S. Żeromski -Ludzie bezdomni STRESZCZENIE.pdf

S . Żeromski – Ludzie Bezdomni -

streszczenie

damami Judym dowiaduje się, że wyjeżdżają one do

Anglii.

przystojniejszym dzieckiem. Ten jednak próbuje się

usprawiedliwić przed bratem, iż on też nie miał łatwo.

TOM I

Tomasz jako mały chłopiec został wzięty na

wychowanie przez zamożną wówczas ciotkę. Ciotka

utrzymywała się głównie z rozwiązłości. W momencie

gdy podjęła się wychowania dziecka była już starsza i

musiała porzucić ten tryb życia. Organizowała jednak w

domu liczne przyjęcia na które przychodziło wielu

znajomych by grać w karty i upijać się. Młody Judym

był u ciotki służącym i sprzątaczem, był bity i

poniewierany. Noce spędzał na korytarzu śpiąc na

materacu. Jak sam mówi jego:

„dzieciństwo, cała pierwsza młodość upłynęły w

nieopisanym przestrachu, w głuchej nędzy”. Jedyną w

zasadzie pozytywną rzeczą było to, że ciotka dała mu

możliwość chodzenia do szkoły.

W pocie czoła

Wenus z Milo

Minął rok, jest koniec czerwca. Doktor wraca z Paryża

do Warszawy. Odpoczywa po długiej i nużącej podróży.

Spaceruje ulicami, postanawia odwiedzić krewnych.

Kieruje się do rodzinnego domu w którym mieszka jego

brat z żoną, dziećmi i ciotka Pelagią. Na ulicach

warszawy dostrzega brud i biedotę (żydówkę

sprzedającą gotowany bób, fasolę, groch, ziarna dyni

czy roznosicieli wody sodowej). Dociera do hałaśliwego

dziedzińca, a następnie wchodzi na poddasze obskurnej i

zawilgoconej kamienicy. Nie zastaje w domu krewnych.

Na odgłos pukania w drzwi wychodzi trzynastoletnia

dziewczynka z sąsiedztwa, która informuje doktora, że

ciotka Pelagia jest z dziećmi na dziedzińcu. Tomasz

rozmawia z nią ponadto o wrzeszczącej babce

dziewczynki, która jest chora psychicznie. Następnie

schodzi na podwórze. Rozmowa Judyma z ciotką nie

klei się bowiem Pelagia jest zgryźliwą kobietą, która nie

lubi doktora, gdyż skończył studia i zaczęło się mu

lepiej powodzić. Judym wśród bawiących się na

podwórzu dzieci dostrzega Franka i Karolinę. Ciotka

informuje Tomasza, że Wiktor jest w pracy w fabryce

żelaza, a bratowa w fabryce cygar. Ten postanawia pójść

do fabryki cygar by przywitać się z krewną. Tam Judym

przygląda się morderczej pracy kobiet. W przerwie

obiadowej o dwunastej wraca wraz z bratową do domu

na obiad. Ze względu na zaduch panujący w mieszkaniu

Judym postanowił wyjść i udać się do Ogrodu Saskiego

obiecując wrócić wieczorem. Tam spędza dzień na

rozmyślaniach o swojej młodości i ideałach niesienia

pomocy najuboższym. Następnie udaje się do

wykwintnej restauracji. Dopiero nazajutrz z samego rana

idzie ponownie do brata, a następnie odprowadza go do

fabryki. Wiktor tłumaczy mu, że musiał zmienić pracę

gdyż pokłócił się z majstrem Raczkiem, efektem tego

stała się gorsza sytuacja materialna i konieczność

podjęcia pracy przez jego żonę. Zaczynają

rozpamiętywać okres młodości. Wiktor uważa, że nie

miał tak lekko jak Tomasz, któremu ciotka zapewniła

wykształcenie i dzięki temu mógł wybić się z nędzy.

Uważa on ponadto, że jego brat został wzięty gdyż był

Tomasz Judym jest na praktykach lekarskich w

paryskich klinikach od 15 miesięcy. Przechadza się

ulicami miasta, wraca z Lasku Bulońskiego. Jest

wiosenny, upalny, słoneczny dzień, na ulicach duży

ruch. Ze względu na swój ubiór: marynarka i kapelusz z

chęcią siada w cieniu na ławce. Przez pewien czas

przygląda się z uwagą tłumom ulicznym. Gdy słońce

dociera i tutaj postanawia skierować się w stronę Luwru.

W muzeum mało uwagi przywiązuje do arcydzieł, raczej

skupia się na znalezieniu ławki. Usiada na przeciwko

rzeźby Wenus z Milo. Nie mając nic innego do roboty

zaczyna się przyglądać posągowi greckiej bogini. Z

zadumania wyrywa go dźwięk polskiego języka.

Zauważa trzy młode damy z starszą panią opiekującą się

nimi. Gdy nieznajome zamierzają odnaleźć rzeźbę

Amora i Psyche doktor oferuje, że wskaże im drogę.

Przedstawia się damom, rozpoczynają rozmowę.

Okazuje się, że kobiety pochodzą z Polski, przyjechały

do Paryża by zwiedzić tamtejsze muzea. Starsza pani

Niewadzka przedstawia swoje podopieczne są to

wnuczki Natalia i Wanda Orszeńskie oraz guwernantka

Joanna Podborska. Judym wyczuwa pewien dystans do

pań. Jest to spowodowane jego pochodzeniem,

przedstawia się bowiem jako syn szewca, pijaka i

awanturnika. Natomiast damy wydają się pochodzić z

zamożnych rodzin, a ponadto interesują się i znają na

sztuce o której on tak naprawdę nie ma zbyt wielkiego

pojęcia. Każda z panien ma inny stosunek do

oglądanych arcydzieł: Wanda jest znudzona, Joasia

delektuje się pięknem rzeźb, natomiast Niewadzka

ogląda je z musu. Pojawia się pomysł zwiedzenia

Wersalu. Judym poleca dojechać tam tramwajem

pneumatycznym, poproszony przez Wandę udaje się z

paniami. Rozmowa w tramwaju ujawnia niewiedzę

Judyma na temat sztuki. Podczas zwiedzania Wersalu

doktor skupił się bardziej na osobie panny Joasi

zauważając ją w oknie, przez które niegdyś wyglądała

Maria Antonina. Dotychczasowe zainteresowanie panną

Natalią zastępuje właśnie guwernantka. Rozstając się z

Mrzonki

Z wczasów wraca do Warszawy doktor Antoni Czernisz.

Jest on bardzo ceniony zarówno w Polsce jak i

zagranicą. W jego domu odbywały się cotygodniowe

spotkania inteligencji, co drugą środę były to spotkania

koła medycznego. Na jedno z takich spotkań początkiem

września zaproszono Tomasza Judyma, miał on na nim

odczytać swój referat sporządzony na podstawie

doświadczeń zdobytych w Paryżu. Judym długo się

wahał zanim zdecydował się wygłosić przemowę,

obawiał się zapewne reakcji środowiska lekarskiego na

treść referatu. W wystąpieniu nawoływał on bowiem

zebranych lekarzy do udzielenia wsparcia i pomocy

warszawskiej biedocie. Pierwsza część referatu w której

doktor przedstawił informacje o nowych środkach

dezynfekcji stosowanych w paryskich szpitalach i

mieszkaniach prywatnych wywołała zainteresowanie

zebranych, lecz nawołując do pomocy biedocie, podjęcia

próby zmiany tragicznego stanu higieny w zakładach

pracy i właśnie wśród najuboższych wywołała oburzenie

i stanowczy sprzeciw środowiska lekarskiego. Judyma

uznano za niepoprawnego idealistę, a treść referatu za

zbiór nierealnych do spełnienia marzeń. Następnie

wszyscy udali się do jadalni na kolację. Judym późno w

nocy wraca do domu świadomy odniesionej porażki w

towarzystwie doktora Chmielnickiego, który współczuje

Tomaszowi krytykę z jaką spotkała się jego prezentacja.

Sam jest żydem i uważa, że również cierpi wiele drwin

ze strony innych.

introligator z sąsiedniej kamienicy jednak za wizytę

rzecz jasna nie zapłacił. Dopiero na początku marca

pojawiła się pierwsza osoba która zdała się wyglądać na

pacjentkę, Judym już marzył o pierwszych zarobionych

przez siebie rublach gdy nagle okazało się, że przybyła

pani jest kwestarką zbierającą pieniądze na

niepoprawnie prowadzące się dziewczęta. Doktor

wiedział, że wszystkie te jego niepowodzenia wynikały

z prezentacji, którą wygłosił u Czernisza. Końcem marca

Tomasz dowiaduje się o ciężkim wypadku jego brata

Wiktora. W tym samym dniu spotyka dr.

Chmielnickiego którego poznał wracając od Czernisza.

Ten oferuje mu posadę w uzdrowisku w Cisach, u

przyjaciela dr. Węglichowskiego. Początkowo jest

oburzony propozycją wyjazdu na prowincję jednak po

zastanowieniu i rozmowie z Węglichowskim

przebywającym akurat w Warszawie decyduje się zostać

jego asystentem w sanatorium w Cisach. Jak się później

okazuje w Cisach mieszka także pani Niewadzka.

mil Dyzio znudzony widokiem pól zaczął majstrować

koło łydki Tomasza, a następnie wrzucał kulki ulepione

z błota do jego kamaszów. W tym momencie puściły

Judymowi nerwy wysiadł z powozu i nie reagując na

lament matki dał chłopcu porządne lanie. Wsadził

chłopca z powrotem do powozu natomiast sam

zdecydował się dojść do Cisów pieszo. Z trudem dotarł

do najbliższej wsi, wynajął tam nowego furmana. Ten

wymusił na doktorze zakupienie flaszeczki wódki, a

następnie popijając mknął z niewiarygodną prędkością,

popędzając nieustannie konie. W pewnym momencie

podróż ta zakończyła się wywrotką, doktor wpadł

głęboko w miękką glinę. Ostatni odcinek drogi

postanowił ponownie przejść piechotą tym bardziej, że

zepsuta furmanka nie nadawała się już do jazdy. W

końcu na horyzoncie zobaczył wieże kościelne i jeszcze

za dnia dociera do Cisów. Po drodze mijają go konno

panny Orszeńskie.

Smutek

Piąty października, piękny, słoneczny, jesienny dzień;

Tomasz Judym spaceruje Alejami Ujazdowskimi

następnie kieruje się w stronę parku. Popada w

zamyślenie. Czuje, że powoli traci swoje dotychczasowe

ideały, wywołuje to u niego uczucie smutku. Kierując

się ku pałacowi przepuszcza jadące powozy w jednym z

nich dostrzega Joannę i panny Orszeńskie. One również

go zauważają i pozdrawiają uśmiechem.

Praktyka

Od września Judym rankami pracuje jako asystent na

oddziale chirurgicznym w warszawskim szpitalu, stołuje

się jak za czasów studenckich na mieście, a po

godzinach od 17 do 19 prowadzi prywatną praktykę

lekarską. W tym celu wynajmuje lokal i otwiera gabinet.

Przez pół roku, kolejne sześć miesięcy od września do

lutego w gabinecie nie pojawia się żaden pacjent mimo

to nie de motywuje to doktora do skrupulatnej

punktualności. Obowiązki recepcjonistki, służącej i

gospodyni spełniała mieszkająca w suterenie

odstraszająca pani Walentowa, w rezultacie była ona

jedyną wyciągającą pieniądze pacjentką. Stare, grube

babsko wraz z piętnastoletnią córką aż nad to

zagospodarował się w mieszkaniu doktora, który nie

miał serca by się ich pozbyć. Pod ich obecność ginęły w

domu rozmaite zakupione przez Tomasza przedmioty,

one jednak zarzekały się iż o ich znikaniu nic nie

wiedzą. W październiku próbował nawet z nimi walczyć

jednak już miesiąc później dał za wygraną. Początkowo

Judym oczekiwał swoich pacjentów z niecierpliwością i

uwagą, siedząc wyprostowany przy stoliku. Z biegiem

czasu jednak zaczął czytać najpierw gazety a potem

grube tomy książek by wypełnić nużący mu się na

oczekiwaniu czas. Również Pani Walentowa jako

recepcjonistka nie marnowała czasu śpiąc i chrapiąc w

sieni.

Cisy

Swawolny Dyzio

Judym przebywa w zakładzie kuracyjnym w Cisach,

zwiedza okolicę , zapoznaje się z historią i działaniem

ośrodka. Jego założycielem był pan Niewadzki wspólnie

z Leszczykowskim. Ich wspólnym celem było

utworzenie kurortu o znaczeniu europejskim jednak

pomysł ten zakończył się niepowodzeniem, gdyż

poprzez przepych urządzenia ośrodka do Cisów

zjeżdżały rodziny arystokratyczne dla zabawy, a nie

chorzy. Efektem tego były straty i konieczność

dopłacania do interesu. Po Leszczyńskim władzę nad

ośrodkiem przejął Węglichowski i to właśnie on nadał

mu nowy bieg w historii. Na nowego administratora

mianowano Krzywosąda Chobrzańskiego. W ośrodku

zamontowano wiele nowych urządzeń i stworzono z

niego prawdziwe uzdrowisko. Tuż po przyjeździe Judym

otrzymał obszerny list z Konstantynopola od

Leszczyńskiego, który wspierał finansowo zakład.

Tomasz dowiedział się ponadto, iż kasjer pan Listwa jest

mężem matki Dyzia.

Judym uregulowuje swoje długi, opłaca honoraria za

zaliczkę 100 rubli otrzymaną od dr Węglichowskiego, a

następnie opuszcza Warszawę i wyjeżdża pociągiem do

Cis. Tomasz zajmuje miejsce w przedziale, w którym

znajdują się dwie panie i oficer. Po drodze do przedziału

dosiada się wychudła kobieta z chłopcem o imieniu

Dyzio. Dyzio był małym bardzo rozwydrzonym

dzieckiem, nie reagował na prośby i upomnienia swojej

matki. Podczas gdy wychylał się niebezpiecznie za okno

został wciągnięty na siłę przez oficera do przedziału, to

jednak doprowadziło dzieciaka do furii zaczął kopać

mężczyznę i krzyczeć. W końcu siadł i zwrócił swoją

uwagę na osobę Judyma, to właśnie doktor stał się jego

nową ofiarą. Dopiero gdy zasnął wszyscy odetchnęli z

ulgą, doktor natomiast by nie być uczestnikiem tych

ekscesów wyszedł z przedziału, powrócił dopiero w

Iwangrodzie by przesiąść się do innego wagonu. Jak się

okazało do tego wagonu przesiadła się również kobieta z

rozwydrzonym chłopcem. Na domiar złego ostatnie

kilometry podróży, które Judym miał odbyć powozem

spędził również w towarzystwie Dyzia. Doktor

rozmawiał z matką chłopca, który o dziwno w tym

czasie siedział spokojnie. Jednak po przejechaniu kilku

Pewnego

razu

przyszedł

doktora

stary

Kwiat Tuberozy

znajomej Staszce Bozowskiej, która nauczyła jej tej

sztuki. Z pamiętnika dowiadujemy się, że Joasia

wywodzi się ze zubożałej szlachty. Po śmierci rodziców

zamieszkała wraz z braćmi: Henrykiem i Wacławem u

ciotki Ludwiki. Wyjazd do Warszawy staje się

koniecznością w obliczu trudnej sytuacji finansowej.

Joanna czuje, że spoczywa na niej obowiązek

wychowania i utrzymania swoich braci. Początkowo

udziela lekcji panience Wandzie Predygier. W tym

okresie Podborska mając dostęp do obszernej biblioteki

Predygierów czyta dużo książek. Guwernantka bywa w

teatrach, na odczytach, spotyka wielu literatów i nabiera

przekonania, że: „talent to w większości wypadków –

torba, czasem cennych klejnotów pełna, którą na plecach

nosi z przypadku byle facet, a nieraz byle rzezimieszek.”

Henryk wyrzucony z 6 klasy, studiuje filozofię w

Zurychu, a Wacław który skończył gimnazjum z

wyróżnieniem zostaje aresztowany i zesłany. Z czasem

by zarobić jak najwięcej podejmuje kolejne prace. Staje

się zabiegana i przemęczona, chodzi spać późno i wstaje

wcześnie. Dodatkowym zmartwieniem staje się

informacja o Henryku, który nie przykłada się do

studiów, zadłuża się, nadużywa alkoholu, uczestniczy w

licznych bójkach, brakuje mu minimalnej ilości

semestrów do zaliczenia. Joanna mimo to postanawia

pracować jeszcze więcej by tylko jej brat mógł ukończyć

studia. 7 stycznia dowiaduje się o śmierci Wacława

przebywającego na zesłaniu. Jest to dla Podborskiej

ogromny cios, pogrąża się w smutku i zniechęceniu. W

końcu postanawia powrócić do rodzinnych Kilec,

odwiedza wujostwo. Czuje jednak, że nie ma już w tym

mieście bliskich jej osób, okazuje się, że „szybko

wygasa domowe ognisko”. Odwiedza grób rodziców na

cmentarzu w Karczyskach, a następnie rodzinny dworek

w Głogach zamieszkiwany obecnie przez Żydów.

szpitaliku. Dr Węglichowski i Krzywosąd podchodzą do

poczynań Tomasza z dużą rezerwą jedynie

Leszczykowski potajemnie udziela wsparcia

finansowego. Judym zatrudnia Wejsmanową na

dozorczynię, odzyskuje sprzęt i łożka szpitalne oraz

pozyskuje żywność od prominenta. We wrześniu w

czworakach wybucha epidemia malarii. Jej przyczyną są

stawy rybne będące własnością administratora folwarku.

Mimo nalegań Judyma nie ma możliwości przeniesienia

dzieci w suchsze miejsce. Dopiero po interwencji Joasi z

pomocą chorym przychodzi pani Niewadzka oferując

pomieszczenie byłej piekarni na rzecz szpitala.

Tomasz postanawia odwiedzić szpitalik, w którym

będzie pracował. Do tej pory nie uczynił tego gdyż był

zbytnio zaabsorbowany zwiedzaniem ośrodka. Szpitalik

ten znajdował się w pobliżu pałacu i kościoła. Ogląda

budynek z zewnątrz, następnie zauważając, że kościół

jest otwarty i o odbywa się w nim nabożeństwo

postanawia przyjrzeć się bliżej tej gotyckiej budowli i

wchodzi do jego wnętrza. Kościół był jeszcze

niedokończony brakowało malowideł, posadzki, etc.

Podchodząc do prezbiterium zauważa trzy swoje

znajome panny: Natalię, Joannę i Wandę. Judym

wychodzi po nabożeństwie wraz z resztą mieszczan, a

następnie w nadziei na spotkanie panien chodzi wokół

kościoła udając zainteresowanie jego architekturą. W

pewnej chwili w drzwiach zakrystii pojawiają się młode

damy u boku księdza, ten zaprasza doktora na wspólne

śniadanie. Oczekując na śniadanie Judym rozmawia z

księdzem, przychodzi pan Karbowski. Ksiądz opowiada

mu o nim: pochodzi z bardzo dobrego rodu, odziedziczył

po ojcu majątek, który rozpuścił w ciągu dwóch lat. Żyje

z hazardu, pożyczania i wyłudzania pieniędzy od innych.

Siedząc przy stole Judym zauważył dziwne

zainteresowanie panny Natali osobą Karbowskiego.

Judym poczuł się zazdrosny o młodą damę.

Starcy

Dr Węglichowski wraz z żoną Laurą zamieszkiwał

dworek na wzgórzu, który dzierżawił od starego

Leszczyńskiego i zgodnie z jego wolą przekazywał

comiesięczny czynsz na edukacje biednych dzieci z Cis.

„U państwa Węglichowskich prawie co dzień gromadził

się światek cisowski” – kierownictwo uzdrowiska oraz

kuracjusze. W spotkaniach uczestniczy także Judym,

który jednak jako młody idealista ma trudności w

odnalezieniu się w tym starym układzie. Tomasz

bezsilnie próbuje przekonać Dr Węglichowskiego i

Krzywosąda do osuszenia stawów. Sprzymierzeńcem

Judyma we wprowadzaniu zmian na przekór zarządowi

ośrodka staje się stary Leszczyński, finansuje on

niektóre projekty młodego doktora. W lutym do Cisów

przyjeżdża komisja rewizyjna. Podczas spotkania Judym

przedstawia kontrolerom problem osuszenia stawów,

które są powodem malarycznego powietrza w cisach.

Jego projekty są jednak ośmieszane i krytykowane przez

czterech antagonistów: dr Węglichowskiego,

Krzywosąda, Listwę i plenipotenta. Rzeczywistym

powodem sprzeciwu wobec Judyma jest młodość

doktora, która dotyka dotkliwie ambicji starców.

Przyjdź

Judym siedzi przy otwartym oknie, właśnie przeszła

burza. Pogrąża się w marzeniach, jest radosny i

pogodny. Patrzy ku końcowi alei oczekując czyjegoś

przyjścia.

Zwierzenia

TOM II

Poczciwe prowincjonalne idee

Rozdział ten jest fragmentem „dziennika intymnego”

Joasi Podborskiej. Guwernantka przedstawia w nim

swoje wspomnienia, refleksje i pragnienia, porusza

ponadto tematykę związaną z emancypacją kobiet. Jest

17 października, jest to szósta rocznica opuszczenia

przez dziewczynę rodzinnych Kielc i przyjazdu do

Warszawy. Joasia postanawia na nowo zacząć pisanie

swojego pamiętnika, wspomina przy tym o swojej

Doktor Judym ma dużo pracy podczas letniego sezonu w

ośrodku w Cisach. Ponadto uczestniczy w wielu balach i

spotkaniach towarzyskich podczas, których cieszy się

zainteresowaniem wielu młodych kuracjuszek. W balach

uczestniczy również „pałac”, a co za tym idzie panna

Natalia, z którą Tomasz próbuje flirtować. Doktor

angażuje się w przywrócenie działania zaniedbanego

„ Ta łza, co z oczu twoich spływa...”

Wiktor i jego rodzina znajdują się w trudnej sytuacji

finansowej. Za otrzymane od Tomasz kilkaset rubli

Wiktor postanawia wyemigrować za pracą. W chłodny

lutowy poranek mężczyzna udaje się wraz z żoną i

dziećmi wynajętą dorożką na dworzec kolejowy. Skąd

ma odjechać pociągiem w stronę Sosnowca. Tam żegna

się z rodziną. Zapewnia żonę, że ją nie opuści. Obiecuje

napisać gdy tylko dotrze na miejsce i znajdzie pierwszą

pracę.

miasta. W końcu natrafia na dorożkę, w której jedzie

młode polskie małżeństwo, biegnie za nimi i prosi o

pomoc. Okazuje się, że jest to Natalia z mężem, która z

rozmowy dowiaduje się o pokrewieństwie kobiety i

Tomasza Judyma. Para udziela im pomocy, załatwia

bilety i zapewnia opiekę konduktora. Judymowa

ostatecznie dociera do Wintertur w Szwajcarii, gdzie

czeka na nią Wiktor. Kobieta, która ma nadzieję na

wspólny powrót do Warszawy dowiaduje się, że jej mąż

planuje wyjechać do Ameryki, tłumacząc „Gdzie mi

lepiej płacą, tam idę”.

kuracjusze, a „przy obcych nie ma sposobu wywozić za

park furami zgniłego szlamu”. Wpada on więc na

pomysł by przekopać groblę, utworzyć coś w rodzaju

kaskady i puszczać szlam do rzeki. Wkrótce do

Krzywosąda przychodzą z protestami chłopi. Narzekają,

że przez jego praktyki pada im bydło pojone w rzece.

Ten ich wyklina i przegania. Judym w tym czasie zajęty

sprawami miłosnymi całkowicie zapomina o problemie

stawów. Dopiero gdy pewnego razu wraca ze wsi na

obiad zauważa robotników i dowiaduje się od nich o

całym precedensie. Widząc stojących przy śluzie

Krzywosąda i dyrektora podchodzi do nich i wdaje się w

rozmowę. Ostatecznie dochodzi do kłótni. Judym wpada

w szewską pasję nazywa Krzywosąda „starym osłem”, a

następnie popycha go do stawu. Z błota wyciągają go

robotnicy, Judym zaś odchodzi.

O świcie

Kwietniowy poranek, doktor Judym wybiera się „na

rewizję sowich zdechlaków we wsiach okolicznych”.

Idzie brzegiem lasy, przysiada na jakimś pniu. Nagle

zauważa bryczkę jadącą od strony Woli Zameckiej, a w

niej pannę Joasię Podborską. Rozpoczyna z nią

rozmowę. Dziewczyna nie chce się przyznać skąd wraca

o tak wczesnej porze, zastawia się spowiedzią. Dopiero

furman Felek wygaduje się, mówiąc że byli szukać

panienki Natali. Joanna zsiada z bryczki, udaje się na

rozmowę w cztery oczy z Tomaszem. Opowiada o

Natali, która potajemnie wzięła ślub z Karbowskim w

Woli Zameckiej i wraz z nim wyjechała zagranicę.

Guwernantka czuje się winna za to co się wydarzyło,

żali się doktorowi. Gdy Joanna odjeżdża, Judym

uświadamia sobie, że jest zakochany w Podborskiej,

mówi: „Ależ tak! Rozumie się! Przecie to jest moja

żona”.

O zmierzchu

„W życiu doktora Judyma zaczął się okres szczególny”,

na pozór zajmuje się on tym co zwykle, jego dusze

wypełnia jednak niecodzienne uczucie, miłość do panny

Joasi. Myśli o ukochanej „dodaje mu skrzydeł” w

wypełnianiu codziennych obowiązków. Tomasz

kilkakrotnie towarzyszy Joannie i jej podopiecznej

Wandzie w wieczornych spacerach po parku. Pewnego

czerwcowego dnia, idąc do chorych na wieś Judym

spotyka pannę Podborską. Była ona sama, jej

podopieczna Wanda jeździła konno z plenipotentem.

Joasia wyznaje Tomaszowi, że przed trzema laty

widziała go kilkakrotnie w Warszawie. Zapytana

dlaczego zwróciła na niego uwagę, milczy. Podborksa

postanawia poczekać na Judyma aż będzie wracał ze wsi

od chorych. Wizyty przedłużają się, doktor jest

zdenerwowany obiecał wrócić nie dalej niż za pół

godzinny. Mimo sporego spóźnienia guwernantka czeka

jednak na niego. W drodze powrotnej Tomasz ponownie

pyta o powód zwracania na niego uwagi w warszawskim

tramwaju, tym razem odpowiada sobie sam: „- Pani

musiała wówczas po prostu przeczuć..: - Co przeczuć? -

Wszystko, co ma nastąpić. -Cóż takiego? - Że to ja

właśnie będę mężem twoim”. Widząc, że nie jest

obojętny pannie Podborskiej, wyznaje jej miłość. Ona

odwzajemnia to uczucie.

Gdzie oczy poniosą

Wobec zaistniałego zdarzenia z Korzywosądem, Judym

dostaje wieczorem list z wypowiedzeniem o pracę

(„Wobec tego, co zaszło, spieszę oświadczyć Sz. Panu,

że umowę naszą, zawartą przed rokiem w Warszawie,

uważam za rozwiązaną”). Nie może spać, zastanawia się

nad tym co teraz pocznie, jest zły na swoje zachowanie,

zasypia dopiero nad ranem. Największy ból sprawia

doktorowi konieczność rozstania się z ukochaną Joasią.

Następnego dnia otumaniony udaje się na stację i

wyjeżdża. Po drodze na jednej ze stacji (gdzie ma

przesiąść się na pociąg do Warszawy) w tłumie

podróżnych zauważa inżyniera Korzeckiego. Mężczyźni

poznali się w Paryżu, a następnie podczas wspólnej

podróży do Szwajcarii pokłócili się i od tamtej pory

więcej ze sobą nie rozmawiali. Mimo wysiłków

Tomaszowi nie udaje się uniknąć spotkania z

Korzeckim. Dawny znajomy nakłania Judyma by wraz z

nim pojechał do Zagłębia Dąbrowskiego. Kupuje mu

nawet bilet na pierwszą klasę. W Sosnowcu jadą

dorożką do kopalni „Sykstus” – miejsca pracy inżyniera,

następnie Korzecki umieszcza Judyma w swoim

mieszkaniu i proponuje mu objęcie wolnego etatu

lekarza przy kopalni. Inżynier zwierza się Tomaszowi ze

swojego chorobliwego strachu przed śmiercią, chciałby

„znać życie i śmierć tak z bliska, aby mógł obojętnie

spoglądać na jedno i drugie”.

W podróży

Początkiem czerwca Judymowa dostaje list od męża ze

Szwajcarii z żądaniem przyjazdu. Kobieta bojąc się

stracić męża zabiera dzieci i udaje się w podróż.

Najpierw jedzie pociągiem do Wiednia, gdzie odbiera ją

ze stacji znajomy Wiktora. Opiekun zabiera kobietę i

dzieci do swojego domu w ubogiej wiedeńskiej

dzielnicy. Tam czeka na nich jego żona, nie znająca

polskiego. Wiedenka nakarmia gości. Po kilku

godzinach odpoczynku, pod wieczór opiekun

odprowadza kobietę z dziećmi na dworzec, wskazuje im

właściwy pociąg, zaopatrza w bilet, uczy dwóch słów:

Amsetten (stacja na której kobieta ma przesiąść się do

innego pociągu) oraz umsteigen (co znaczy przesiadka).

Judymowa zmęczona podróżą przesypia jednak stację

Amsetten i wysiada w zupełnie innej miejscowości.

Zagubiona i bezradna tuła się po ulicach nieznanego

Szewska Pasja

Krzywosąd jak co roku szlamuje staw. Problem pojawia

się

gdy

już

czerwcu

Cisów

przyjeżdżają

Glikauf ! (z niemieckiego „Szczęść Boże”)

Daszkowskich. Chodził tam czasem w odwiedziny w

okresie Wielkanocy. Pewnego razu do Korzeckiego

przychodzi młody, nieśmiały gimnazjalista Oleś

Daszkowski. Chłopiec prosi doktora Judyma by pojechał

z nim do matki, chorej od dawna na płuca, nie wstającej

już z łóżka. Tomasz zgadza się przebadać panią

Daszkowską. Zjada obiad, a następnie wraz z Olesiem

udaje się do folwarku donacyjnego w którym mieszka

chłopiec z rodziną. Folwark znajduje się w Zabrzeziu

oddalonym o dwie mile. Judym zastaje chorą leżącą na

łożu pod lipami. Bo zbadaniu kobiety stwierdza, że

cierpi ona na suchoty. Choroba jest w zaawansowanym

stadium, doktor czuje się bezradny, nie może udzielić jej

żadnej pomocy. Pani Daszkowska bardzo chce żyć,

Tomasz próbuje ją w jakiś sposób pocieszyć, kłamie

mówiąc „Proszę pani... nie będę ukrywał, że to jest stan

dość ciężki, ale z tym ludzie żyją, osobliwie na wsi.

Znam wiele wypadków tego rodzaju. Ja pani przepiszę

szczegółową kurację”.

w Częstochowie, a Janna odwiedzić kuzynkę na

Zagłębiu. Następnego dnia przed ósmą rano Tomasz

udaje się na dworzec kolejowy odebrać ukochaną. „Gdy

szła ze schodków wagonu cudna jak uśmiech

szczęśliwy, jakoś dziwnie urocza, rozpiękniona, Judym

doświadczał śmiertelnych dreszczów. Zdawało mu się,

że u jej stóp u jej nóg najdroższych umrze z boleści...”.

Na prośbę Joanny, Judym oprowadza ją po fabrykach i

kopalniach. Przyglądają się ciężkiej pracy ludzi.

Następnie pokazuje jej podmiejskie budy, gdzie w

skrajnych warunkach mieszkają robotnicy. W drodze

powrotnej snują marzenia o wspólnym domu, o

założeniu szpitala jak w Cisach. W pewnej chwili Judym

zmienia temat i mówi, że musi zająć się ludźmi z

motłochu, biednymi dziećmi, rozwalić śmierdzące nory

w których mieszkają. Czuje się odpowiedzialny za nich i

za warunki w jakich żyją. Sam pochodzi z motłochu,

rozumie dobrze sytuację biedoty i uważa, że pozycja

jaką uzyskał w społeczeństwie zobowiązuje go do

udzielenia im pomocy. Mówi: „Otrzymałem wszystko,

co potrzeba... Musze to oddać, com wziął. Ten dług

przeklęty... Nie mogę mieć ani ojca, ani matki, ani żony,

ani jednej rzeczy, którą bym przycisnął do serca z

miłością, dopóki z oblicza ziemi nie znikną te podłe

zmory. Muszę wyrzec się szczęścia. Muszę być sam

jeden. Żeby obok mnie nikt nie był, nikt mię nie

trzymał!”. Zasmucona Joasia odchodzi, obiecuje mu nie

przeszkadzać w wypełnieniu jego powołania, a Judym

błądzi po hałdach i pada pod rozdartą sosną. „Tuż nad

jego głową stała sosna rozdarta. Widział z głębi swojego

dołu jej pień rozszarpany, który ociekał krwawymi

kroplami żywicy. Patrzał w to rozdarcie długo, bez

przerwy. Widział każde włókno, każde ścięgno kory

rozerwane i cierpiące. Słyszał dokoła siebie płacz

samotny, jedyny, płacz przed obliczem Boga. Nie

wiedział tylko, kto płacze... Czy Joasia? - Czy grobowe

lochy kopalni płaczą? Czy sosna rozdarta?”.

Następnego dnia Judym wraz z inżynierem Korzeckim

zwiedza dokładnie kopalnię. Widzi ciężką i

niebezpieczną pracę górników oraz koni. Jest przerażony

przyzwoleniem na tak nieludzkie warunki pracy.

Pielgrzym

Judym w towarzystwie Korzeckiego udają się do

Kalinowicza – jednej z potęg Zagłębia. Wprowadzeni

przez lokaja podziwiają wystrój „pałacu” dyrektora, a

następnie witają się z gospodarzem. Rozmawiają o

zegarze – nowym nabytku Kalinowicza przywiezionym

z Monachium, a następnie o niedokończonym obrazie

przywiezionym z Mediolanu. Oprowadzani po

mieszkaniu trafiają do pracowni gdzie witają się z

dziewiętnastoletnią córką dyrektora, Heleną. Powracając

do salonu spotykają dwudziestoletniego syna

Kalinowicza. Dowiadujemy się, że syn Kalinowicza jest

absolwentem niemieckiej politechniki w

Charlottenburgu i teraz robi doktorat. Dochodzi do

filozoficznej dyskusji pomiędzy zebranymi. Głos

zabierają głownie Korzecki i syn Kalinowicza.

Rozmawiający mówią o tym, że chorych umysłowo nie

powinno zamykać się w szpitalach, o edukacji dzieci, o

pracy jako czymś wzniosłym i świętym, a także o

krzywdzie bliźniego, która jest „złem wątpliwym”.

Panna Helena zaprasza wszystkich do sąsiedniego

pokoju na herbatę. Tam dyskusja schodzi na tematy

związane z warunkami pracy w hutach i kopalniach.

Młody Kalinowicz nie ukrywa swojej wzgardy i

niechęci do Zagłębia. Krytykuje pracujących tam

robotników mówi, że nie oszczędzają pieniędzy, są

rozrzutni. Międzyczasie do Korzeckiego przychodzi

posłaniec z tajemniczą przesyłką. Tomasz łudzi się, że to

list od Joasi Podborskiej. Okazuje się jednak, że to

paczka od przemytnika z materiałem na ubranie. W

drodze powrotnej Korzecki zawozi materiał do krawca.

Dajmonion

Doktor Judym otrzymuje posadę lekarza fabrycznego,

wynajmuje własne mieszkanie w pobliżu kopalni.

Wieczorami spotyka się z Korzeckim i dużo razem

rozmawiają. Pewnego sierpniowego popołudnia doktor

otrzymuje od inżyniera list z zawartym w nim cytatem

„Apologii Sokratesa” autorstwa Platona: „umrzeć i

uwolnić się od trosk życia za lepsze dla mnie sądzono”.

Judym nie jest zbytnio zaskoczony treścią listu, gdyż zna

dziwaczny charakter kolegi. Mimo wszystko postanawia

pojechać do Korzeckiego i upewnić się czy wszystko u

niego w porządku. Gdy wchodzi do mieszkania spotyka

przerażający widok: inżyniera leżącego na swoim łóżku

z roztrzaskaną głową oraz atlas anatomiczny z

zapisanym planem samobójstwa. Nad zwłokami pojawia

się również tajemniczy dostarczyciel przesyłki.

Rozdarta sosna

Początkiem września Judym otrzymuje kartkę od Joasi z

zawiadomieniem o jej przyjeździe. Podborska wraz z

Wandą i babką jadą do Drezna gdzie maja spotkać się z

Karbowskimi. Po drodze babka planuje spędzić dwa dni

Asperges me...

Korzecki w sąsiedztwie miał jeden znajomy dom

zamieszkały

przez

zubożałą

szlachecką

rodzinę

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: