowania się

sprawami majątkowymi wolał majsterkowanie. Był też skłonny do

zdrad, choć bardzo się tego wstydził. Uważał, ze kocha i szanuje

głęboko swoją żonę Żancię, której o wszystkich zdradach opowiadał.

Dorastający Zenon Ziembiewicz„uczeń pilny i wzorowy, wiozący

doskonałe stopnie i świadectwa”, gdy wracał ze szkoły, z miasta na

wakacje do Boleborzy zaczął zauważać, że nie jest to idealne

miejsce: ojciec nie zajmuje się niczym pożytecznym, matka nie jest

tak wykształcona, za jaką chciałaby uchodzić. Dlatego Zenon zaczął

się przywiązywać do domu pani Kolichowskiej, który w porównaniu

z ubóstwem jego domu rodzinnego, oczarowywał go wielkością

sprzętów, mebli i obrazów. Tam poznał i zakochał się w Elżbiecie

Bieckiej, jednak dziewczynka nie odwzajemniała uczucia, ponieważ

była zakochana w rotmistrzu Awaczewiczu. Gardziła i wyśmiewała

się z młodego adoratora

III

Cecylia Kolichowska nie lubiła, kiedy zjawiali się u niej goście, bo

oznaczało to najczęściej, że chcą załatwić jakieś lokatorskie sprawy.

Jednak raz do roku, z okazji imienin, panią Kolichowską odwiedzały

dawne przyjaciółki. Znajdowały się one w różnej pozycji

majątkowej, niektóre były bardzo biedne, niektóre utrzymały swą

dawaną pozycję, ale wszystkie łączyło to, że ich młodość się już

skończyła. Ich ciała się zestarzały, twarze, naznaczone zmarszczkami

zastygły w wyrazie zgryzoty lub impertynencji. Starość sprawiła, że

czuły się one wyrzucone poza nawias życia. Pozostawało im jedynie

wspomnienie dawnej młodości i piękności. Panie poruszały temat

służących. Pani Kolichowska stwierdziła, że „służące to taki sam

człowiek, jak każdy inny”. Natomiast jedna z jej przyjaciółek pani

Gorońska opowiedziała historię o tym jak musiała wyrzucić swoją

służącą Bogutową, ponieważ ta była w ciąży. Później Bogutowa

zatrudniła się jako kucharka w majątku Tczewskich, w Chązebnej i

miała się podobno bardzo dobrze. W związku z tym wywiązała się

rozmowa, o tym, że kochankom zawsze wiedzie się w życiu lepiej

niż żonom.

Po utracie pracy u Tczewskich Karolina Bogutowa i jej córka

mieszkały u Borbockich, potem Bogutowa dostała pracę w

Boleborzy, o której myślała, że jest dla niej upadkiem na samo dno,

bo dwór ani państwo nie prezentowali się okazale.

Stan domu rodzinnego Zenona Ziembiewicza, w Boleborzy

przedstawiał się fatalnie. Mimo, że nie było pieniędzy, ciągle

zatrudniano służbę, choć coraz częściej nie wypłacano im pensji.

Zenon, młody student, powrócił do domu po pobycie w Paryżu.

Rozmyślał nad swoim życiem i stwierdził, iż pragnie „rzeczy bardzo

prostej: żyć uczciwie” Z listu przyjaciela Karola Wąbrowskiego, syna

pani Kolichowskiej z pierwszego małżeństwa, Zenon dowiedział się,

że Adela, dziewczyna, która się w nim zakochała, kiedy przebywał w

Paryżu, nie żyje. Już, kiedy się poznali, chorowała na gruźlicę, a

ponieważ wiedziała, że umrze obdarzyła Zenona ogromną miłością,

która pomagała jej zapomnieć o śmierci. Zenon zostawił ją w Paryżu

i wrócił do Polski. Tego dnia, gdy dowiedział się o śmierci Adeli,

pierwszy raz rozmawiał z Justyną. Odtąd zaczął ją często spotykać.

Opowiadała mu o życiu innych ludzi, nigdy o swoim, a np. o Jasi

Gołąbskiej, której mąż się rozpił, a dwoje jej dzieci umarło i została

jej jedynie córka Jadwisia. Zenon opierał się słabości do Justyny, bo

przypisywał ją skłonności do rozpusty, którą odziedziczył po ojcu.

Jednak, „Gdy stała blisko, chciał ją wziąć do rąk, chciał ją po prostu

mieć”. Także pani Żancia zdawała się polecać ją Zenonowi. Justyna

nie dostrzegała jego zainteresowania, ufała mu. W końcu została

jego kochanką.

IV Młoda Elżbieta obiecała sobie, że „Nie wyjdzie nigdy za mąż, nie

ulegnie „zmysłom", będzie okrutna dla mężczyzn, o ile który odważy

się ją pokochać”. W małżeństwie widziała źródło nieszczęścia.

Cierpiała także z powodu tego, że rodzice wyjechali i ją zostawili, a

ciotka nie darzyła jej miłością.

Przez okna swojego pokoju Elżbieta spoglądała na ogród, gdzie

widziała psa Fitka, wiecznie karconego, którego życie było

ograniczone przez łańcuch. W cieplejsze dni widziała także „ludność

podziemi”, czyli lokatorów zamieszkujących piwnice, przerobione na

mieszkania. Ludzie ci „Elżbiecie wydawali się zupełnie odrębną rasą,

jak Murzyni lub

Chińczycy. Nie dlatego, że byli brudniejsi i mieli na sobie odzienie,

którego niepodobna było określić kształtu ani koloru. Ale że byli

wszyscy mniejsi od ludzi nawierzchni, inaczej się trzymali i ruszali,

innych używali słów, mieli inny głos, inną barwę twarzy, inne stopy i

palce, inny zapach.(…) Każdy, kto nie był młody, od razu nie miał

zębów. Prawdziwie starych ludzi zresztą wcale nie było, może

prędzej umierali. Dzieci było mnóstwo”. Dla Elżbiety świat biedy był

obcy i odległy, łatwo mogła się odgrodzić.

VII

Wkrótce Zenon mimo braku pieniędzy wrócił do miasta. Podczas

spotkania z Czechlińskim, który zlecał mu napisanie artykuł,

zobaczył, na zalanej deszczem ulicy Elżbietę Biecką. Była już dorosłą

kobietą. Następnego dnia udał się do domu przy Staszica, żeby się z

nią zobaczyć. Była dla niego bardzo uprzejma, ale „…niespokojna

nerwowo, niepewna siebie, dawny urok pochmurna siły znikł bez

śladu.(…) Poczuł nad nią swoją przewagę.” Mimo to, wyznał jej, że

w dzieciństwie był w niej zakochany. Opowiedziała mu o tym, ze

chciała stać się niezależna i pracowała w starostwie, ale odkąd

ciotka zachorowała musiała zrezygnować. Mówiła także o tym, że

pod podłogą salonu, w którym się znajdują, w piwnicy, mieszkają i

umierają ludzie. Stwierdziła, że czasem wydają się jej szczurami.

Zdała sobie z tego sprawę, kiedy zaczęła zajmować się lokatorami w

„Cecylia Kolichowska z domu Biecka, wdowa po rejencie

Aleksandrze, miała pięćdziesiąt lat i w życiu jej wszystko się już

skończyło”. Była dwukrotnie zamężna: jej pierwszy mąż Konstanty

Wąbrowski był socjalistą, przed wojną popełnił samobójstwo. Była z

nim dziesięć lat i miała syna. Drugi mąż, starszy od niej o piętnaście

lat rejent Aleksander Kolichowski był bardzo zaborczym mężem.

Sam często wdawał się w romanse, ale swojej żonie nie pozwalał

nawet wychodzić z domu, tak był o nią zazdrosny. Pierwsze

małżeństwo Cecylii było małżeństwem z miłości i zdarzały się w nim

chwile szczęścia mimo biedy. Drugie natomiast było małżeństwem z

rozsądku i dla pieniędzy i przyniosło kobiecie wiele udręk.

Odziedziczyła po mężu kamienicę i miała w nim mieszkanie, choć

musiała je zredukować o połowę, więc było bardzo zagracone. Pani

Pewnego dnia, kiedy Elżbieta udała się na lekcje francuskiego do

swojej nauczycielki panny Julii Wagner, spotkała tam swego

ukochanego Awaczewicza, który przy wejściu ją pocałował. Jego

zachowanie pozwoliło jednak jej zrozumieć, że ma on romans z

panną Julią. Elżbieta zraniona uciekła z mieszkania. Po drodze

spotkała Zenona Ziembiewicza, udali się do domu na podwieczorek,

jednak później Elżbieta wymówiła się bólem głowy i poprosiła

Zenona o odejście.

zastępstwie ciotki. Zenon obiecał jej, że odwiedzi ją ponownie

następnego dnia.

Karolina Bogutowa na wiosnę rozchorowała się tak bardzo, że

musiała udać się na operację do miasta. Pani Ziembiewiczowa

serdecznie pożegnała ją i Justynę i obiecała je odwiedzić. Kobiety

pojechały do miasta pociągiem. Matkę bardzo osłabiła ta podróż.

Kiedy już dotarły, najpierw nie mogły dostać się do szpitala, a potem

kazano im czekać. Justyna zostawiła matkę by zawieźć rzeczy do Jasi

Gołąbskiej. Kiedy Bogutowa siedziała w poczekalni zrobiło jej się

słabo i zemdlała. Justyny po powrocie nie chciano wpuścić do

szpitala, ale w końcu płaczem i prośbami zdołała to wymóc. Kiedy

czekała na widzenie się z matką, zakonnica, która zajmowała się

chorymi, powiedziała jej, że Bogutową przywieziono za późno i że

na wsi ludzie zawsze czekają do ostatniej chwili z przywiezieniem

chorego. Justynę bardzo to przeraziło, zaczęła rozmyślać o tym, co

zrobi, gdy matka umrze. Pomyślała, że uda się do Jasi Gołąbskiej,

która bardzo się zestarzała, mąż zostawił ją w biedzie, w mieszkaniu

tak ciasnym, że Justyna nie miała gdzie postawić rzeczy. Kiedy tak

rozmyślała, lekarze i zakonnica wyszli z sali operacyjnej i oznajmili

jej, że nic nie dało się zrobić i matka nie żyje. Zrozpaczona Justyna

pobiegła do sali, gdzie ujrzała zakrwawione ciało matki. Widziała jak

matkę wkładają do drewnianej skrzynki i niosą w miejsce gdzie było

więcej zmarłych. Justyna usiadła na ławce, a kiedy się ocknęła stała

przy niej zakonnica, która zapytała czy dziewczyna ma pieniądze by

kupić trumnę i urządzić pogrzeb jak najszybciej. Justyna udała się do

sklepu z trumnami, następnie zamówić karawan i do Jasi Gołąbskiej

by z nią wybrać miejsce na cmentarzu. Wtedy też zobaczyła, że

córka Jasi jest prawie niewidoma od przebywania w piwnicy i złego

odżywiania. Na cmentarzu wybrały miejsce a Jasia pokazał Justynie

groby swoich zmarłych dzieci. Wtedy Jasia powiedziała: „Szczęśliwa

jestem, że mi te dzieci umierają(…)Pan Bóg wie, co robi. Jak ja bym

sobie dzisiaj z czworgiem radę dała.” Justynie nie spodobały się te

słowa. W drodze powrotnej Gołąsbka opowiadała o tym, że nie

dostaje od nikogo pomocy, ani nie może dostać pracy, bo jest chora

na gruźlicę. Następnie udały się do szpitala, żeby umyć i ubrać

zmarłą. Okazało się, ze pogrzeb musi odbyć się bez księdza, bo

Justynę nie było na niego stać.

okropne życie, że jej najbogatsi pracodawcy tak łatwo się jej pozbyli

i w ogóle ich nie interesowała.

VIII

Cecylia Kolichowska stawała się coraz starsza i coraz bardziej

rozchorowana i rozgoryczona utratą młodości. Miała za złe

Elżbiecie, że ta traktuje jąkaj wroga, nigdy się z nią nie zgadza oraz

to, że zabrania wyrzucać lokatorów, którzy zalegają czynszem.

Rozmowy na ten temat kończyły się kłótniami i cichymi dniami

między młodą i starą kobietą.

Zenon wrócił z zagranicy po skończeniu studiów. Zdecydował, że

miejscem jego życia i śmierci będzie jego rodzinny kraj. Czuł, że

„Otrząsnął się ostatecznie ze swej głupiej, niezorganizowanej

młodości.” Zadzwonił do Elżbiety, a następnie poszedł na kawę do

cukierni Chązowicza i tam zajął się czytaniem miesięcznika niwa

gdzie znalazł swój własny artykuł, ale potraktował go jak obcy.

Cecylia Kolichowska całe życie obiecywała sobie, że kiedyś

doprowadzi swoje zdrowie do porządku, wyjedzie do sanatorium.

Jednak to nigdy się nie wydarzyło, a jej stan zdrowia ciągle się

pogarszał, pojawiały się nowe ataki duszności i bóle w stawach.

Kobieta zdała sobie sprawę, że jedyne, co ją jeszcze w życiu czeka to

śmierć. Przy życiu trzymała ją myśl o synu oraz przywiązanie i

sympatia dla Elżbiety. Chciała, żeby Elżbieta zawsze była przy niej i

gniewało ją, kiedy tak nie było. Elżbietę zastępowała często

przyjaciółka, Łucja Posztarska. Wpadała często by pożyczyć trochę

węgla lub kilka złotych. Mimo, że pani Posztarska żyła w nędzy, jej

mąż był alkoholikiem i popadał w długi, kobieta zawsze była

pogodna i broniła Maurycego. Pani Kolichowska nie potrafiła tego

zrozumieć. Wszystko to: niedostrzeganie beznadziejności swojej

sytuacji przez Posztarską, stawanie Elżbiety po stronie lokatorów, a

także to, że odwiedzał ją często Awaczewicz, sprawiało, że pani

Kolichowska była bardzo przygnębiona.

Kiedy wyszedł na ulicę od razu zobaczył Justynę Bogutównę.

Zauważyła go i przywitała się. Oznajmiła mu, że jej matka umarła.

Pocieszył ją delikatnie, ale ciągle był zmieszany tym spotkaniem.

Zaprosił ją do hotelu, żeby ludzie nie widzieli ich razem na ulicy, ale

ona powiedziała, że pracuje u chorej kobiety i musi do niej wrócić z

zakupami. Jednak po chwili zgodziła się pójść z nim. W pokoju

Justyna kontynuowała swoja opowieść o śmierci matki i zaczęła

płakać, jednak Zenon upomniał ją, że sąsiedzi mogą usłyszeć. Zaczął

ją pocieszać, przytulać, a po chwili całować. Wtedy Justyna

uspokoiła się i opowiadała dalej. Okazało się, ze w Boleborzy została

połowa pieniędzy Justyny, a matka Zenona ich nie odesłała. Zenon

obiecał załatwić tę sprawę. Justyna wyznała mu, że cały czas o nim

myślała, a kiedy on próbował jej tłumaczyć, ze jego sytuacja uległa

zmianie, ona objęła go i wyznawała mu swoje uczucia. Poczuł, że

znowu jest dobra ufna i miła, nie mógł się oprzeć i po chwili znaleźli

się w łóżku.

Elżbieta wróciła do domu. W podróży spotkała się z matką, Romaną

z Giezłowskich Biecką, obecnie Niewieską. Okazało się, że ta mimo

swoich czterdziestu pięciu lat ma kolejnego kochanka. Po powrocie

Elżbiety od razu odwiedził ją Awaczewicz, który choć już starzejący

się bardzo dbał o wygląd. Pani Kolichowska bała się, że Elżbieta

może zechcieć wyjść a niego za mąż. Tymczasem w odwiedziny do

Elżbiety coraz częściej wpadał również Zenon Ziembiewicz.

Pewnego dnia opowiedział jej o swojej znajomości z Adelą, czego

ona słuchała wrogo. Następnie ona zwierzyła mu się, że jako mała

dziewczynka wyobrażała sobie szczęście jako znajdowanie się przy

jednym stole z obojgiem rodziców. Plan ten zniweczyła jednak

śmierć ojca. Zenon przypomniał sobie, że kiedy był mały i bał się

zjaw, zawsze myślał o tym, że ojciec jest tą osobą, która się nie boi i

go obroni przed ciemnością i nieznanym. Wtedy Zenon zapytał

Elżbietę o znajomość z Awaczewiczem, o to czy żywi do niego jakieś

uczucia. Ona zmieszała się i odpowiedziała, że go nie kocha. On

jednak jej nie uwierzył. Wtedy Elżbieta przyznała, że Awaczewicz był

jej miłością w czasach, gdy Zenon przychodził dawać jej korepetycje.

Zenon oburzony i zawiedziony chciał wyjść, jednak w końcu

przyznał, że jest zazdrosny, bo tylko ją jedyną kochał w życiu.

Elżbieta wyciągnęła ręce by go zatrzymać a on zaczął ją całować i

przytulać. Tego samego wieczoru opowiedział jej o znajomości z

Justyną. Przypisał swój romans nudzie i desperacji, jaka go ogarnęła

w domu rodzinnym oraz „kompleksowi boleborzańskiemu”-

skłonności do rozpusty, którą udało mu się już zwalczyć. Zapewnił

Elżbietę, że jest to całkowicie zakończona sprawa. Rok później odbył

się ślub Elżbiety i Zenona, ale wcześniej Elżbieta odbyła rozmowę z

Justyną, która przyczyniała się do rozwoju późniejszych wypadków.

Odchodząc Justyna była zadowolona i zmieszana jednocześnie.

Zenon dał jej trochę pieniędzy i umówił się z nią na następny

poniedziałek. Kiedy wyszła zaczął wyrzucać sobie swój postępek.

Tłumaczył sobie, że sprawiła to zbyt długa tęsknota do Elżbiety i

Justyna, która to wykorzystała. Kiedy był w Paryżu korzystał z

„nocnego życia”, był z różnymi kobietami, jednak uznawał to za coś

tak oderwanego od życia, że można było uznać, że to się nie

zdarzyło. Jednak sprawa z Justyną wyglądała inaczej, bo miało to

miejsce w jego rodzinnym kraju, mieście, wywodziło się już z

Boleborzy. Dlatego Zenon był bardzo niezadowolony.

Bogutówna musiała się zastanawiać, co zrobić dalej. Nie mogła się

zatrzymać u Jasi, bo nie było tam miejsca a poza tym odkąd odszedł

Gołąbski Jasia, jej matka Barbocka i córeczka były tak biedne, że

często głodowały. Mieszkanie w piwnicy było maleńkie, ciemne,

pachniało naftą i dymem.

Kiedy wyszedł z hotelu udał się do Czechlińskiego, który

zaproponował mu posadę redaktora naczelnego Niwy, a Zenon ją

przyjął. Awans sprawił, ze zaczął myśleć o życiu z Elżbietą, o

wyrwaniu jej z domu ciotki. Chciał jej kupić kwiaty, ale zrezygnował.

Przypomniał sobie, że cierpiał żegnając się z nią, a teraz na myśl o

spotkaniu czuł radość zmieszaną jednak z odrobiną obawy.

Gołąbska opowiadała Justynie o tym jak jej mąż, na początku

udawał dobrego człowieka, ale kiedy stracił pracę zajął się

nielegalnymi interesami, oszustwami, a wszystkie pieniądze

przepijał. W końcu zostawił zonę i dziecko i uciekł. Justyna

zorientowała się, że córka Jasi jest chora i być może niedługo

umrze.

Zenon znalazł Elżbietę w ogrodzie. Nie podbiegła do niego, tylko

szła ku niemu wolno. Zenon poczuł, że jest chłodna. Zapytał czy nie

cieszy się na jego widok, a ona odpowiedziała z przekorą, że nie.

Zaczął całować jej ręce i dopiero teraz poczuł wzruszenie i skruchę.

Przytuliła go do siebie. Zobaczył, że jej oczy mają w słońcu kolor

przeźroczysto brązowy lub zielony. Elżbieta powiedziała, że już

nigdy nie powinni się rozstawać na tak długo. Zaczęła opowiadać, że

gdy widzieli się ostatni raz, to on, chociaż odwrócił się by spojrzeć w

okno nie zobaczył jej. Zenon zapytał, czemu zgasiła światło w

pokoju, a ona odpowiedziała, że nie chciała żeby ją widział.

W nocy, gdy wszystkie spały już w jednym łóżku, przyszedł brat Jasi,

Franek Barbocki i spał na podłodze.

Następnego dnia rano odbył się pogrzeb Bogutowej, na którym były

tylko cztery osoby. Justyna myślała o tym, jakie jej matka miała

Odpowiedział jej: „ Widzisz, że to ty. Że to jest twoja wina. To ty nie

jesteś dobra.” Elżbieta powiedziała, ze boi się cierpienia i

przestraszyła się go szczególnie, gdy odchodził. Zenon zapewnił ją,

że już nigdy nie będą osobno, a ona stwierdziła, że „to jest szczęście

tak cierpieć przez drugiego człowieka”

XII

Niedługo potem do Zenona przyszedł hrabia małżonek Wojciech

Tczewski. Mówił o reformie rolnej, parcelacji, pożyczkach i długach,

a także o teatrze regionalnym, którego był wielkim wielbicielem.

Zaczął opowiadać o młodej aktorce Luci Wisłowskiej, która według

niego była niedoceniana przez prasę, źle traktowana przez

zazdrosne starsze aktorki i przez to mogłaby przyjąć propozycję

obcej firmy kinematograficznej. Hrabia uważał, że byłaby to wielka

strata, kiedy to mówił „na szlachetną twarz wypływał z głębi ciała

rumieniec wzruszeń sekretnych i wstydliwych” Stało się oczywiste,

że młoda aktorka jest jego kochanką.

chciał sobie wyobrazić siebie, tak jak widzą go inni ludzie, ale

powodowało to w nim niepokój.

Postanowił ostatecznie zakończyć sprawę z Justyną. Zebrał

pieniądze, które chciał jej oddać. Próbował złożyć jej wyjaśnienia,

ale wtedy Justyna oznajmiła mu, że jest w ciąży. Zenon był

zaskoczony, a Justyna przytuliła się do niego i oznajmiła, że wcale

się tym nie martwi i nie przejmuje się tym, co mówią ludzie, dopóki

ma Zenona. Mówiła, że cieszy się z dziecka i że da radę je

wychować. Zenon pytał czy to rzeczywiście jest pewne, nie chciał w

to uwierzyć, ale ona kategorycznie powiedziała, ze to prawda.

Zenon przeraził się, zdał sobie sprawę, że Justyna jest dla niego

obcą, głupią dziewczyną, z którą nigdy nie chciał być, a posiadanie

dziecka z nią napawało go odrazą. Zaczął namawiać Justynę, żeby

pomyślała racjonalnie nad całą sytuacją, a ona tylko zdziwiła się, że

zachowuje się jakby był na nią zły. Po chwili wstała i zaczęła zbierać

się do wyjścia, a Zenon wręczył jej pieniądze, na które ona prawie

nie zwróciła uwagi. Wychodząc powiedziała Zenonowi, żeby już nie

myślał o tym, co mu powiedziała i że może wszystko jeszcze się

zmieni.

Całowali się w salonie. Zenon zapytał, dlaczego Elżbieta się przed

nim broni, jednak nie miał do niej o to żalu. Wiedział, że nie mogą

się wycofać z związku, w który weszli. Wtedy przypomniał sobie o

tym, że pod podłogą salonu, w którym teraz byli, w noc, w której

umarła jej matka, spała Justyna i śniła o nim.

W następny poniedziałek Justyna przyszła do hotelu po pieniądze.

Zenon postanowił jej powiedzieć, ze to koniec ich znajomości

jednak w końcu do tego nie doszło. Justyna przyszła bardzo

wcześnie rano i zastała go jeszcze nieubranego, co pokrzyżowało

jego plany bycia zdecydowanym. Justyna usiadła i zaczęła

opowiadać o swoich sprawach, stwierdziła, ze chciałaby pracować w

sklepie. Zenon zorientował się, że nie jest szczęśliwa pracując u

chorej kobiety. Zapytał, w jakim sklepie chciałaby pracować, a

jednocześnie przyglądając się jej stwierdził, ze nie jej skóra nie jest

już tak biała i czysta jak na wsi, że otacza ją zapach smażonego

tłuszczu. Widział ją w rożny sposób: raz jako zwykłą służącą, raz jako

kochankę przychodzącą z pretensjami lub jako miłą i dobrą

dziewczynę z Boleborzy, której los leżał mu na sercu. W zależności

od tego jak ją widział takie przybierał w stosunku do niej

zachowanie. Jej wrażliwość i bezbronność sprawiły, że miał ochotę

się z nią kochać i przygarnął ją do siebie. Kiedy skończyli Zenon

wiedział, ze nie muszą sobie niczego wyjaśniać ani usprawiedliwiać

się. Zapragnął żeby Justyna już wyszła. Kiedy to zrobiła ubrał się

szybko, pełen niespokojnych myśli i udał się do redakcji.

Zenon na polecenie Czechlińskiego nie pisał niczego

niepochlebnego o Tczewskich. Marian Chąśba, protegowany

Elżbiety pisał do gazety krótkie żartobliwe opowiadania o

wypadkach z miasta, bijatykach, samobójstwach, które przejmowały

Zenona obrzydzeniem.

Zenon nie był zadowolony, ponieważ pismo tylko pozornie było pod

jego nadzorem. Ciągle był naciskany by publikować tylko to, co

zezwolono. Pracę w redakcji traktował jako tymczasową.

XIII

Elżbieta i służąca Ewcia weszły do pokoju ciotki Kolichowskiej, żeby

ją umyć. Kobieta ostatnio nie mogła się samodzielnie poruszać, jej

ciało było obolałe. Ciotka zapytała Elżbietę czy nie brzydzi się

usługiwać jej. Elżbieta pomyślała o starym ciele: „Zgrubienia i guzy

artretyczne nie były tak odrażające jak ten pospolity obraz

przemiany spowodowany przez starość”, ale powiedziała, że ciotka

robiła to samo dla niej, kiedy Elżbieta była małą dziewczynką i była

chora. Mówiąc to Elżbieta przypomniała sobie o tym jak była z

matką w willi nad morzem. Matka była bardzo piękną „pochmurnie

i gniewnie” kobietą i czekała, na przybycie jednego ze swoich

mężczyzn. Kiedy przyszedł nie uśmiechnęła się na jego widok.

Elżbieta myślała, że jej matka jest niedobra. Teraz jednak

przypomniała sobie, ze uśmiech jej matki był samą dobrocią.

Elżbieta najlepiej czuła się popołudniami w ciemnym salonie.

Myślała o kamienicy i o tym, że choć jest w niej elektryczność i są w

niej poprowadzone rury kanalizacyjne, wodociągowe i centralne

ogrzewanie to mieszkania, gdzie żyli najubożsi w piwnicy i na

poddaszu nie były w nie wyposażone.

Kidy Elżbieta załatwiała sprawunki w mieście, Zenon jej towarzyszył.

Kupowała tasiemki u starej obojętnej Żydówki. Potem szli razem za

miasto. Widzieli dworzec kolejowy oraz „Zakopcone magazyny,

remizy z poczerniałych cegieł, brudne szklane dachy, słupy z drzewa

i żelaza wydźwigające w powietrze różne barwy, światła i kształty

swych symbolów, pompy, pryzmy węglowego miału, długie złoża

desek, druty w niebie i na ziemi.” Elżbieta zapytała, dlaczego jest tu

tak smutno, kiedy byli na terenie nowego przedmieścia

znajdującego się na dawnych ugorach i nieużytkach. Budowano tam

dom, w którym Elżbieta i Zenon chcieli wynająć mieszkanie. Potem

wrócili do domu na Staszica.

Pracował w brudnym, popielatym pokoiku. Przychodziło do niego

wielu ludzi ze swoimi krzywdami, propozycjami lub talentami. Tego

dnia przyszła do niego hrabina Tczewska Wojciechowa z Chozębnej

w towarzystwie proboszcza parafii księdza Czerlona, który był

„wielki, grubo-kościsty i brunatny, o dużym nosie i głęboko pod

czaszką ukrytych czarnych, przepaścistych oczach.” Hrabina

natomiast była kobietą o twarzy nieruchomej, miała wypukłe szare i

matowe oczy, usta zbyt pełne, a fryzurę gładką. Problem, z jakim

przyszli do Zenona Ziembiewicza dotyczył cyklu wykładów pt. O

istocie doświadczenia religijnego, które prowadził ksiądz Czerlon dla

Koła Pań. Chcieli by Zenon napisał o tym. Zenon zgodził się. Ksiądz i

hrabina zebrali się do wyjścia. Patrząc na księdza Czerlona można

było stwierdzić, że „jego sprawa ze sobą jest ciężka i niedobra. Mógł

być okrutny wobec samego siebie i zarazem całkowicie bezradny”.

Ksiądz był synem ubogiego człowieka, który dorobił się majątku, ale

stracił go w czasie wojny. Święcenia przyjął po śmierci ojca. Hrabina

traktowała księdza jak cenny skarb. Pożegnała Zenona

westchnieniem, a ksiądz uśmiechnął się do niego. Wydawało się, że

hrabina jest pogromczynią, a ksiądz Czerlon niebezpieczną bestią.

Miała nadzieje, ze jej opiekuńczość w stosunku do ciotki przyniesie

starszej kobiecie ulgę i radość, jednak pani Kolichowska ciągle była

niezadowolona. Zapytała, kiedy zjawi się Zenon Ziembiewicz. Nie

przychodził już od pięciu dni, jednak za każdym razem się

usprawiedliwiał. Elżbieta bała się, że się nie zjawi, a wszystko, czego

nie powiedziała i nie zrobiła chciała nadrobić na dzisiejszym

spotkaniu. Postanowiła, ze będzie dla niego dobra. Ciotka zapytała

czy Elżbieta ma zamiar wyjść za Zenona, a ona odpowiedziała

twierdząco. Przeraziła ją jednak ta myśl i dlatego dodała, że ślub

planują nieprędko. Pytanie ciotki zepsuło Elżbiecie doniosłość

czekania na wizytę Zenona.

Między Justyną, Zenonem i Elżbietą „ (…) rzecz cała ułożyła się ściśle

według wiadomego schematu: dziewczyna wiejska i panna z

mieszczańskiej kamienicy, narzeczona i kochanka, miłość idealna i

zmysły”. Zenon tłumaczył sobie, że nie doszłoby do tego gdyby nie

umarła stara Bogutowa i gdyby nie okazało się, że w Boleborzy nie

wypłacono jej całej pensji. Mógłby powiedzieć, Justynie, że jest

zaręczony i nie mogą się spotykać, ale okazało się, że nie potrafił jej

odepchnąć, kiedy była załamana i samotna. Kolejne spotkania

wynikły z pierwszego.„Wszystko było zupełnie inaczej, niż się myśli,

że jest u innych”. Z Elżbietą łączyła go miłość duchowa, idealna.

Wzbraniała się od kontaktu cielesnego z nim, Zenon upajał się

drobnymi pieszczotami, one mu wystarczały. Nie chciał pogodzić się

z faktem, że schemat jego romansu jest podobny do innych. Myślał,

że „każda najspokojniejsza sprawa od wewnątrz wydaje się jedyna i

każdy schemat uczucia za każdym razem jest nowy.” Nie mógł

znieść patrzenia na siebie oczami innych ludzi. Już jako dziecko

Tymczasem wynikła sprawa zwolnienia dozorcy kamienicy, który

coraz bardziej się starzał i nie pracował dobrze. Pani Kolichowska

nalegała na wyrzucenie dozorcy i jego żony, natomiast Elżbieta się

nie zgadzała. Nie chciała by starzy ludzie głodowali. Coraz bardziej

tęskniła za Zenonem. Tymczasem on przebywał w redakcji.

Wydrukował wspomnienia Maurycego Posztarskiego, którego

poleciła mu Elżbieta. Zenon chciał się pozbyć tego człowieka, który

odwiedzał go codziennie, lekko pijany, przynosząc coraz to nowe

wspomnienia. Posztarski nie mógł zrozumieć, że świat nie poznaje

się na jego talencie literackim. Tłumaczył to sobie tym, że „Żydzi

wszystkim trzęsą”, w czym przypominał Zenonowi ojca.

Tego wieczora, kiedy Elżbieta i Zenon rozmawiali na temat Justyny,

ona już nie pracowała w domu chorej kobiety. „Nie było jej tak

dobrze w tej służbie. Zawsze trochę głodna, zawsze czegoś winna.

Żeby nie wiem jak pracowała, zawsze pani jej robiła | wymówki,

zawsze była niezadowolona.” Pani miała męża, który ją zdradzał i

dwóch synów. Pewnego dnia Justyna potłukła niebieską filiżankę,

wtedy kobieta się zdenerwowała, a Justyna powiedziała, że w takim

razie odejdzie. Nie wiedziała, co przyniesie jej przyszłość. Martwiła

się, ze Zenon stał się obcy. Nie mogła pojąć, ze spotkał ją los taki jak

innych dziewcząt, chociaż uważała się za mądrzejszą od nich, a

Zenona za dobrego człowieka, który ją szanował. Mimo wszystkich

niepokojów Justyna czuła, że będzie, co ma być. Było to dla niej

przyjemne uczucie związanie z jej stanem.

XVI

Zenon wychodził świtem po nocy spędzonej z Elżbietą. Potem

spotkał Czechlińskiego i rozmawiał z nim. Wypił kilka kieliszków.

Postanowił wrócić do swojego pokoju, a po drodze spotkał Justynę.

Przywitali się jak obcy ludzie. Zapytał, co u niej słychać i czy czegoś

nie potrzebuje. Odpowiedziała, ze na razie jej nic nie potrzeba,

chciałaby tylko posadę w sklepie. Potem rzekła, że nie

przychodziłaby do niego gdyby nie rozmowa z jego narzeczoną,

którą odbyła tego dnia. Zenon słysząc te słowa bardzo się

zdenerwował. Zapytał jak śmiała nachodzić Elżbietę. Justyna

wytłumaczyła, że to jego narzeczona ją wezwała. Wypomniała

Zenonowi, że nie powiedział jej, że jest z kimś związany, a Elżbieta

wiedziała o romansie z nią. Zenon chciał się dowiedzieć, co

dokładnie mówiła jej Elżbieta. Gdy usłyszał, że powiedziała, ze nie

będzie ślubu, od razu chciał biec się z nią zobaczyć. Zaczął delikatnie

wypraszać Justynę, a wtedy ona zapytała go czy to on kazał Elżbiecie

powiedzieć, żeby Justyna nic nie robiła dziecku. Zenon

odpowiedział, że nie i że Justyna może zrobić z dzieckiem co chce.

Przy wyjściu zapewnił ją, że da jej każdą sumę, jakiej będzie

potrzebowała.

W redakcji spotkał też hrabinę Tczewską, Olgierdową z Pieszni,

bratową Wojciechowej. Była ona Znana z posiadania wielu

kochanków. Ludzie jednocześnie uwielbiali ją i nienawidzili. Zenon

zobaczył ją jako kobietę, która chce zdobyć sympatię każdego

napotkanego człowieka. „Mówiła wciąż o sobie, chociaż szło na

pozór o wyborowe nasiona warzyw, jajka zielononóżek, opiekę nad

sierotami i matkami, kursy niedzielne śpiewu chóralnego…”

Zapraszała Zenona by wybrał się do Pieszni. „Olgierdowa Tczewska

była kobietą, która nie odczuwała smaku miłości, kiedy nie

towarzyszyły jej skandale, pojedynki, groźba ujawnien i strach.”

Teraz była już starszą kobietą posiadającą dorosłych synów i

zajmującą się urządzaniem swojej wsi Pieszni. Zenon spędził w

Pieszni trzy dni.

Po zwolnieniu się z pracy Justyna przeniosła się do Jasi Gołąbskej.

Pewnego dnia wezwano ją do mieszkania pani Kolichowskiej żeby

się zameldowała. Tego samego dnia Elżbieta widziała na podwórku

kamienicy jak rodzina nie chce przyjąć do domu Władziowej -

kobiety, która wróciła do nich z dzieckiem, odebranym z opieki

społecznej. Władziowa miała swojego syna Zbysia z człowiekiem,

którego prawie nie znała i który jej nie obchodził, jednak kochała

swoje dziecko. Nie mogła znaleźć stałej pracy, bo nikt nie chciał jej z

nim przyjąć. W końcu któryś z pracodawców umieścił dziecko w

zakładzie opiekuńczym, jednak Władziowa nie mogła żyć bez syna i

odebrała go. Zbysio był siedmioletnim, uroczym chłopcem,

lubianym przez wszystkich. W końcu Wylamowa, matka chrzestna

Zbysia wpuściła Władziową i syna do mieszkania.

XIV

Zenon zjawił się wieczorem u Elżbiety. Wypytywał ją, co robiła,

kiedy go nie było. Ona chciała mu powiedzieć, że „(…)sprawił, że to

najważniejsze jest tutaj, że ją ogarnia, że wciąga ją wewnątrz życia.”

Udali się na kolację, a potem na taras gdzie Elżbieta siedziała

Zenonowi na kolanach. Zjawiła się pani Kolichowska i dała do

zrozumienia, że nie jest zadowolona z wizyty Zenona. Powiedziała

Elżbiecie, że dziewczyna, która mieszka u Gołębskich jest

niezameldowana. Kiedy Elżbieta wróciła na taras Zenon powiedział

jej, że sprawa pomiędzy nim a Justyną nie jest skończona.

Opowiedział jak on i Justyna spotkali się po śmierci jej matki i jak

zabrał ją do hotelu i że było mu jej żal. Elżbieta siedziała bez ruchu.

Zaczął jej wypominać, że jest obca i wroga, a ona nie mogła

zrozumieć, dlaczego przespał się z Justyną. Wtedy powiedział, że to

dlatego że tęsknił za nią. Wyznawał swoją zdradę tak jak dawniej

jego ojciec wyznawał swoje zdrady matce. Powiedział Elżbiecie, że

spotykał się z Justyną w poniedziałki i czwartki rano. Tłumaczył jej,

ze to nie jest takie oczywiste, na jakie wygląda. Jednak fakty

wyglądały tak, że „Justyna była w samej rzeczy uczciwą dziewczyną,

którą uwiódł korzystając z jej zakochania. Elżbieta była narzeczoną,

którą zdradził.” Elżbieta milczała, a Zenon zastanawiał się, nad czym

czy rzeczywiście sprawy są takie, na jakie wyglądają, czy ważniejsza

jest opinia ludzi na ten temat niż jego własna opinia i motywy.

Po wyjściu Justyny pobiegł do telefonu zadzwonić do Elżbiety i

dowiedział się ze wyjechała do Warszawy, do matki. Poszedł do

pokoju. Nie mógł uwierzyć ze Elżbieta odeszła. Wtedy pomyślał o

tym, co mówił mu Czechliński, że jeżeli Zenon zgodzi się to mógłby

zacząć ogromną karierę. Zrozpaczony chciał robić karierę tylko dla

Elżbiety. Nie pojmował jak

ukochana kobieta mogła pozwolić sobie na taką zazdrość by

zaprosić kochankę i dowiedzieć się, że ona nic o niej nie wie. Wtedy

wszedł do pokoju Edward Chąśba z listem od Elżbiety. Pisała, że

lepiej będzie, jeśli się już nie zobaczą i że to Justyna ma do niego

prawo.

Elżbieta w salonie wypisała kartę meldunkową Władziowej i

Zbysiowi, a po chwili zjawiła się Justyna. Elżbieta wypisała meldunek

i patrzyła na Justynę siedzącą spokojnie na brzegu kanapy. Zaczęła z

nią rozmawiać a jednocześnie przyglądała się jej i myślała o tym, że

Zenon był z tą kobietą. Miała do niego pretensję, że Justyna jest źle

ubrana i że nie jest szczupła. Uważała, wbrew słowom Zenona, że

Justyna jest prosta i ordynarna. Zapytała Justynę nagle czy jest

przywiązana do Ziembiewicza. Justyna zdziwiła się i przestraszyła, że

może Zenon plotkuje na jej temat. Nie chciała odpowiedzieć, bo

uważała, że Elżbieta nie może jej pomóc. Jednak Elżbieta

powiedziała, że może. Wtedy Justyna rozpłakała się i zaczęła mówić

o Zenonie, że zamieszał jej w głowie, a teraz stał się wielkim panem

i uważa ją za gorszą od siebie. Elżbieta poczuła wyższość nad tą

kobietą i postanowiła, że będzie dla niej łagodna i dobra. Justyna

była rozżalona, ze Zenon zrobił jej krzywdę i ją zostawił.

Powiedziała, że w Boleborzy obiecywał, że wróci do niej. Elżbieta

chciała powiedzieć, że nie pozwoli, aby dziecku Justyny stała się

krzywda. Chciała zapytać czy Justyna wie, ze Zenon ma narzeczoną,

jednak nie zrobiła tego. Justyna nagle wstała i powiedziała, ze nikt

jej nie może pomoc, ona sama musi sobie poradzić. Elżbieta

patrzyła na jej skromny strój i wygląd i nagle powiedziała, że Zenon

nie jest związany i że ona za niego nie wyjdzie, a także, że dziecko

Justyny musi żyć. Justyna krzyknęła zaskoczona, a potem

powiedziała jeszcze raz, że niczego nie potrzebuje.

XVII

Elżbieta jechała pociągiem do matki do warszawy. Myślała o tym jak

nigdy nie było jej dane być razem z rodzicami bo rozstali się rok po

jej urodzeniu. Justyna jechała by odbyć pierwszą w życiu szczerą

rozmowę z matką. Czuła, ze teraz będzie zdolna ją zrozumieć.

Po wyjściu z pociągu udała się do kuzynki wuja Kolichowskiego

Świętowskiej, kobiety starszej, samotnej i rozgoryczonej. Jak tylko

Elżbieta położyła się do łóżka w mieszkaniu Świętowskiej, przed

oczami pojawił się jej obraz Justyny. Zaczęła rozmyślać o tym jak

Zenon mógł jej to zrobić. Zasnęła, a po przebudzeniu udała się do

mieszkania matki, która mieszkała w najlepszym w mieście hotelu.

Matka obejrzała ją i zaczęła wypytywać o nowiny Potem z kolei

zaczęła mówić o swoim mężu ministrze. Elżbieta czuła się

skrępowania i oddzielona od matki. Podziwiała jej drogi strój i jej

urodę. Po chwili do matki i córki dołączyła hrabina Tczewska z

Pieszni i Elżbieta wyobraziła sobie Zenona jako jej gościa. Potem

wszedł do pokoju młody człowiek. Elżbieta postanowiła wyjść, ale

umówiła się z matką na wieczór w teatrze. Nie doczekały końca

spektaklu i poszły na kolację. Tam matka zapytała Elżbietę o

zaręczyny. Ta odpowiedziała, że zostały zerwane. Niewieska

powiedziała, że nie jest trudno zerwać zaręczyny, trudniej jest

utrzymać związek mimo przeciwności losu. Poprosiła Elżbietę by

Po chwili powiedział, że Justyna jest w ciąży, a wtedy Elżbieta

wyrwała się z jego ramion. Chciała uciec, ale on kazał jej zostać. Była

zrezygnowana, myślała o swoim wstręcie do tego, że matka miała

kochanków. Czuła wstręt do spraw cielesnych. Zaczęła obwiniać

siebie za całą sytuację, myśleć, że musiała zrobić coś źle. Pogłaskała

Zenona po włosach, a on ucieszył się, ze mu wybaczyła. Zaczął ją

całować a ona nie broniła się. „Stało się to w salonie pani

Kolichowskiej, przy drzwiach niezamkniętych, na brzegu kanapki,

ustawionej nad mieszkaniem Gołąbskich.” Później Zenon powiedział

jej, że ją kocha a ona odpowiedziała, że tez go kocha. Powiedziała

również, że muszą zająć się tą dziewczyną. Zapytała jak ona się

nazywa. Zenon odpowiedział, że nazywa się Justyna Bogutówna.

zastanowiła się nad swoją decyzją, bo z następnym mężczyzną może

być tak samo. Podczas rozmowy Elżbieta poczuła bliskość z matką,

której tak brakowało jej w dzieciństwie.

Dlatego właśnie poszła do sklepu pana Torduńskiego i załatwiła

Justynie jej wymarzoną pracę. Nie było to jednak dla niej łatwe.

Justyna po śmierci Jasi prawie zupełnie przestała się kontaktować z

ludźmi poza pracą. Nadal mieszkała u państwa Niestrzęp. Pani

Niestrzępowa opowiadała jej o swojej siostrzenicy, która umarła

śmiercią tragiczną w młodym wieku.

Justyna, po krótkiej chorobie wyprowadziła się od Gołąbskiej.

Zamieszkała po drugiej stronie miasta, na Przedmieściu

Chązebiańskim, w niewielkim domu u państwa Niestrzępów, którzy

nic o niej nie wiedzieli. Zenon dawał jej pieniądze, jednak ona cały

czas prosiła go o pomoc, zwierzała się ze swoich problemów,

traktowała jak kogoś z rodziny.

XVIII

Elżbieta była w Warszawie już dwa miesiące i przekonała się, że

potrafi żyć bez Zenona. Spotykała się ze znajomymi matki, dostała

od niej wiele sukien. Jednak cały czas myślała o narzeczonym.

Codziennie, nie zdając sobie z tego sprawy, czekała na list od niego.

Nie mogła znieść jego milczenia i tego, że tak łatwo pogodził się z jej

odejściem. Od ciotki dostawała wiadomości, że Zenon się nie

pokazuje i że pani Kolichowska czeka na jej powrót.

Pewnego dnia w październiku Justyna nie zjawiła się w pracy.

Przyszła do niej panna Mańcia ze sklepu i zastała ją leżącą w łóżku.

Powiedziała, że jest jej zimno, ale zaprzeczyła, jakoby była chora.

Powiedziała, że jest zmęczona i rozpłakała się bez przyczyny.

Pani Kolichowska zaczęła zdrowieć. Chodziła teraz o dwóch laskach.

Zaczęła też okazywać Zenonowi nieco sympatii, ponieważ uważała,

że to dzięki niemu Elżbieta wróciła do miasta i w nim pozostanie.

XXI

Jesienią przyjechał do miasta Karol Wąbrowski, syn pani

Kolichowskiej. Zenon, ubrany jak prawdziwy dygnitarz, przywitał go

na dworcu. Karol leczył się w uzdrowiskach na całym świecie. Teraz

rozmawiając z Zenonem pytał o swoją matkę i o życie Zenona.

Przyjaciel oznajmił mu, że jego matka czuje się dobrze, a on sam ma

z Elżbietą syna. Odwiózł przyjaciela do domu Kolichowskiej.

Elżbieta przyglądała się życiu matki, która czekając na przyjazd męża

nie stroniła od towarzystwa innych mężczyzn. W jej stosunkach z

przyjaciółmi nie było miejsca na zazdrość, ale była pewna

obojętność. Elżbieta przypomniała sobie, że Zenon nie znosił

obecności nikogo w pobliżu, kiedy byli razem.

Zenon przygotował do zamieszkania dla siebie i Elżbiety byłą

magnacką siedzibę za miastem. Był to jeden z ładniejszych domów

w mieście. Elżbieta dostała od ciotki trochę mebli do domu oraz

prezenty od matki.

Od rana pani Cecylia szykowała się na przybycie syna. Kiedy

zobaczyła go w drzwiach okazało się, że wygląda dla niej jak obcy

człowiek mimo to nazwała go swoim dzieckiem. Karol nachylił się by

pocałować matkę w rękę, co było dla niego trudne, ponieważ nosił

ortopedyczny gorset. Nie zdradzając swoich uczuć pani Kolichowska

powiedziała synowi, że może się zatrzymać w byłym pokoju

Elżbiety. Zastanawiała się czy Karol rozpozna Elżbietę, bo ona nie

pamiętała go w ogóle. Gdy odprowadzała go do pokoju, wspierając

się o kulach, Karol nie pomógł jej, za bardzo zajęty był swoją

chorobą. Każdemu jego ruchowi towarzyszył szczęk gorsetu. Pani

Kolichowska poinformowała go, że Elżbieta już od roku mieszka w

swoim domu wraz z mężem i jego matką, która wprowadziła się do

nich po śmierci Waleriana Ziembiewicza. Karol był obojętny na

zachowanie matki, mało się odzywał. Pani Cecylia stwierdziła, że nie

jest podobny do swojego ojca. Przyglądała się synowi i zdała sobie

sprawę, że jest starszy niż jej pierwszy mąż, kiedy go ostatnio

widziała. Powiedziała mu, że jest podobny do dziadka Bieckiego.

Mówiąc to myślała o pierwszym mężu, ojcu Karola. Kiedy ją

opuszczał, myślała, że robi to w imię swoich ideałów i partii. Jednak,

gdy zamieszkał w Paryżu, zerwał z nią kontakt i był z nową kobietą.

Dopiero później dowiedziała się, że ta kobieta była jego kochanką

już w Polsce. Pani Kolichowska na wpół świadomie, liczyła na to, że

maż odezwie się do niej. Nadzieje te zakończyła jego samobójcza

śmierć.

Nie doszło do wielkiego pojednania między Elżbietą i jej matką, ale

zastąpiły je wspólne przejażdżki, tańce i wieczory. Niewsieska często

upominała córkę, że ta zachowuje się jak jej ojciec.

Przed ślubem Zenon zawiózł ją do Boleborzy. Pani Żancia witała

Elżbietę serdecznie. Trzymała się dobrze jak na swoje lata, Walerian

natomiast wyglądał bardzo źle. On również był zachwycony

Elżbietą.

Ziembiewiczowa

obdarowała

przyszłą

synową

Pani Świętowska opowiadała Elżbiecie o wuju Aleksandrze

Kolichowskim. Mówiła, że choć miał, jak wielu mężczyzn, skłonność

do romansów, to był bardzo dobrym człowiekiem. Opowiadała jej

także o młodości jej ciotki Cecylii oraz matki. Sama zaś nie chciała by

opowiadano jej o czymkolwiek. W nocy Elżbieta rozmyślała o

Zenonie i o tym, że mogła postąpić w stosunku do niego inaczej.

haftowanymi obrusami.

Po ślubie Elżbieta i Zenon skorzystali z zaproszenia Niewieskiej i

udali się na południe, spędzając kilka dni w Wiedniu. Po powrocie

Zenon miał objąć stanowisko prezydenta miasta. W czasie podróży

Elżbieta zaszła w ciążę. Mimo, że podróż była piękna Elżbieta

myślała o powrocie.

Pewnego dnia, gdy wyszła z domu ujrzała go stojącego przed jej

domem. Kiedy ją zobaczył był bardzo zadowolony. Wziął ją pod rękę

i zaczął gdzieś prowadzić, wypominając jej to, co zrobiła. Ona była

bardzo uszczęśliwiona jego widokiem. Doszli do cukierni, Elżbieta

zatelefonowała do matki, a Zenon powiedział jej, że są wolni, bo

cała sprawa z Justyną jest już zakończona. Powiedział, że czekał na

zobaczenie jej aż załatwi wszystkie sprawy, które mogą stanąć

między nimi. Obje byli szczęśliwi. Zdecydowali, że wyjadą niedługo

jednak to się nie udało. Poszli do jego mieszkania. Będąc z nim

Elżbieta nie mogła uwierzyć w to, że zdołała się kiedykolwiek z nim

rozstać. Później poszli do Niewieskiej by Zenon mógł ją poznać.

Matka i jej mąż zaprosili ich na raut oraz do teatru. Niewieski,

starszy, przystojny, otyły pan był człowiekiem bardzo uprzejmym,

dobrym politykiem i finansistą korzystającym z życia. Elżbieta

przyglądała się swojemu narzeczonemu wśród Niewieskich i ich

znajomych i dziwiła się i cieszyła jednocześnie, że tak dobrze się w

ich towarzystwie odnajduje. Okazało się, że jest bliższy tym ludziom

niż ona. Potem w teatrze Zenon wsunął na palec Elżbiety

pierścionek.

Mieszkanie Justyny było słabo ogrzane. Nadeszła chłodna zima i

kobiecie ciągle doskwierało zimno. Kiedy wracała do domu z pracy

w mieszkaniu było lodowato. Szła do pracy trzy kwadranse, zawsze

była wcześnie by nie zdenerwować swego pracodawcy. Justyna

bardzo lubiła pracę w sklepie. Cieszyła się, kiedy mogła zachwalać

towar klientkom i radzić im. Była bardzo zręczna, lubiła odmierzać i

ciąć materiały.

Pewnego dnia przyszedł do sklepu Franek Borbocki i powiedział, że

Jadwisia, córka Jasi Gołąbskiej umarła i że Jasia prosi Justynę by do

niej przyszła. Pani Borbocka umarła już wcześniej. Justyna zaczęła

płakać. Zdarzało jej się też często płakać bez przyczyny, gdy wracała

do domu wieczorami. Poszła z Frankiem do Jasi, która siedziała w

ciemności i płakała. Justyna zaczęła ją pocieszać. Pogrzeb Jadwisi

odbył się trzy dni późnej. Cztery miesiące później umarła na gruźlicę

Jasia Gołąbska. Przed śmiercią często wydawało jej się, że obok w

łóżku leży jej matka i jęczy. Śniła także o córce i mężu, który ją

przepraszał. Justyna rzadko ją odwiedzała, mówiła, że ma dużo

pracy, ale to ona znalazła martwą Jasię w łóżku.

Karol zapytany o to czy wie coś o kobiecie, z którą spotykał się jego

ojciec, odpowiedział, że mieszka ona w Paryżu i ma córkę, którą

uważa, za swoją siostrę. Pani Kolichowska poczuła ukłucie bólu

słysząc te słowa, choć wiedziała, ze te sprawy należą już do jej

przeszłości.

Karol zdrzemnął się jakiś czas, a kiedy zszedł na obiad okazało się, że

przybyła Elżbieta. Była chłodna dla swojego kuzyna. Podejrzewała,

że jego obojętność przez wiele lat powodowała cierpienie Pani

Kolichowskiej. Karol zapytał jak ma na imię dziecko Elżbiety, a ona

odpowiedziała, że Walerian po dziadku i że ma teraz cztery

miesiące. Powiedziała również, że według niej dziecko to dziwne

stworzenie, które ciągle płacze,„jak gdyby go bolała rzeczywistość.”

XIX

Justyna zaczęła pracować w sklepie bławatnym jeszcze przed

ślubem Ziembiewicza i Bieckiej. Zawdzięczała tę pracę Elżbiecie. Po

powrocie z Warszawy Elżbieta przekonała się, że Justyna nigdzie nie

zniknęła i że będzie musiała pomagać Zenonowi zajmować się nią.

Justyna w sklepie awansowała na kasjerkę. Pan Toruciński był z niej

zadowolony i podniósł jej pensję z czterdziestu złotych do

sześćdziesięciu.

Z. Nałkowska - Granica STRESZCZENIE.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: